‘Iseserrek iti Abut ti Dagum’

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY AUSTRALIA

IDI a dagiti managsukisok a taga-Britania natakuatanda ti Bass Strait idi 1798, naragsakan dagiti opisial ti marina. Gapu iti daytoy a ruta iti taaw a namagsina iti Australia ken isla ti Tasmania, naksayan iti 1,100 a kilometro ti panagdaliasat manipud England agingga idiay Sydney.

Ngem ti Bass Strait ti maysa kadagiti kapeggadan a pagdaliasatan iti lubong. Nagdadakkel ti dalluyon sadiay ken narigat ti aglayag gapu iti agtutupatop nga abagat, napegges nga ayus, ken agpromedio iti 50 agingga iti 70 a metro ti kauneg ti baybay. Napeggad met dagiti natirad a batbato iti King Island, nga adda iti tengnga ti makinlaud a pagserkan iti Bass Strait.

Ita, nalakan ti aglayag iti Bass Strait. Ngem idi panawen nga awan pay dagiti moderno nga alikamen ti panaglayag, narigat ti lumasat dita a lugar. Talaga a makapadanag ti panaglayag iti makinlaud a pagserkan, a siuumiso a nadeskribir kas ‘iseserrek iti abut ti dagum.’

Panagdaliasat iti Panglintegan

Idi rugrugi ti maika-19 a siglo, lima a bulan a daliasaten dagiti barko ti 19,000 a kilometro manipud England nga agturong iti makindaya nga Australia, ket nakarigrigat ti aglayag! Gagangay a mapunno ti makimbaba a kubierta ken nakaay-ay-ay ti kasasaad dagiti ginasut a pasahero​—a kaaduanna imigrante ken balud. Adda dagiti maulaw, mabisbisinan, agsakit, ken adu ti utot. Masansan nga adda matay bayat ti biahe.a Nupay kasta, an-anusan dayta ti adu a pasahero gapu iti namnamaenda a nasaysayaat a biag.

Idi 1852, nalaklakan ti agdaliasat gapu ta adda as-asideg a ruta a nasarakan ni Kapitan James (Bully) Forbes. Liniklikanna ti 39th parallel, a maipagarup idi a kaasitgan a dalan a bumallasiw iti makin-abagatan a Taaw Indiano nga agturong iti Australia, ket sinurot ni Forbes ti panglintegan manipud England nga agturong iti abagatan a daya ti Australia. Dayta ti nangipaabagatan kenkuana nga agturong iti Antarctica.b Iti laksid dagiti kasla isla a yelo ken dadakkel a dalluyon, ti barko ni Forbes a Marco Polo, agraman dagiti 701 nga imigrante a pasaherona, simmangladda idiay Melbourne, iti estado ti Victoria, kalpasan ti 68 nga aldaw. Dandani kagudua ti inababaan ti panagdaliasatda. Talaga a naintiempuan dayta, ta nagadu idin ti agiinnuna a mapan idiay Victoria nga agbirok iti balitok. Adu ti nagutugot a mapan idiay Australia idi naammuanda a nabiiten ti agdaliasat.

Manipud England, sumaganad a sumanglad dagiti barko iti Cape Otway, agarup 16,000 a kilometro ti kaadayona. Agusar dagiti aglaylayag iti instrumento a maawagan iti sextant ken dagiti tsart a mangipakita iti kaadayoda iti laud wenno daya (latitude) ken usarenda ti chronometer (pagorasan) ti barko, a naikomplontar iti oras ti Greenwich, tapno maammuanda ti kaadayoda iti amianan wenno abagatan ti ekuador (longitude). Babaen iti posision ti init, maammuanda ti oras iti dayta a lugar. No idilig dayta iti oras ti Greenwich, ti maysa nga oras a diperensia irepresentarna ti 15 degree a kaadayoda iti ekuador. Babaen iti latitude ken longitude, ammo ti nalaing nga aglaylayag ti eksakto a lokasionda.

Ngem adda dagiti parikut. Nalabit aglulem iti adu nga aldaw. Ken saan a kanayon nga umiso dagiti nagkauna a chronometer. No iti las-ud ti tallo a bulan, nasaksakbay wenno atrasado iti maysa a segundo iti kada aldaw ti pagorasanda, mabalin a mayadayo ti barko iti 50 a kilometro manipud iti umiso a dalanna. No agtudo, agangep, wenno nasipnget, maisiasi dagiti barko ket saanda a makastrek iti Bass Strait ken maisadsadda iti nabato a kosta ti King Island wenno Victoria. Isu a mabalin a mayebkas met ti adu nga agdaldaliasat ti kinuna ti maysa a kapitan iti barko idi nakitana ti Cape Otway iti pangadaywen: “Pagyamanan Apo! Natalgedkamin.” Paneknekan dayta ti kinalaing dagiti maika-19 siglo a marino ta nabaelan ti kaaduan kadakuada ti ‘simrek iti abut ti dagum’ a saan a simmadsad ti barkoda. Ngem saan a kasta kaballigi ti dadduma.

Ti Pannakatanem ti Barko

Sakbay nga agbannawag idi Hunio 1, 1878, naglayag ti napartak a barko a Loch Ard iti naangep a panawen nga agturong iti kosta ti Victoria. Naangepen sipud pay iti napalabas nga aldaw isu a saan a maibaga ti instrumento ti kapitan ti eksakto a lokasion ti barko. Kas resultana, dina ammo a nakaas-asidegdan iti kosta ti Australia. Idi naariwanasen, nakitada a 2 a kilometro laeng ti kaadayoda iti rangkis a 90 a metro ti kangatona. Inkagumaan dagiti tripulante a baw-ingen ti barko, ngem saanda a nabaelan gapu iti napigsa nga angin ken dalluyon. Awan pay maysa nga oras, naisadsad ti Loch Ard iti kabatuan, ket limned kalpasan laeng ti 15 a minuto.

Dua laeng ti nakalasat kadagiti 54 a tattao a naglugan​—ti agsansanay a kapitan a ni Tom Pearce ken ti pasahero a ni Eva Carmichael, nga agpadpada nga awan pay 20 ti tawenda. Adu nga oras a nakakapet ni Tom iti nakabaliktad a pangsalbar a bilog iti nalamiis a danum bayat ti lam-ek. Idi kuan, induron ti dalluyon iti adalem ken nasupit a ginget iti nagbabaetan dagiti rangkis. Idi nakitana ti bassit nga aplaya nga aduan iti rebbek ti limned a barko, naglangoy a kimmamang iti dayta. Saan a makalangoy ni Eva, isu a kimpet kadagiti rebbek iti agarup uppat nga oras sakbay a nayanud iti dayta met laeng a ginget. Idi nakitana ni Tom iti aplaya, nagpatulong. Binatok ni Tom ti dalluyon ket kalpasan ti maysa nga oras a panaglangoyna, ginuyodna nga impan iti takdang ti dandanin awan puotna a ni Eva. Insalaysay ni Eva: “Impannak iti nakabutbuteng a kueba a nasurok a 50 a metro ti kaadayona iti aplaya ket idi nakasarak iti maysa a kahon nga arak, linukatanna ti maysa ket pinainumnak, isu a nakapuotak. Nangparut kadagiti ruot tapno adda pagiddaak. Di nagbayag, awanen ti puotko nalabit iti adu nga oras.” Kabayatanna, immuli ni Tom iti rangkis ket nagpatulong. Awan pay 24 nga oras kalpasan a limned ti Loch Ard, naipanen da Tom ken Eva iti asideg a balay iti away. Nalmes dagiti nagannak ni Eva ken ti lima a kakabsatna.

Ita, rinibu a dadakkel ken babassit a barko ti sitatalged nga agdaliasat iti Bass Strait iti kada tawen. Iti panagdaliasatda, mabalin a malabsanda ti nasurok a sangagasut a kompirmado a limned a barko. Paspasiaren dagiti turista ti dadduma a lugar a limnedan dagiti barko, kas iti Loch Ard Gorge iti Port Campbell National Park, Victoria. Dagita a lugar ti mangipalagip kadatayo kadagiti natured a tattao idi maika-19 a siglo, a kalpasan ti panagdaliasatda iti kagudua ti lubong, linasatda ti kapeggadan a paset ti panagbiaheda​—ti “abut ti dagum”—​tapno agsapul iti nasaysayaat a biag.

[Footnotes]

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 17]

ANIA TI NAPASAMAK KADA TOM KEN EVA?

Dagus a limmatak da Tom Pearce ken Eva Carmichael, dagiti nakalasat iti limned a barko a Loch Ard idiay Australia. “Napalalo ti panangipadamag dagiti periodiko iti limned a barko, indayawda ni Pearce kas maysa a bannuar, ket ni Eva Carmichael kas maysa a naimnas a balasang ken kayatda a pagasawaen dagiti dua,” kuna ti libro a Cape Otway​—Coast of Secrets. Nupay indaton ni Tom ti ayatna, pinaay ni Eva ket kalpasan ti tallo a bulan, nagawid idiay Ireland. Sadiay a nakiasawa ken nagpamilia. Natay ni Eva idi 1934 idi agtawen iti 73. Kabayatanna, nalasatan manen ni Tom ti maikadua a pannakalned ti barko. Kalpasan ti panagserbina kas kapitan ti barko iti adu a tawen, natay idi 1909 iti edad a 50.

[Credit Line]

Dagiti dua a ladawan: Flagstaff Hill Maritime Village, Warrnambool

[Diagram/Ladawan iti panid 15]

Naglayag ni Forbes iti “Marco Polo” (ngato) manipud England a nagturong iti Australia, ket sinurotna ti panglintegan

[Diagram]

TI DATI A RUTA

39th parallel

TI PANGLINTEGAN

Antarctic Circle

[Mapa]

TAAW ATLANTIKO

TAAW INDIANO

ANTARCTICA

[Credit Line]

Manipud iti periodiko a The Illustrated London News, Pebrero 19, 1853

[Diagram/Mapa iti panid 16, 17]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Nadeskribir ti panagdaliasat a sumrek iti makinlaud a pagserkan ti Bass Strait kas ‘iseserrek iti abut ti dagum’

[Mapa]

AUSTRALIA

VICTORIA

MELBOURNE

Port Campbell National Park

Cape Otway

Bass Strait

King Island

TASMANIA

[Ladawan iti panid 16]

Idi naisadsad iti kabatuan, limned ti “Loch Ard” iti las-ud ti 15 a minuto

[Credit Line]

La Trobe Picture Collection, State Library of Victoria

[Ladawan iti panid 17]

Makita iti Port Cambell National Park (1) ti kabatuan a nakaisadsadan ti “Loch Ard” (2) ti kueba ni Tom Pearce

[Credit Line]

Photography Scancolor Australia