Napateg Unay ken Narigat a Maawatan a Numero
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY MEXICO
KADAGITI amin a numero a nausar iti matematika, siensia, inhenieria, ken iti inaldaw a panagbiag, sumagmamano laeng ti naikkan iti atension a kas iti pi (π). Ti pi “kinayawannan dagiti nalaing ken agdadamo a tattao iti siensia iti aglikmut ti lubong,” kuna ti libro a Fractals for the Classroom. Kinapudnona, imbilang ti dadduma ti pi a kas maysa kadagiti lima a kapatgan a numero iti matematika.
Ti pi irepresentarna ti ratio ti aglawlaw ti sirkulo ken iti diametrona. Makuentam ti aglawlaw ti aniaman a sirkulo, kasano man ti kadakkelna, babaen ti panangimultiplikar iti diametro ti sirkulo iti pi. Idi 1706, ti Ingles a matematiko a ni William Jones ti immuna a nangituding iti letra a Griego a π para iti daytoy a ratio, ket naglatak dayta kalpasan a daytat’ inadaptar ni Leonhard Euler, maysa a Swiso a matematiko idi 1737.
Agpaay iti adu a pakausaranna, umiso unay ti panangusar iti pateg ti pi a 3.14159. Ngem ti pi ket pulos a saan nga eksakto a makuenta. Apay? Agsipud ta saan nga eksakto a numero—kayatna a sawen, saan a maisurat dayta a kas iti simple a fraction. No maisurat a decimal (pakabingayan a sag-sangapulo), basta saan nga agpatingga dayta. Kinapudnona, di mabilang a decimal ti masapul a mangpattapatta iti dayta. Ngem daytoy dina inupay dagiti matematiko a nangikagumaan a nangkuenta iti pateg ti pi agingga iti ad-adu pay a decimal.
Saan nga ammo no siasino ti nakatakuat a saan nga agbalbaliw ti pi kasano man ti kadakkel ti sirkulo. Ngem naammuanen ti sigurado a pateg ti narigat a maawatan a numero idi pay nagkauna a tiempo. Pinattapatta dagiti taga Babilonia ti pi a 3 1/8 (3.125), ket dagiti Egipcio, a dandani apag-isu ti kuentada, kas agarup 3.16. Idi maikatlo a siglo K.K.P., nalabit ti matematiko a Griego a ni Archimedes ti nangaramid iti umuna a sientipiko a panangkuenta iti dayta, ket nakuentana ti numero nga agarup 3.14. Idi tawen 200 K.P., napagnunumuan a ti katupagna ket 3.1416, maysa a numero a pinatalgedan a mismo dagiti matematiko a Tsino ken Indian idi kattapog pay la ti maikanem a siglo K.P. Iti kaaldawantayo, babaen ti tulong dagiti episiente unay a computer, nakuentan ti pi agingga iti binilion a decimal. Ngem uray napaneknekan a napateg unay ti pi, kuna ti Fractals for the Classroom, “narigat latta a masarakan dagiti pakausaranna iti sientipiko a panagkuenta, a nasurok a 20 a digit ti [pi] ti kasapulan.”
Mausar ti pi kadagiti pormula a maus-usar iti adu nga adalen—physics, electrical ken electronic engineering, probability, structural design, ken nabigasion, no madakamat ti sumagmamano laeng. No kasano nga awan pagpatinggaan dagiti digit-na, kasla awan met ti pagpatinggaan dagiti praktikal a pakausaran ti napateg ngem narigat a maawatan a pi.