Dagiti Nagbabassit a Gameng ti Niihau

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! ITI HAWAII

KADA Abril agingga iti Oktubre, dagiti dalluyon a gapuanan ti bagyo ket umablat iti aplaya ti Niihau, ti “Forbidden Island” ti Hawaii. Gapu kadagita a dalluyon, nagadu a babassit ken awang a shell ti birurukong iti baybay ti maisadsadsad iti aplaya. Ti Niihau​—a 180 a kilometro kuadrado laeng ti kalawana—​ti kabassitan kadagiti pito a mapagnanaedan nga isla ti Hawaii. Maitutop ngarud a daytoy nga isla a pinataud ti bulkan ket pakasarakan ti dadduma kadagiti kababassitan a gameng iti lubong​—dagiti napipintas a shell ti Niihau.

Ti Niihau ket manmano a matuduan ken patag ti kaaduan a pasetna. Naiduma dayta iti kaasitgan a kabangibangna nga isla, ti Kauai, nga adda iti amianan a dayana a 27 a kilometro ti kaadayona. Ngem apay a naawagan dayta iti Forbidden Island? Ngamin, pribado a lugar ti Niihau isu a maiparit a papanan dagiti saan a naawis a bisita. Yantangay dagiti residente iti isla ket kabaelanda a suportaran ti bagbagida, awanan dayta iti sentral a planta ti koriente, sistema ti padanum, tiendaan, ken opisina ti koreo. Iti panagreggetda a mangtaginayon iti nagkauna a kulturada, ti agarup 230 a katutubo a Hawayano nga agnanaed sadiay ket lenguahe ti Hawaii ti us-usarenda no agsasaritada. No saanda nga agay-aywan kadagiti karnero ken baka, kaaduan kadakuada ket agar-aramid iti nadumaduma a produkto manipud kadagiti nagbabassit a shell.a

Bayat ti nabara a bulbulan ti Abril agingga iti Oktubre, magmagna wenno agbisikleta dagiti pamilia iti natapok a kalsada nga agturong kadagiti nakadaldalus nga aplaya ken luek nga aduan iti bato. Adu nga oras kada aldaw nga agalada sadiay kadagiti shell. Apaman a makaurnongdan, iwarada dagita iti linong tapno mamagaan. Kalpasanna, mapaglalasin dagita sigun iti kita, kadakkel, ken kalidadda sa maubonda kas napipintas nga ukkor wenno kuentas. Kadagiti isla nga aduan iti mulmula, kaaduan nga ukkor ket naaramid iti sabsabong. Ngem idiay Niihau, dagiti shell ti maaramid nga ukkor.

“Dagiti Saniata” a Naggapu iti Baybay

Nabayagen a maus-usar dagiti shell kas alahas iti Hawaii. Idi arinunos ti maika-18 a siglo, dagiti marino nga eksplorador​—agraman ni Kapitan James Cook—​nakasarakda ditoy kadagiti dekorasion a naaramid iti shell ket nagsuratda maipapan kadagita. Nangyawidda met iti dadduma kadagita a dekorasion, a nalabit ti sumagmamano ket naggapu iti Niihau. Iti panaglabas ti tiempo, dagiti nagpipintas nga ukkor ket nangrugin nga usaren dagiti nalatak a babbai, agraman dagiti sumasala ken miembro ti pamilia ti ari. Idi maika-20 a siglo, dagitoy a naisangsangayan a “saniata” ket limmatak metten iti dadduma a luglugar gapu iti turismo, kadagiti paglakuan ti rekuerdo, ken kadagiti soldado a dimmalan ditoy Hawaii bayat ti Gubat Sangalubongan II. Ita, dagita a nagpipintas a kuentas nga us-usaren laeng idi dagiti adda iti alta sosiedad ti Hawaii ket magusgustuan metten nga usaren dagiti tattao iti adu a pagilian.

Dagiti shell a kaaduanna a mausar iti panagaramid iti ukkor ti Niihau ket maawagan ditoy Hawaii iti momi, laiki, ken kahelelani. Ti naannad a panangubon kadagiti shell tapno mapagbalin nga ukkor nga agduduma ti kolor ken disenioda ket makakarit ngem makaparagsak a trabaho para kadagiti agar-aramid a kaaduanna ket babbai. Agarup 20 a nagduduma a kita ti nasileng, sukog-itlog a momi ti maus-usar, a ti kolorda ket manipud iti naraniag a puraw agingga iti natayengteng a kayumanggi. No ti estilo ti pannakaubon dagiti nasileng ken babassit a momi​—a 10 a milimetro laeng ti kababassitda—​ket kas iti nagngina a Lei Pikake, ti maaramid nga ukkor ket umasping unay kadagiti naubon a sampagita, wenno pikake.

Dagiti nasileng ken kasla bagas a shell a maaw-awagan iti laiki ti masansan a pagar-arkos dagiti babbai nga agkasar ditoy Hawaii. Agduduma ti kolor dagita a shell. Adda dagiti puro a puraw, kolor marfil, ken kombinasion ti duyaw ken napusyaw a kayumanggi, a ti dadduma ket addaan iti kayumanggi a garit. Dagiti met shell a kahelelani, a nalabit nagan dayta ti maysa a nagkauna a panguluen ditoy Hawaii, ket 5 a milimetro laeng ti kabassitda. Dagitoy nga agkakapintas, sukog turbante a shell ti karirigatan a maubon, isu a dagiti ukkor a naaramid kadagita ti kanginginaan. Ti kolorda ket manipud iti natayengteng a kombinasion ti lila ken nalabaga agingga iti manmano a kolor a narangrang a pink, a mamitlo a daras a nanginngina ngem iti dadduma pay a kolor.

Panagaramid iti Ukkor a Shell iti Niihau

Apaman nga adda disenio a napilin ti agar-aramid iti ukkor, ikkatenna amin a darat kadagiti shell ken abutanna dagitoy babaen iti natirad a kulukol. Nupay naannad ken nasigo iti panangabutna, adda latta maperdina a 1 iti kada 3 a shell. Gapuna, masapul nga adda usarenna nga adu a kanayonan a shell tapno makaaramid iti maysa nga ukkor, a mabalin a mairingpasna iti sumagmamano a tawen! Tapno maubonna dagita, agusar iti naylon a napasikkil babaen ti pigket a mabiit nga agmaga wenno allid ti uyokan. Kadawyanna a maysa a bassit a sukog butones a shell, kas iti sundial wenno puka, ti maisiglot iti tunggal pungto ti naylon, sa maysa wenno dua a cowrie a shell ti mainayon tapno pagsilpuan dagiti pungto ti ukkor.

Adu ti pamay-an iti panangubon iti ukkor gapu ta agduduma ti sukog dagiti shell. Dagiti estilo ket pakaibilangan ti kadawyan a momi a puraw nga ukkor, a naminsan la a naubon ken agatiddog iti 150 agingga iti 190 a sentimetro; ti kas tali nga ukkor a buklen ti ginasut a nagbabassit a kahelelani a shell; ken dagiti arkos a balangat wenno kuentas a komplikado ti pannakadisenioda, a dadduma ket kombinasion dagiti shell ken bukbukel. Narigat, nabayag ken makabannog iti mata ti panagaramid kadagiti ukkor. Ngem dagiti managpartuat ken naanus nga artesano iti Niihau ket regular nga agar-aramidda kadagiti ukkor a komplikado ti disenioda ken naisangsangayan ti pintasda. Naidumduma ti tunggal ukkor, isu a kas iti kangina dagiti agkakapateg a saniata ken antigo nga alahas ti gatadda, a dadduma ket aggatad iti rinibu a doliar.

Awan unay ti mulmula iti Niihau, bassit dagiti umilina, ken naiputputong a lugar dayta iti Hawaii. Ngem gapu iti kinamanagpartuat ken kinaartistiko dagiti agar-aramid iti ukkor, ti kinapintas dagiti gameng ti “Forbidden Island” ket matagtagiragsak dagiti tattao nga adayo kadagiti main-inaran nga aplayana.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 24, 25]

Malasinlasin dagiti shell sigun iti kita, kadakkel ken kalidadda, sa maubon tapno agbalin a napintas nga ukkor

[Credit Line]

© Robert Holmes

[Ladawan iti panid 25]

Dagiti nagalikuno a naubonen a “momi” a shell

[Picture Credit Line iti panid 24]

© drr.net