Kente​—Ti Lupot Dagiti Ari

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY GHANA

NASIWET dagiti ima ti mangngabel nga agkarasubli iti rabaw ti lupot. Bayat nga aggargaraw ti imana a maigiddan iti ranetret dagiti kararet ken tumbali, naisentro ti atension ti mangngabel iti namaris a lupot nga ab-ablenna. Tenglen dagiti ramay ti sakana dagiti tali a mangguyguyod kadagiti gur-on​—dagiti rurron a mangipangato ken mangipababa kadagiti gur-on, a mamagsina ken mangiturong kadagiti gan-ay nga 6 a metro ti kaatiddogna iti sanguanan ti pagablan.a Nakaparpartak dagiti ramayna a mangipakan iti napintas ti kolorna a seda a sag-ut kadagiti nagsisina a gan-ay tapno mapataud ti disenio a maipakan a siiirut iti inabel.

Uppat la a pulgada ti kaakaba ti inabel. Ngem nagpintas ti naraniag a kolor ken komplikado a diseniona. Maragsakan ti mangngabel no bilingenna ti obra maestrana​—ti pudno a kente a lupot.

Kadaanan a Paglaingan

Rinibu a tawenen a nagab-abel dagiti nalaing a mangngabel. Dagiti matibbi a sag-ut ti lino, kapas, ken seda ti nakasagana nga abelenda. Ramut ken bulbulong ti mulmula ti pangalaanda kadagiti kangrunaan a kolor nga usarenda, isu a makapartuat dagiti mangngabel iti adu a simple a disenio ken borda kadagiti inabelda.

Nagaramid dagiti mangngabel kadagiti agakar-akar a tattao iti Africa iti babassit ken nalaka a mayakar-akar a pagablan. Naglatak dagitoy kas pagablan iti akikid nga inabel ket nakaabelda iti lupot a tallo agingga iti lima laeng a pulgada ti kaakabana. Nadait a mapagsisilpo dagitoy nga atitiddog, akikid nga inabel tapno makaaramidda iti ak-akaba a lupot a mabalin a maibalkut iti bagi a kas pagan-anay. Imballasiw dagiti asno kadagiti desierto, karayan, ken kabambantayan dagiti mayakar-akar a pagablan iti akikid nga inabel. Gapu ta naibiahe dagiti pagablan iti akikid nga inabel iti dalan dagiti negosiante, dakkel ti epektoda iti nagusar kadagitoy.

Ti Panagtarigagay iti Lupot

Adu a siglo a kinontrol dagiti ari ken nangangato nga opisial iti Laud nga Africa ti nabaknang iti mineral a pagilian nga inawagan dagiti managsukisok iti Europa a Gold Coast.b Adu a balitok ti naminas ditoy, a nangpabaknang kadagiti agturturay nga ari iti Ashanti ken ti naarian a sangakabbalayanda. Ipakita dagitoy nga ari ken dagiti prominente nga opisialda ti kinabaknang, pannakabalin, ken autoridadda iti imatang dagiti iturayanda babaen ti panagalahasda iti napupuskol a balitok ken panagkawesda iti naisangsangayan ti pannakaabelna a lupot. Ti naisangsangayan a lupot a kawes dagitoy nga agtuturay ket naawagan idi agangay a kente, maysa a sao a nalabit mangyasping iti lupot iti pannakalaga ti basket. Nagabel met ti dadduma a tribu iti Gold Coast kadagiti akikid a lupot, ngem kadagiti ari iti Ashanti, ti kente a lupot insimbolona idi agangay ti nadayaw ken naarian a saad.

Dagiti taga Gold Coast a mangngabel iti akikid a lupot nangusarda iti kapas a natibbi iti lugarda. Asul laeng a sag-ut ti magun-odan idi. Maipakan dagitoy asul a sag-ut kadagiti nalubed a puraw a lupot tapno mapataud dagiti simple a geometriko a disenio a linia ken kuadrado tapno agpaay kadagiti ordinario a tattao.

Agpaay laeng iti sumagmamano a grupo ti tattao ti napimpintas a pannakaabel ti kente a lupot ti ari. Nabuangay dagiti grupo ti nalalaing a mangngabel ti ari tapno agpartuat ken agpataud iti nangato ti kalidadna a lupot. Nailemmeng ken nailimed dagiti pamay-an ti panagabel. Naparitan ti amin a dadduma a mangngabel nga agabel kadagiti borda ken disenio ti lupot nga agpaay laeng iti ari, ken ti naarian a sangakabbalayanna. Nakaurnong ti ari iti ginasut a lupot, a tunggal maysa ket addaan iti naisangsangayan a disenio ken borda. Nakairuamanna a maminsan laeng nga isuotna ti maysa a lupot iti publiko.

Panagtarigagay iti Kolor

Idi maika-16 a siglo adda sabali a kita ti lupot a nagparang idiay Gold Coast. Saan a naabel daytoy baro a lupot kadagiti pagablan iti akikid a lupot iti Africa no di ket naabel iti adayo a pagilian ket insangpet dagiti immuna a taga Europa a marino nga agsapsapul iti marfil, balitok, ken dagiti tagabo. Ti inangkat a lupot ket napakanan kadagiti sag-ut a naraniag, napintas ti kolorda. Idi agangay, nagbalinen a nakapatpateg a tagilako daytoy inangkat a lupot a napakanan iti nalabaga, duyaw, ken berde a sag-ut. Manmano laeng ti makabael idi a gumatang kadagita a nangina a lupot nga inlako dagiti negosiante a taga Europa. Dagiti laeng babaknang iti Ashanti, a nangkontrol iti pannakailako ti balitok, marfil, ken dagiti tagabo kadagiti aglaylayag a barko nga agur-uray iti kosta, ti makabael idi a gumatang iti dayta. Ngem saan a tarigagayan ti ari iti Ashanti ken dagiti opisialna ti naabelen a lupot.

No nagatangen ti lupot, an-anusan dagiti mangngabel nga ilasin ken ikkaten dagiti matarigagayan a de kolor a sag-ut, kalpasanna ibellengdan ti natda a lupot. Dagitoy a nagpateg a sag-ut ti ipakan manen dagiti mangngabel ti ari kadagiti pagablan iti akikid a lupot. Bayat nga immadu dagiti kolor ti sag-ut, immadu met dagiti pamay-an ti pannakaabelda, a nanggutugot kadagiti mangngabel a mangiparangarang iti laingda nga agpartuat ken agabel iti pamay-an a dida pay naipakat idi. Pinagabel dagiti ari ti Ashanti ti nalalaing a mangngabel iti dadduma a tribu, isu a napataud dagiti kente a lupot nga awan kaasping ti kalidadda.

Nagpintas ti pannakaipakan dagiti geometriko a disenio a kaasping ti ikan, tumatayab, prutas, bulong, lumlumnek nga init, bullalayaw, ken dadduma pay a buya ti nakaparsuaan a nangarkos iti lupot ken addaan simboliko a kaipapanan. Ti lupot a napakanan iti sag-ut a balitok iladawanna ti kinabaknang, ti kolor a berde ipasimudaagna ti kinalasbang ken kinabaro, isimbolo ti nangisit ti kinaliday, pungtot ti iparangarang ti nalabaga, ket ti pirak iladawanna ti kinadalus ken rag-o.

Dagiti mangngabel siaanus ken dida nagap-apura a nagtrabaho iti adu a bulan iti maymaysa a lupot, ta ammoda a maiparangarang ti kinalaing ken kinamanagpartuatda babaen ti inabelda. Bassit ti gimmatang kadagita a napintas nga inabel, ta sumagmamano laeng ti makabael idi a gumatang iti manmano ken nangina a kente a lupot.

Moderno a Kente

Iti panaglabas ti tiempo, kimmapuyen ti impluensia dagiti ari ken ti pannakabalin dagiti opisialna. Saanen a mailasin ti naarian a sangakabbalayan kadagiti kadawyan a tao babaen ti lupot. Immadun ti gumatang iti daytoy a napintas a lupot, ta us-usarenen dagiti ordinario a tattao. Gapu ta napartak ti pannakaabelna tapno malakuan ti umad-adu nga aggatang, bimmaban ti kalidad, pannakaabel, ken presio ti kente a lupot.

Iti kaaldawantayo, maabel ti kaaduan a kente babaen kadagiti sintetiko a sag-ut ken mausar iti adu a maaramid a bag, kurbata, sinturon, kallugong, ken kawes. Manmanon kadagiti mangngabel itatta ti interesado nga agaramid iti kente a lupot babaen ti nangina unay, adut’ busbosenna a tiempo a pamay-an idi un-unana. Ita, maipatpateg unay a gameng dagiti daan a nagpintas ti kalidadna a kente ken pagtitinnawidan ti adu a kaputotan dagiti sangapamiliaan. Kinapudnona, napalabasen dagiti aldaw nga awan kaasping ti kinapintas ken kinapulido ti pannakaabel ti kente a lupot a naabel kadagiti simple a kayo a pagablan ken naidayaw kas lupot dagiti ari.

[Dagiti Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 16]

Nalag-an ken mayakar-akar dagiti pagablan iti akikid a lupot

[Ladawan iti panid 17]

Usaren ti mangngabel ti sakana a mangipangato ken mangibaba kadagiti gur-on, wenno rurron