Panangmatmat iti Lubong
Toro iti Tiendaan Dagiti Porselana
Napanunotmo kadin ti mabalin a mapasamak no ti toro a naisalaysay iti maysa a proverbio ket agpayso a nakastrek iti tiendaan dagiti porselana? Bueno, impadamag ti BBC News nga adda pudno a napasamak a kaasping dayta. Adda toro a naglibas iti pagsubastaan kadagiti animal idiay Lancashire, England, ket simrek iti maysa a tiendaan dagiti antigo. “Dagiti antigo a porselana ti kangrunaan nga ilaklako ti tiendaan, ket kas iti ninamnama, nabuong ti sumagmamano nga agkakangina a banag,” kuna ti maysa a periodiko a nangipadamag iti dayta a pasamak. Kalpasan ti pannakisarita iti makintoro ken pananganag kadagiti risgo ti panangtiliw iti dayta a toro, inkeddeng dagiti autoridad a ti kasayaatan ket mapapatay dayta. Isu a pinaritan dagiti polis ti asinoman a sumrek iti tiendaan, sada pinaltogan ti toro a napupok iti tiendaan.
Pagilian a Masansan a Makimat
Natakuatan dagiti managsukisok a mangan-anag iti impormasion nga impalgak ti satellite a ti “Brazil ti masansan a makimat ditoy lubong,” kuna ti periodiko nga O Globo. “Iti kada segundo mamindua agingga iti mamitlo nga agkimat [idiay Brazil], nga agdagup iti 70 a milion iti kada tawen.” Apay? Adu ngamin dagiti napuskol a kabakiran, sa nabara ti paniempo sadiay. Dagitoy dagiti kasasaad a pakaigapuan ti masansan a panaggurruod ken panagkimat. Malaksid a makimat ti agarup 100 a taga Brazil iti kada tawen, mapattapatta a 200 a milion a doliar ti gatad dagiti madadael a linia ti telepono ken koriente, industria ken dadduma pay a pasilidad. Ket maisupadi iti kadawyan a pagarup, “mabalin a mamitlo, maminlima, wenno maminsangapulo pay a makimat ti isu met la a lugar,” kuna ti sientista a ni Osmar Pinto, Jr., iti National Institute for Space Research.
Panangsiim Babaen ti Cell Phone
Dagiti cell phone nga addaan kamera ti mamagpeggad kadagiti kompidensial a banag a mainaig iti negosio, kuna ti periodiko a Frankfurter Allgemeine Zeitung. Nupay naipagarup idi a dagiti kamera ket alikamen laeng a mangpapigsa iti malako, limmawag met ti ladawan a maretrato daytoy baro a kita dagiti cell phone isu nga ibilang dagiti opisial iti seguridad ti adu a kompania a dumakdakkel a parikutda dayta. Saan laeng a di madlaw dagiti kamera kadagiti cell phone no di ket naiduma dagitoy kadagiti gagangay a kamera, ta dagus a makaipatulodda iti retrato, isu a nagsayaat dagitoy nga instrumento tapno masiim ti maysa nga industria. Uray no matiliw ti ilegal a nangretrato, naretraton ti maysa a banag a maiparit a maretrato. Gapu kadagitoy, adun a kompania ti nangiparit iti pannakausar dagiti cell phone nga addaan kamera kadagiti lugar a masalsalakniban unay, kas kadagiti departamento a pagaramidan iti nadumaduma a disenio ken kadagiti lugar a pangpadasan iti adu a baro a modelo ken produkto.
Nakalkaldaang nga Iyaadu Dagiti Matay Gapu iti Aksidente iti Lugan
“Ad-adu ti matay gapu kadagiti aksidente iti lugan ngem iti naranggas a krimen,” kuna ti Espaniol a periodiko nga El País. Nakalkaldaang ta 55,000 itan ti matay iti kada tawen kadagiti aksidente iti lugan idiay Europa ken 3.5 a milion ti nadunor. Idiay Espania, dagiti agtawen iti 15 inggat’ 29 ti mangbukel iti 35 a porsiento iti amin a matay iti kalsada isu a ti pannakaaksidente iti lugan ti kangrunaan a pakatayan daytoy a grupo. “Daytoy ti kakaruan a parikut a nainaig iti salun-at ti publiko,” kuna ni Jeanne Picard Mahaut, pannakangiwat ti La Ligue, maysa a pribado nga organisasion a ti kangrunaan a kalatna ket mapagbalin a nataltalged ti kasasaad dagiti motorista ken pasahero. “No didak patien,” kunana, “damagenyo dagiti doktor a mangtamtaming kadagiti emerhensia iti kada ngudo ti lawas.” Karaman iti dadduma pay a pamuspusan, kidkiddawen ti La Ligue ken ti dua pay a grupo idiay Europa a maikabit dagiti alikamen a manglimitar iti kapartak ti taray dagiti lugan ken ti ‘black box’ (maysa nga elektroniko nga alikamen a mangkontrol wenno mangirekord iti impormasion maipapan iti taray ti lugan) a mangipalgakto iti posible a nakaigapuan ti aksidente.
Di Makaay-ayo a Tawen Kadagiti Glacier iti Kabambantayan
Ti nakabarbara a kalgaw idi 2003 ti “kadaksan a paniempo a malagip ti asinoman” para kadagiti glacier iti kabambantayan, kinuna ti Italiano a periodiko a Corriere della Sera. Gapu ta bumarbara ti kalgaw ken ngimmato ti promedio a temperatura, “pumarpartak” ti pannakarunaw ti naurnong a niebe ken yelo iti kabambantayan ti makin-amianan nga Italia. Karaman ti 3,300 a kilo a kanyon a naaramid idiay Austria kadagiti di ninamnama a makita gapu iti pannakarunaw ti yelo. Nasarakan dayta iti kangato a 3,178 a metro iti ngatuen ti patar ti baybay. Nairanta idi ti kanyon para kadagiti rumaut a buyot ti Italia idi umuna a gubat sangalubongan. “Masansan nga adda dagiti nasarakan a kas iti daytoy iti napalabas a 20 a tawen,” kuna ti artikulo. “Gapu ta nabarbara dagiti kalgaw, narunaw dagiti glacier a kas man la kadagiti freezer a nabaybay-an a nakalukat dagiti ridawda.”
Parikut ti South Korea Maipapan iti Panagpakamatay
Umad-adu latta dagiti agpakamatay idiay South Korea iti kada tawen nanipud idi 1999, kuna ti The Korea Times. “Kadagiti kallabes a bulan,” kuna ti periodiko, “dandani inaldaw a naipadamag dagiti nakalkaldaang a pakasaritaan ti tattao a nagpakamatay, nangruna a maigapu iti rigat iti ekonomia, kas kadagiti utang iti credit card, agraman ti personal a pannakaupay. Sigun iti estadistika ti National Police Agency, adda agdagup iti 13,055 a nagpakamatay [idi 2002], 6.3 a porsiento nga iyaadu no idilig iti 12,277 iti tawen 2001. Katupag daytoy ti 36 nga agpakamatay iti kada aldaw ken 1.5 iti kada oras.” Ngem adda lalo pay a makapadanag. Kuna ti Times: “Ikeddeng dagiti maup-upay a nagannak a patayenda ti annakda sadanto agpakamatay.” Maysa a pagarigan ket ti babai nga agtawen iti 37 a nagpakamatay kalpasan a naammuanna a nalugi ni lakayna iti katupag ti US$140,000 iti stock trading. Nasarakan met a natay ti dua nga annakna—barito nga agtawen iti 14 ken balasitang nga agtawen iti 12. “Sigun kadagiti sikologo, umad-adu ti agpakamatay gapu ta awan ti maipanamnama ti kagimongan tapno madaeranda dagiti pakarigatanda,” kuna ti artikulo.
Nalaka nga Agsakit Dagiti Biahero
“Iti intero a lubong, nasurok a maysa iti kada siam a biahero ti maaddaan kadagiti sakit iti bara ken aangsan,” kuna ti The Medical Post ti Canada. Dayta ti nasirarakan iti panagadal ti GeoSentinel—a kadua ti International Society of Travel Medicine ken ti Centers for Disease Control and Prevention ti Estados Unidos. Maammuanna ti impormasion maipapan iti salun-at babaen ti komunikasion ken ti panagurnong iti impormasion ti agkakanaig a 25 a klinika a mangag-agas kadagiti biahero iti intero a lubong. Iti nagbaetan ti Enero 1997 ken Disiembre 2002, adda 18,817 a biahero a nagpakonsulta kadagiti klinikana, ket 2,173 ti nadayagnos nga addaan kadagiti sakit kas iti paparaw, impeksion ti lapayag ken agong, pulmonia, brongkitis, ken impeksion gapu iti bakteria a mangpataud iti sarut ken kukutel. Mabalakadan dagiti biahero a mapmapan iti pagilian nga agraraira ti sakit a siertuenda a nabiit pay a nagpabakunada ken agpabakunada iti kontra trangkaso aniaman a tiempo iti tawen. Sigun ken ni Dr. Isabelle Nuttall, espesialista kadagiti makaakar a sakit iti World Health Organization, ti kinadalus ti kaunaan a panglaban iti sakit a maigapu iti bakteria wenno virus. Kinunana: “Ti mensahe a kayatmi nga ibaga ket, ‘Bugguanyo dagiti imayo.’”