Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Maisardengko ti Nakaro a Panagdanag?

“Ti masakbayan ti maysa kadagiti pakadanagan unay ti maysa nga agtutubo. Madanaganka iti bagim. Rumbeng aya a pumanawak idiay balay? Ageskuela? Agserbi iti amin a tiempo? Makiasawa? Nagadu ti nakaam-amak a pagpiliam.”​—Shane, 20 anyos.

MANAGDANDANAGKA kadi unay? Adu nga agtutubo ti kasta, ken nadumaduma ti makagapu. Impadamag ti maysa a pagiwarnak a nairanta a mangiwanwan iti nagannak: “Sigun iti nabiit pay a sangalubongan a surbey maipapan kadagiti tin-edyer nga agedad iti 15 agingga iti 18 iti 41 a pagilian, ti pannakagun-od iti nasayaat a panggedan ti kangrunaan a pakaseknan dagiti agtutubo ita.” Ti salun-at ti dadakkelda ti sumaganad a pagdanaganda. Karaman met kadagiti kangrunaan a pakadanaganda ti panagamakda di la ket ta matay ti maysa nga ay-ayatenda.

Naammuan iti surbey ti Department of Education idiay E.U. a “ti pannakapilit a makagun-od iti nangato a grado” ti kangrunaan a pakaseknan ti adu nga agtutubo idiay Estados Unidos. Sigun iti dayta met la a surbey, marikna ti adu nga agtutubo ti narikna ni Shane (a nadakamat iti pangrugian). Kinuna ti maysa pay nga agtutubo nga agnagan Ashley: “Madanaganak maipapan iti masakbayak.”

Ti pisikal met a kinatalged ti pagdanagan ti dadduma pay nga agtutubo. Iti maysa a surbey idi 1996, mamati ti dandani 50 a porsiento kadagiti agtutubo idiay Estados Unidos a pumegpeggad itan idiay eskuelaanda. Adda am-ammo ti nasurok a walo a milion nga agtutubo (37 a porsiento) a napaltoganen!

Ngem saan a nakalkaldaang unay ti amin a pakadanagan. Para iti adu nga agtutubo, ti pannakilangenda ti kangrunaan a pakadanaganda. Kuna ti maysa a magasin iti Internet a nairanta kadagiti nagannak: “Talaga a madanagan dagiti agtutubo maipapan iti pannakaadda ti nobio wenno nobia, ngem lallalo a madanaganda ta awan a pulos ti gagayyemda.” Insennaay ti balasitang nga agnagan Meagan: “Kasano ngata ti agbalin a sopistikado ken di paudi iti uso? Kayatko ti maaddaan iti gagayyem.” Umasping iti dayta, kuna ti 15 anyos a Kristiano nga agtutubo nga agnagan Natanael: “Madanagan dagiti ubbing idiay eskuelaan maipapan iti estilo. Madanaganda iti makuna ti sabsabali maipapan iti pannagna, panagsao, ken panaglanglangada. Maamakda di la ket ta agparangda a nakakatkatawa.”

Dagiti Problema​—Paset iti Biag

Nasayaat koma no awan pagdanagantayo iti biag. Nupay kasta, kuna ti Biblia: “Ti tao, a nayanak manipud babai, ababa ti biagna ken namelmelan iti pannakariribuk.” (Job 14:1) Dagiti problema​—ken pakadanagan a kakuykuyog dagitoy​—ket paset ngarud iti biag. Ngem no ipalubosmo a dominaran dagiti pakadanagan ti panunotmo, madangran unay ti bagim. Mamakdaar ti Biblia: “Ti panagdanag nga adda iti puso ti maysa a tao isunto ti mamagrukob iti dayta.”​—Proverbio 12:25.

Ti maysa a pamay-an ti panangliklik iti di nasken a panagdanag isut’ panangkontrol iti kababalinmo. Kuna ti 16 anyos a ni Ana: “Madanagan ti adu a kaklasek di la ket ta masikoganda wenno makaptanda iti sakit a mayakar babaen ti pannakidenna.” Ngem maliklikam dagita a pakadanagan no surotem dagiti pagalagadan ti Biblia iti moralidad. (Galacia 6:7) Nupay kasta, mabalin a saan unay a nalawag wenno nalaka a masolbar ti amin a problemam. Kasano a maisardengmo ti nakaro a panagdanag?

“Agdanagka a Nainsiriban”

Ipalubos ti adu a tattao a lapunosen ida ni danag. Ngem insingasing ti maysa nga artikulo ti magasin para kadagiti agtutubo a ti maysa a tao ket mabalin nga ‘agdanag a nainsiriban’ no usarenna ti danagna a mangtignay kenkuana nga agaramid iti makagunggona! Nagadu ti prinsipio iti Biblia a makatulong kenka a mangaramid iti kasta. Kas pagarigan, usigem ti Proverbio 21:5: “Dagiti gakat daydiay nasaet sigurado a mangipaay iti pagsayaatan.” Ipapantayon a kayatmo nga awisen ti sumagmamano a gagayyem a kakongregasionam para iti maysa a taripnong. Saanka unay a madanagan no agplanoka a naimbag. Imtuodem iti bagim: ‘Siasino laeng dagiti maawis? Kaano ti kayatko nga iyaayda? Kaano ti kayatko a panagawidda? Mano a talaga ti kasapulak nga ipamerienda kadakuada? Ania ti sumagmamano a makaparagsak nga aktibidad a magustuan ti amin?’ No naan-annad ti panangamirismo iti bambanag, mabalin a nabalballigi ti taripnongyo.

Ngem lallalo nga agdanagka no pagbalinem a komplikado ti bambanag. Kastoy ti imbalakad ni Jesu-Kristo iti maysa a babai a nangisagana iti ad-adu ngem iti kasapulan dagiti sangailina: “Nupay kasta, sumagmamano a banag ti kasapulan, wenno maysa laeng.” (Lucas 10:42) Isu nga imtuodem ta bagim, ‘Ania aya a talaga ti napateg tapno agballigi daytoy a taripnong?’ No kanayon a pagbalinem a simple ti bambanag, mabalin a maksayan ti danagmo.

Nalabit ti kinatalgedmo idiay eskuelaan ti maysa pay a pakadanagam. Mabalin a bassit ti maaramidam tapno mabalbaliwan ti kasasaad sadiay. Ngem makaaramidka kadagiti praktikal a pamuspusan tapno masalaknibam ta bagim. “Nasaldet daydiay nakakita iti didigra ket rugianna ti aglemmeng,” kuna ti Proverbio 22:3. Ti basta panangliklik kadagiti napeggad a lugar​—saan laeng a dagiti naiputputong a disso no di ket uray dagiti awan unay matataona a lugar a kaykayat a pagayuyangan dagiti nasukir​—ti mangkissay iti posible a pakaisagmakam.

Mabalin met a madanaganka iti leksionmo idiay eskuelaan. Nalabit adda sumagmamano a napateg a mayawid a leksion a naituding nga aramidem ngem saanmo a maileppas a nasapsapa. Makatulong ti prinsipio iti Filipos 1:10: ‘Siguraduem ti napatpateg a bambanag.’ Wen, sursuruem ti mangipangpangruna! Panunotem no ania ti masapul nga iyun-unam, ket dayta ti ipangpangrunam. Kalpasanna, isarunom ti sumaganad. In-inutto a makontrolmo ti kasasaad.

Agpabalakadka

Idi agtutubo ni Aaron, madanagan unay no maipasana met laeng ti maudi nga eksamen nga uray la a nagsakitan ti barukongna. Malagipna: “Kinasaritak ti dadakkelko isu nga impadoktordak. Dagus a nakita ti doktor nga awan depekto ti pusok sana inlawlawag no kasano a maapektaran ti bagi gapu iti panagdanag. Idi agangay, tinulongandak dagiti dadakkelko a mangamiris nga inaramidkon ti amin a kabaelak nga agsagana kadagiti eksamenasion isu a masapul met nga asikasuekon ti bagik. Nabang-aranak, saanen a nasakit ti barukongko, ket nakapasaak kadagiti eksamenasionko.”

No madanaganka, saanmo a bukbukodan dayta. Kuna ti intero a Proverbio 12:25, a nadakamat itay ti sumagmamano a pasetna: “Ti panagdanag nga adda iti puso ti maysa a tao isunto ti mamagrukob iti dayta, ngem ti naimbag a sao isu ti mamagrag-o iti dayta.” Magun-odam ti makaparegta a “naimbag a sao” no la ket ta ipeksam ti ‘pagdanagam’!

Umuna, nalabit kayatmo nga ilawlawag dagiti bambanag iti dadakkelmo; mabalin nga adda dagiti nagsayaat a maisingasingda. Dagiti kakongregasionam a nataengan iti naespirituan ti maysa pay a gubuayan iti panangandingay. Kuna ti 15 anyos a ni Janelle: “Madanaganak idi nga ageskuela iti haiskul, mabutengak a mangsaranget iti amin a banag​—droga, sekso, kinaranggas​—agingga a nakisaritaak iti maysa a panglakayen iti kongregasion. Nagadu ti praktikal nga insingasingna. Dagus nga ad-adda a simmayaat ti riknak gapu ta naamiriskon a kabaelak a tamingen ti kasasaad.”

Saanmo nga Itantantan ti Bambanag

No dadduma, adda nasken nga aramidentayo, ngem itantantantayo dagita agsipud ta ditay magustuan. Kas pagarigan, saan idi a makatunosan ti 19 anyos a ni Shevone ti maysa a padana a Kristiano. Ammona a nasken nga aglinnawagda ngem intantanna. “Bayat nga intantantanko dayta, lallalo a naburiborak,” impudnona. Nalagip ni Shevone idi agangay ti kinuna ni Jesus idiay Mateo 5:23, 24, a mangidagdagadag kadagiti Kristiano a risutenda a dagus dagiti kasta a problema. “Nabang-arannak idi inaramidko met laengen dayta,” malagip ni Shevone.

Itantantanmo kadi ti bambanag​—ti di makaay-ayo a naituding nga aramidem wenno ti di makaay-ayo a komprontasion? Bueno, siertuem a tamingen a dagus dayta, tapno maksayan ti pakadanagam.

Dagiti Nakaro a Kasasaad

Saan a nalaka a risuten ti amin a kasasaad. Panunotem ti agtutubo a lalaki nga agnagan Abdur. Adda kanser ni nanangna, ket nasken a sustentuanna ni nanangna ken ti adienna a lalaki. Natural a madanagan ni Abdur iti kasasaad ni nanangna. Ngem kunana: “Adda naitulong kaniak ti kinuna ni Jesus, ‘Siasino kadakayo nga iti panagbalinna a maringgoran manayonanna iti maysa a kasiko ti kaatiddog ti biagna?’ Imbes a madanaganak unay, ikagkagumaak nga utoben ti kasasaad ken ammuek no ania ti mangyeg kadagiti kasayaatan a resulta.”​—Mateo 6:27.

Saan a nalaka ti agtalinaed a kalmado no adda krisis. Mariribukan unay ti dadduma nga uray la a mabaybay-andan ti bagida ken didan mangan. Ngem mamakdaar ti libro a Helping Your Teenager Deal With Stress a no saanmo a taraonan a naimbag ti bagim, “saanmo a madaeran dagiti dakes nga epekto ti pannakatarantam ken nalaklaka a makaptanka kadagiti grabe a sakit.” Isu nga aywanam ti bagim. Aginana ken manganka a naimbag.

Mabang-aranka unay no surotem ti pammagbaga ti Biblia: “Ipalladawmo ti dadagsenmo ken Jehova a mismo, ket isu saranayennakanto. Saannanto a pulos ipalubos nga agdiwengdiweng daydiay nalinteg.” (Salmo 55:22) Madanagan idi ti nadakamat itay a ni Shane maipapan iti masakbayanna. “Ti Sao ti Dios ken ti panggepna ti ad-adda a pinampanunotko,” malagipna. Di nagbayag, naamirisna a naragsak ti masakbayanna no usarenna ti biagna nga agserbi iti Dios. (Apocalipsis 4:11) “Insardengkon ti agdanag maipapan iti bagik,” kuna ni Shane. “Addan napatpateg a panunotek.”

Isu a no madanaganka unay, agaramidka kadagiti makagunggona a pamuspusan tapno mataming ti parikutmo. Agpabalakadka kadagiti nataengan. Ket kangrunaanna, ibagam dagiti pakaseknam ken Jehova ‘agsipud ta isu maseknan kenka.’ (1 Pedro 5:7) Babaen ti tulongna, mabalin a maisardengmo ti nakaro a panagdanag.

[Ladawan iti panid 13]

Ibagam dagiti pakadanagam kadagiti dadakkelmo

[Ladawan iti panid 14]

No nasapsapa ti panangtamingmo kadagiti parikut, nasapsapa a maisardengmo ti agdanag