Panagpatanor iti Orkidia no Kasano a Makagunggona ti Panaganus

MABALIN a makaadikto ti panagpatanor kadagiti orkidia. Adda dagiti mangbusbos iti adu nga oras a mangad-adal kadagiti Latin a nagan dagiti paboritoda nga orkidia tapno laeng umiso ti panangibalikasda kadagita. Apay a kaay-ayo unay dagita ti tattao?

Nakaad-adu ti kita ti orkidia. Agarup 25,000 ti nadiskobre a kita dagiti balang nga orkidia, ken adda nasurok a 100,000 nga artificial hybrid iti rekord dagiti opisial nga organisasion! Ti termino nga “artificial hybrid” dina kaipapanan a nakapataud dagiti botaniko iti baro a sibibiag nga organismo manipud iti daga, danum, ken angin. Imbes ketdi, dagita a hybrid ket resulta ti kontrolado a cross-pollination.

Nagduduma ti kadakkel dagiti balang nga orkidia agraman dagidiay mapataud babaen iti panagregget ti tattao. Adda dagiti nagbabassit nga orkidia a kasayaatan a makita babaen iti magnifying glass, ken adda met dagiti nagpipintas a makita kadagiti pasamano. Iti naraber a kabakiran ti Indonesia, adda orkidia nga agdagsen iti nasurok a 500 a kilo!

Nadumaduma ti maris ken sukog dagiti orkidia. Adda kaar-arngi dagiti uyokan, simotsimot, ken billit, idinto ta ti dadduma nga awan pay nakitam a pakayaspinganda ket kaay-ayo unay nangruna dagiti agpapaadu kadagita. Iti nabayag a tiempo, dagiti laeng babaknang ti makagun-od kadagita a nagpipintas a mula, ngem ita, magun-odan daytan uray dagiti saan a babaknang. Kastoy ti pakasaritaan dagiti magusgustuam nga agkakapintas nga orkidia.

Panagessem iti Orkidia

Dagiti orkidia ket sinigsiglon a kaay-ayo ti tattao, ngem medio nabiit pay a nasursuro dagiti agpatpatanor dagiti epektibo a pamay-an ti panangpaadu kadagita. Idi 1856, nagsabong ti umuna nga artificial hybrid nga orkidia. Nupay kasta, ti panangpatanor kadagitoy nagpipintas ngem nasintir a sabsabong ket masansan nga ad-adda a makabannog imbes a makaay-ayo.

Babassit dagiti bukel ti orkidia—a dadduma ket kas kapino ti tapok. Nagrigat nga alaen dagita ngem ti panangpatubo ti karirigatan. Dinekdekada a nageksperimento dagiti agpatpatanor tapno maammuanda dagiti kasayaatan a material ken kasasaad iti panangpatubo kadagiti bukel ti orkidia. Idi 1922, ti sientista a ni Dr. Lewis Knudson iti Cornell University idiay Estados Unidos nadiskobrena a no dagiti bukel ket maikabil iti danum a nalaokan iti asukar ken agar (gulaman a nagtaud iti ruot iti baybay), agrusing ken dumakkelda. Di nagbayag, nakaad-adun ti mapatpataud a baro a hybrid nga orkidia. Nagtultuloy daytoy a panagessem iti orkidia ta uray la tinawen nga adda dagiti mapataud a baro a hybrid.

Ngem sakbay pay a nagpatanor dagiti tattao iti hybrid nga orkidia, nabayagen nga agtubtubo dagiti balang a kita. Kasano a tumaud dagiti hybrid a balang nga orkidia?

Dagiti Balang nga Orkidia

No iti maysa a lugar ket adda dua wenno nasursurok pay a kita ti agsabsabong nga orkidia, adda posibilidadna a tumaud ti balang a hybrid. Gagangay a dagiti insekto ken dadduma pay a parsua ti mangpolinar kadagiti mula. No maysa kadagita ti agbirok iti nektar kadagiti orkidia, ti pollen ti maysa a mula ket dumket iti bagi dayta isu a mapolinar dagiti mula a sumaruno a pagdissuanna. Mabalin a mapertilisar dagiti napolinar nga orkidia isu nga agbungada.

Inton agangay, matangkenan ti bunga, mabtak, ken maiwaris ti rinibu wenno minilion pay ketdi a bukel. Adda matnag iti daga, idinto ta mayangin ti dadduma. Marigatan nga agbiag dagiti agtubo a bukel ken manmano ti dumakkel. Balang a hybrid ti pangawag kadagidiay agtubo a pinertilisar ti pollen ti sabali a kita ti orkidia. Ngem kasano ti pannakapataud ti artificial hybrid nga orkidia?

Panangpataud iti Hybrid

Ti hybrid nga orkidia ket kombinasion dagiti kalidad ti dua a kita ti orkidia a nagtaudanna. Gapuna, ikeddeng nga umuna ti agpatpatanor no ania a kita ti sabong ti kayatna a mapataud. Mabalin nga adda espesipiko a kolor, garit, wenno labang, agraman ti ayamuom a kayatna. Nalabit kayatna a pagtitiponen dagita iti mula a babassit wenno dadakkel ti sabongna. Bayat a pampanunotenna dagita, mangpili iti dua nga orkidia nga inanamaenna a makapataud iti hybrid nga addaan kadagiti kasta a kalidad. Kas pagarigan, mabalin a pilienna ti golden slipper orchid (Paphiopedilum armeniacum) kas maysa kadagiti kita nga usarenna. Idiay China a nadiskobre dayta nga orkidia idi 1979. Masansan a ti maipatawid dayta a maris ti sabong ket natayengteng a bimmalitok a duyaw, ken talaga a nakapimpintas ti dadduma.

Ti agpatpatanor ket mangpili iti dua a kita ti mula—ti mapagbunga ken ti paggapuan ti pollen. Umuna, ikkatenna ti amin a pollen iti mula a mapagbunga. Kalpasanna, babaen iti toothpick wenno aniaman nga umasping iti dayta, alaenna dagiti pollen iti mula a paggapuan ti pollen sana ipulagid iti puon ti column iti sabong ti mula a mapagbunga. Markaanna daytoy napolinar nga orkidia kadagiti nagan ti dua a nausar a mula ken ti petsa ti panangpolinarna.

Nasken ti Panaganus

No napertilisar, nakaskasdaaw ti mapasamak iti sabong ti mula a mapagbunga. Dagiti kasla panait a tubo manipud iti column ket umatiddog agingga iti obario ti sabong. Bumsog ti obario ken adda tumaud a bunga. Iti uneg dayta, ginasut a ribu a bassiusit a bukbukel ti mapatpataud a tunggal maysa ket konektado iti maysa a tubo ti pollen. Mabalin nga adu a bulan wenno nasurok a makatawen sakbay a matangkenan ti bunga. No matangkenanen, ti agpatpatanor iti orkidia alaennan dagiti bukel manipud iti bunga sana ikabil dagita iti nadalus a pagkargaan nga addaan iti agar ken dadduma pay a substansia. Inton agrusing dagiti bukel, makitan dagiti babassit nga orkidia a kas man la berde a karuotan.

Kalpasan ti sumagmamano a bulan, iyakarna ti adu kadagita iti maysa a masetera. Kanayonna a kitaen ken masansan a sibugan tapno dida malaylay. Inton agangay, saggaysa nga imulana kadagiti masetera. Ad-adda itan a nasken ti panaganus ta mabalin a sumagmamano a tawen wenno nasurok pay ketdi a 10 a tawen sakbayda nga agsabong.

Nakaragragsak la ketdi ti agpatpatanor no makitana nga agsabongen ti nagbannoganna nga orkidia! No baro ti hybrid, irehistrona dayta sigun iti kayatna a nagan. Kanayonton a mainayon dayta a nagan iti amin a mapataud a hybrid manipud iti dayta.

No dadduma, ti agpatpatanor ket makasarak iti nagsayaat a kombinasion a makapataud iti magustuan unay dagidiay pagaayatda ti orkidia. Mabalin nga umawat kadagiti plake wenno sertipiko ti pammadayaw, ken ngumina ti presio dagiti nagpipintas nga orkidiana. Ngem malaksid iti magun-odanna a kuarta, maragsakan iti pannakakitana nga agsabong ti hybrid nga orkidiana.

Ammom itan a kasapulan ti adu a tiempo ken anus iti panangpatanor kadagiti magusgustuam nga agkakapintas nga orkidia. Ngem ti kinapudnona, simple laeng ti ar-aramiden dagiti tattao a panagpataud kadagiti hybrid nga orkidia no idilig ken Jehova, ti naindaklan a Namarsua iti amin a sibibiag a banag. Isu ti nangikabil iti komplikado a genetic code iti tunggal mula tapno makapagsabongda iti agkakapintas. Mabembenepisiarantayo laeng iti panagayatna iti arte nga agminar kadagiti nagduduma a nakaay-ayat a kita ti hybrid nga orkidia. Talaga nga agpayso ti insurat ni salmista David: “Anian a nagadu ti aramidmo, O Jehova! Isuda amin inaramidmo buyogen ti kinasirib. Ti daga napno kadagiti pinataudmo.”—Salmo 104:24.

[Ladawan iti panid 17]

“Beallara” hybrid

[Ladawan iti panid 17]

“Doritaenopsis” hybrid

[Ladawan iti panid 18]

“Brassidium” hybrid