No Apay nga Adu ti Malmaldaangan
Adda panagamak iti masanguanan gapu kadagiti makapadanag a panagbalbaliw iti intero a lubong. Umad-adu ti siudad nga addaan kadagiti video camera a nairanta a mangsiput iti publiko. Gapu iti panagbuteng kadagiti terorista, adu nga aduan ti tao nga eropuerto ti dandanin agbalin a kampo militar. Umad-adu nga agtatakaw ken pedopilia ti agus-usar iti Internet tapno gundawayanda dagiti inosente a biktima. Iti aglawlaw, ti polusion, panangkalbo iti kabakiran, pannakaungaw, ken panagbara ti globo pagpeggadenda ti biag iti planetatayo iti masanguanan.
DAGITOY a banag, a di pakaseknan idi ti napalabas a dua wenno tallo a kaputotan, ket nasaknapen iti intero a lubong. Gapuna, adu a tattao ti mangpampanunot no ania ti mapaspasamaken iti lubong ken no ania a kita ti biag ti agur-uray kadakuada ken kadagiti annakda. Dumtengto kadi ti tiempo a dagiti tattao maamakda nga aglugan iti bus, tren, wenno eroplano? Gapu iti panagngina dagiti gagatangen ken panangibus kadagiti gameng ti daga, kabaelanto pay ngata dagiti masanguanan a kaputotan ti agbayad iti de kalidad a panagpaagas, gumatang kadagiti nasustansia a taraon, ken maaddaan iti umdas a gas a paglutoda?
“Nakaam-amak ti masanguanan,” kinuna ti maysa a ministro ti salun-at idiay Canada maipapan iti dumakdakkel a gastos iti panagpaagas. Madanagan met ti adu a tattao mainaig iti taraon ken gas a pagluto? Apay? Kayat ngamin ti dadduma a pagilian a maksayan ti panagpannurayda iti gas a maala iti uneg ti daga. Gapuna, dakkel a gatad ti busbusbosenda tapno makapataudda iti gas, kas iti ethanol, nga agtaud iti mula. Iti kasta, dadduma a mula nga agserbi koma a pagtaraon ti tao ket maus-usaren a mangpataud iti gas. Kas resultana, marikna itan ti panagngina dagiti taraon.
Kabayatanna, kumarkaro ti nagdumaan ti nabaknang ken napanglaw, a nangpalanlan iti rinnisiris iti kagimongan. “Iti umuna a dekada ti maika-21 a siglo, napasaran ti tao agpadpada ti adu a panagrang-ay ken nakaro a kinapanglaw,” kuna ti report ti World Health Organization. “Iti dadduma a kapanglawan a pagilian, ti kapaut ti biag dagiti tattao ket kagudua laeng iti kapaut ti biag dagiti adda kadagiti kabaknangan a pagilian.” Kadagiti pagilian a saan a natalged ti gobiernoda, ti kangrunaan a makagapu ket sakit, riribuk iti kagimongan, ken parikut iti ekonomia.
Mainayon iti dayta, ti epekto ti panagbara ti globo, a mabalin a mangpakaro iti pannakakalbo dagiti bantay ken iti dumakdakes a paniempo, ti makagapu a madanagan ti adu a de adal a tattao maipapan iti masanguanan. Ti Bulletin of the Atomic Scientists, a mangikedkeddeng iti oras ti Doomsday Clock, kunana a nalidem ti masanguanan “ta kanayon a makitkita dagiti sientista dagiti dakes nga epekto [ti panagbara ti globo] iti narikut a sistema ti ekolohia ti Daga.”
Talaga kadi a nalidem ti masakbayantayo? Ti kadi kakaisuna a namnamatayo iti nasayaat a masanguanan ket agpannuray kadagiti lider ti negosio, politika, relihion, ken siensia? ‘Adda pay kadi sabali a pagpiliantayo?’ kuna ti dadduma. ‘Datayo ti nangpataud iti daytoy a parikut; masapul a datayo ti mangrisut.’ Kuna ti dadduma a saan a kabaelan ti tao a solbaren dayta isu a ti Dios laeng ti pagpannurayantayo a makaipaay iti natalged a masanguanan. No kasta, apay a makapagtalektayo a maseknan ti Dios kadatayo ken tulongannatayo tapno saantayo a madangran? Dagitoy ti sungbatan dagiti sumaganad nga artikulo.
[Blurb iti panid 3]
Ti kadi kakaisuna a namnamatayo iti nasayaat a masanguanan ket agpannuray kadagiti lider ti negosio, politika, relihion, ken siensia?