Ti Panangmatmat ti Biblia
Panangusar ti Dios iti Puersa—Nainkalintegan Aya?
KANAYON a paset ti pakasaritaan ti tao ti makapapatay a pannakausar ti puersa. Iti maysa a pattapatta, nalabit 170,000,000 a tattao ti pinatay dagiti mismo a napolitikaan a rehimenda idi maika-20 a siglo. Kas iti siuumiso nga ipatuldo ti Biblia, kanayon a domdominaran ti tattao ti padada a tattao iti pakadangrananda.—Eclesiastes 8:9.
Gapu iti di umiso a panangusar ti tao iti naranggas a puersa, mabalin a kuestionaran ti dadduma ti panangusar ti Dios iti puersa a mangdadael kadagiti kabusorna. Saan kadi a direkta nga imbilin ti Dios kadagiti Judio a rauten ken patayenda dagiti Canaanita nga agnanaed iti Naikari a Daga? (Deuteronomio 20:16, 17) Ket saan kadi nga imbaga a mismo ti Dios a rumeken ken pagpatinggaenna ti amin a bumusbusor a turay? (Daniel 2:44) Pampanunoten ti dadduma a napasnek a tattao no kanayon met la a nainkalintegan ti panangusar ti Dios iti puersa.
Panangabuso iti Puersa
Nasken a maawatantayo a napateg nga elemento ti gobierno ti abilidad a mangusar iti puersa. No ar-arigen, awan pannakabalin ti administrasion no dina maipatungpal dagiti pammilinna. Kas pagarigan, agpapan pay kadagiti naipadamag a panangabuso dagiti polis, mano ngata a tattao ti agkitakit iti pannalaknib a maipaay ti puersa dagiti polis? Ket nainkalintegan aya ti maysa a tao no busorenna ti kinapateg ti epektibo a sistema ti hustisia?
Kinuna naminsan ni Mohandas Gandhi, nga agdinamag idi gapu iti panangbusorna iti kinaranggas: “Ipapantayon nga agpagunggan ti maysa a lalaki a nagtagikampilan ket patayenna ti siasinoman a masabatna, ngem awan man la ti makaitured a mangtiliw kenkuana. Agyamanto ti komunidad iti siasinoman a mangpatay iti daytoy a mauyong ket maibilangto a nasayaat a tao.” Wen, uray ni Gandhi naamirisna a kasapulan ti puersa iti sidong ti sumagmamano a kasasaad.
Nabatad a ti abilidad a mangusar iti puersa ket napateg nga elemento iti aniaman a natalged a kagimongan. Kaaduanna, no kondenaren ti tattao ti pannakausar ti puersa, kinapudnona, ti pannakaabuso ti puersa ti konkondenarenda.—Eclesiastes 4:1-3.
“Amin a Daldalanna Kinahustisia”
Awan ti maipaay ti historia nga ebidensia nga inabuson ti Dios ti pannakabalinna. Saan nga agturay babaen ti naan-anay a puersa. Kayatna nga agdayawtayo kenkuana gapu iti ayat. (1 Juan 4:18, 19) Kinapudnona, saan nga usaren ti Dios ti puersana no adda pamuspusan a di mausar dayta. (Jeremias 18:7, 8; 26:3, 13; Ezequiel 18:32; 33:11) Ket no ikeddengna nga usaren ti puersana, kanayon a mangted iti aglaplapusanan a pakdaar tapno makapagbalbaliw ti siasinoman a mayat. (Amos 3:7; Mateo 24:14) Dagitoy kadi ket aramid ti mamilpilit, nauyong a Dios?
Ti panangusar ti Dios iti puersa ket naiduma unay iti di nainkalintegan a panangabuso dagiti tattao iti pannakabalinda. “Amin a daldalanna kinahustisia,” kuna ni Moises maipapan ken Jehova, “maysa a Dios ti kinamatalek, a kenkuana awan ti di kinahustisia.” (Deuteronomio 32:4) Saan a kas kadagiti gobierno dagiti naulpit a tattao, saan a naibasar ti gobierno ti Dios iti no siasino ti ad-adu ti pannakabalinna a mangkontrol. Iti tunggal kasasaad, inusarna ti puersana a mayataday iti naan-anay nga ayat, kinasirib, ken kinahustisiana.—Salmo 111:2, 3, 7; Mateo 23:37.
Kas pagarigan, sakbay a dinadael ti Dios dagiti nadangkes idi Layus, adu pay a tawen a napakdaaranda. Ti pannakaisagana ti daong ket mabalin idi nga aprobetsaren ti siasinoman tapno maispal. Ngem walo laeng ti nangaramid iti kasta. (1 Pedro 3:19, 20; 2 Pedro 2:5) Idi kaaldawan ni Josue, imbanag ti Israel ti panangukom ti Dios kadagiti nadangkes a Canaanita, maysa a panangukom a naipakaammo nasurok nga 400 a tawen a nasaksakbay! (Genesis 15:13-21) Iti unos dayta a tiempo, sibabatad a naammuan dagiti Canaanita ti nabileg nga ebidensia a dagiti Israelita ti pinili ti Dios nga ilina. (Josue 2:9-21; 9:24-27) Ngem awan a pulos ti nasion ti Canaan malaksid kadagiti Gabaonita a nagkiddaw iti asi wenno nangaprobetsar iti gundaway a makikappiada. Imbes ketdi, inkeddeng dagiti Canaanita a patangkenen dagiti pusoda maibusor iti Dios.—Josue 11:19, 20.
Adda Autoridad ti Dios
No ikagumaantayo a tarusan ti panangusar ti Dios iti puersa, masapul nga ammuentayo nga umuna ti kangrunaan a kinapudno maipapan iti takdertayo iti Dios. “Dakami ti pila, ket sika ti Managdamilimi,” ti sipapakumbaba a binigbig ni mammadto Isaias. (Isaias 64:8) Nabatad a kas ti Namarsua iti uniberso, mabalin nga usaren ti Dios ti puersa iti aniaman a kayatna a pangusaran iti dayta. Kas panangbigbig iti autoridad ti Dios, maibagatayo ti nasao idi ni Solomon: “Ti sao ti ari isu ti pannakabalin a mangituray; ket siasino ti makaikuna kenkuana: ‘Ania ti ar-aramidem?’”—Eclesiastes 8:4; Roma 9:20, 21.
Gapu iti saad ti Dios kas ti kangatuan a Namarsua, adda kalinteganna a mangted ken manguyos iti naindagaan a biag. Kinapudnona, kurang iti umiso a pannakaawat ken pannakaammo ti tattao a mangkuestion iti panangusar ti Dios iti puersa. Masapul a sursuruen ti tao nga itunos ti panunotna iti panunot ti Dios. “Saan kadi a dagiti dalanyo isuda dagidiay saan a siuumiso a naatur?” inyimtuod ni Jehova.—Ezequiel 18:29; Isaias 45:9.
Ti kinahustisia ken panagayat ni Jehova iti tattao ti mangtignay kenkuana a manggudas kadagidiay mangab-abuso iti pannakabalinda ken siraranggas a di mangikabkabilangan kadagiti kalintegan ti sabsabali ditoy daga. Daytoy a panangusarna iti puersa ti mangipasdekto kadagiti matarigagayan unay a kasasaad ditoy daga para iti amin a managayat iti talna a tattao a mayat iti dayta. (Salmo 37:10, 11; Nahum 1:9) Iti kasta, mapaneknekan a nainkalintegan ken naan-anayton a maalangon ti gobierno ti Dios.—Apocalipsis 22:12-15.