Aggigiddan a Pannangan—Mapatibkerna Kadi ti Pamiliayo?

“Ti biag a mismo ket napno, saan laeng nga iti rag-o ken dungngo no di ket uray iti ladingit ken lulua. Ngem naragsaktayo man wenno naliday, masapul a mangantayo. Ti naimas a taraon ket mangpaganaygay agpadpada kadagiti naragsak ken naliday.”—Laurie Colwin, mannurat iti America.

ADUN a tawen ti napalabas, adda nakapatpateg a kanayon nga ar-aramiden ti adu a pamilia kadagiti pagilian iti Laud. Awan palabsenda nga aldaw a dida man la makapaglalanglang a sangapamiliaan. Dida ipalubos ti aniaman a makasinga. Awan ti agbuya iti TV, agdengngeg iti musika, wenno ag-text kadagiti gagayyemda. Gapu iti natalna a kasasaad, adda gundaway ti amin a makasursuro, mangpasinged iti singgalut ti pamilia, ken makapagkakatawa kadagiti inaldaw a pasamak bayat a pagsasanguanda ti naimas a taraonda.

Ngem para iti adu a tattao ita, kasla nagkupasen dayta a kaugalian. Manmanon a pamilia ti mangar-aramid iti dayta. Apay a marigatan unay dagiti pamilia a makapaggigiddan a mangan? Nasken kadi a mataginayon dayta? Ania dagiti maitedna a pagimbagan iti tunggal miembro ti pamilia?

Sangapamiliaan a Pannangan—Mapukpukawen a Kaugalian

‘Iti las-ud ti maysa laeng a kaputotan, adu a pamilia ti saanen nga aggigiddan a mangrabii. Dayta ti nabatad a pammaneknek iti kapartak ti panagbalbaliw ti panaglalangentayo,’ kinuna ni Robert Putnam iti libro a Bowling Alone. Ania dagiti makagapu? Umuna, ad-adun nga oras ti panagtrabaho ti agassawa gapu iti dakkel a paggastosanda iti inaldaw. Dagiti agsolsolo a nagannak a kadawyanna a basbassit ti sapulda ket nakarkaro manen a basbassit ti tiempoda para iti pamiliada. Maikadua, gapu iti agap-apura a kasasaad ti panagbiag ita, ad-addan a praktikal ti mangan kadagiti alisto ti pannakaisaganana a taraon ken agdardaras a pannangan. Agpadpada nga adu ti pakakumikoman dagiti nataengan ken ubbing, kas kadagiti isport, ken dadduma pay nga aktibidad kalpasan ti klase.

Mainayon pay, addada amma a kaykayatda ti agawid no nakaturogen ti babassit pay nga annakda tapno dida makita ida nga agalboroto bayat a mangrabiida. Ti dadduma a nagannak a nasapa nga agawid kaykayatda a pakanen ken paturogen nga umuna ti annakda tapno naulimekton ti panangrabiida nga agassawa.

Gapu kadagita, saanen nga aggigiddan a mangan ti sangapamiliaan. Imbes nga agsasaritada bayat ti pannangan, mangipigketda lattan iti ababa a mensahe iti refrigerator. Inton agawid ti tunggal miembro ti pamilia, ipapudotna ti naluton a taraon, sa mangan bayat nga agbuybuya iti TV, agkomkompiuter, wenno agay-ayam iti video game. Kasla saanen a mabalbaliwan dagita a nakairuaman. No kasta, makagunggona kadi ti panangisardeng iti dayta?

Dagiti Pagimbagan Dayta a Kaugalian

Ti sangapamiliaan a pannangan ket naisangsangayan a gundaway ti nagannak a mangasikaso iti emosional a kasasaad ti annakda. Kinuna ni Miriam Weinstein iti librona a The Surprising Power of Family Meals a ti lamisaan a panganan ket “natalna ken naragsak a lugar a kanayon a pakagun-odan ti annak iti panangasikaso dagiti nagannak. Ti sangapamiliaan a pannangan ket mabalin a saan a solusion ti amin a problemayo ngem maysa dayta a nalaka a pamay-an a makatulong kadakayo.”

Umanamong ni Eduardo, maysa a nataengan nga ama a taga-Espania. Kinunana: “Idi addaak pay la iti poder ti nagannakko, inaldaw nga onsekami nga agsasango iti lamisaan. Ikagkagumaan idi ni Tatang ti agawid tapno aggigiddankami a mangaldaw. Talaga nga espesial dagidi a kanito. Kanayon a maammuanmi ti kasasaad ti tunggal maysa kadakami. Masansan nga agiinnangaw ken agkakatawakami. Dagita a nakallalagip a pasamak ti nakakombinsirak a mangtulad iti ulidan ni tatangko.”

Ti sangapamiliaan a pannangan ket makatulong met kadagiti annak tapno ad-adda a balanse ken nasalun-at ti panagbiagda. Sigun iti U.S. National Center on Addiction and Substance Abuse iti Columbia University, dagiti ubbing a makikadua a mangan iti pamiliada iti agarup maminlima iti kada lawas ket nangatngato ti gradoda iti eskuelaan ken basbassit ti problemada a nainaig iti panagdanag, panagsikor, wenno kaawan iti interes.

“Patiek a ti sangapamiliaan a pannangan mapatibkerna ti pakinakem dagiti annak,” innayon ni Eduardo. “Saan a madanagan dagiti babbalasangko no kaanoda nga ibaga kadakami ti aniaman. Ti sangapamiliaan a pannangan ket nagsayaat a gundaway kada aldaw. Ken kas maysa nga ama, makatulong dagita a kanito tapno kanayon a maammuak dagiti problema ti annakko.”

Nabatad a no aggigiddan a mangan dagiti agkakapamilia, maliklikanda dagiti di nasayaat nga ugali iti pannangan. Impadamag ti University of Navarra idiay Espania a dagiti agsolsolo a mangan ket dakdakkel ti risgo nga agsagabada kadagiti sakit a nainaig iti pannangan. Agpayso met ketdi a tumaud latta dagita a sakit, ngem dakdakkel ti posibilidadna no masansan nga agsolsoloka a mangan. “No nakairuamanen ti panaggigiddan a mangan, marikna dagiti annak a maas-asikasoda. Kadagiti kasta a pannangan, tumalged ti riknada ta mapasingkedanda a manangipateg ken naayat ti pamiliada,” inlawlawag ni Esmeralda nga addaan iti dua nga annak.

Mangipaay met ti sangapamiliaan a pannangan iti gundaway kadagiti nagannak a mangasikaso iti espiritualidad ti annakda. Agarup 3,500 a tawenen ti napalabas, imparegta ti Dios kadagiti Israelita a maaddaanda iti tiempo a mangitukit kadagiti naespirituan a prinsipio iti puso ti annakda. (Deuteronomio 6:6, 7) “Babaen ti sangsangkamaysa a panagkararag ken panangusig iti teksto ti Biblia, agbalin a naespirituan nga okasion ti sangapamiliaan a pannangan,” kuna ni Ángel, nga addaan iti dua nga annak. Gapu iti adu a pagimbagan dayta, ania ti inaramid ti dadduma a pamilia tapno kanayonda a makapaglalanglang?

No Kasano nga Iyurnos

“Napateg ti panangorganisar ken kinamasindadaan,” kinuna ni Esmeralda. “Nasken nga ibagay ti oras ti pannangan tapno maikabilangan ti kaudian a sumangpet.” Kuna ni Maribel nga addaan iti dua nga annak, “Inaldaw nga aggigiddankami a mangrabii, aniaman ti mapasamak.” Dadduma a pamilia ti mangusar kadagiti nawaya a tiempoda iti ngudo ti lawas tapno agsagana kadagiti ramen wenno uray kadagiti mismo a putahe a pangrabiida iti makalawas.

Makatulong met no ibilang a napateg ti sangapamiliaan a pannangan. “Nasken a baliwak ti eskediulko iti trabahok tapno makaawidak sakbay a mangrabiikami, ngem saan a nasayang ti panagreggetko,” kuna ni Eduardo. “Ad-adda itan nga ammok ti mapaspasamak iti pamiliak. Gapu ta adu nga oras kada aldaw a ti trabahok ti as-asikasuek, nainkalintegan laeng nga asikasuek met ti pamiliak bayat ti pannanganmi.”

Dagiti ngay pakasingaan? “Awan ti telebision iti pangananmi,” kuna ni David a 16 ti tawenna. “Gundawayanmi dayta a tiempo a mangyestoria kada Nanang ken Tatang maipapan iti nagmalemmi.” Innayon ni David, “Manmanon a makisarita dagiti agtutubo kadagiti nagannakda. Uray no nakaawiden ti amin a kameng ti pamilia, tunggal maysa ti mangan a bukbukodna bayat nga agbuybuya iti TV. Dida maamiris no ania ti pakaikapkapisanda.” Kasta met la ti makuna ni Sandra nga agtawen iti 17: “Maasianak kadagiti kaklasek no kunada, ‘Ania ngata ti imbati ni Nanang a makan iti refrigerator?’ Para kaniak, ti sangapamiliaan a pannangan ket saan laeng a tapno makargaan ti tian. Gundaway daytoy ti panagkakatawa, panagsasarita, ken panangipakita iti pammateg iti tunggal maysa.”

Sigun iti The Surprising Power of Family Meals, ti sangapamiliaan a pannangan ket agserbi a “salaknib manipud kadagiti pakarigatan a pakaipaspasanguantayo amin iti inaldaw.” Agbalin ngata a nasingsinged ti pamilia gapu iti dayta? No adu unay dagiti pakakumikomam, ti sangapamiliaan a pannangan ket gundawaymo nga aginana ken makisarita kadagiti ipatpategmo. Saanto a masayang ti panagreggetmo.

[Kahon/Ladawan iti panid 15]

BAYAT TI SANGAPAMILIAAN A PANNANGANYO, MASURSUROYO TI . . .

Agsasarita. Masursuro dagiti annak ti nadayaw a panagsao ken panagimdeng, bumaknang ti bokabularioda, ken masursuroda no kasano nga iyebkas ti kapanunotan ken kaririknada.

Kanayon a mangan iti nasustansia.

Mangipakita kadagiti nasayaat a kababalin. Masursurom ti agbalin a naparabur babaen ti panangibingaymo iti taraon ken ti dimo panangipapilit a sika ti kanayon a makaala iti kasayaatan a paset. Bayat ti pannangan, masursurom met nga ikabilangan ti kasapulan dagiti kapamiliam.

Agtitinnulong. Makatulong dagiti annak babaen ti panagidasar, panaggao, panagkalunkon, wenno panaginnaw. Bayat a dumakdakkelda, mabalindan ti tumulong nga agisagana iti taraon.