Nasarakak ti Solusion ti Kinaawan Hustisia

Kas Insalaysay ni Ursula Menne

Sipud pay idi addan puotko, napalalo ti ayatko a makita a nainkalintegan ken patas ti pannakatrato ti amin a tao. Gapu iti dayta a tarigagayko, naibaludak idiay Komunista nga East Germany. Diak pulos impagarup a masarakak sadiay ti solusion iti kinaawan hustisia. Ilawlawagko no kasano.

NAYANAKAK idi 1922 idiay Halle nga ili ti Germany, a nasuroken a 1,200 a tawen ti nairekord a pakasaritaanna. Ti Halle ket agarup 200 a kilometro iti abagatan a laud ti Berlin ken maysa kadagiti kaunaan a baluarte ti Protestante. Nayanak ni adingko a Käthe idi 1923. Soldado ni tatangko ken kumakanta met ni nanangko iti teatro.

Ni Tatang ti nakaalaak iti nasged a tarigagay a mangkorehir iti kinaawan hustisia. Idi pinanawanna ti militar, gimmatang iti tiendaan. Napanglaw ti kaaduan a gumatang isu a pinautanganna ida gapu iti asina. Ngem dayta a nasayaat nga inaramidna ti nakabangkrapanna. Iti dayta a kapadasan ni tatang, nakasursuroak koman a saan a kasta kasimple a solbaren ti panagduduma ken kinaawan hustisia. Ngem narigat nga iwaksi dayta iti panunot ti agtutubo a kas kaniak.

Natawidko ken Nanang ti artistiko a sagudayko, ket insuronakami ken Käthe iti musika, panagkanta, ken panagsala. Nasarantaak nga ubing, ket naragsak ti biagmi ken ni Käthe agingga idi 1939.

Nangrugin ti Rigat

Kalpasan ti haiskul, nagadalak iti eskuelaan iti ballet. Sadiay a nasursurok ti Ausdruckstanz (kita ti sala a mangyebkas iti emosion), kas insuro ni Mary Wigman a nangyun-una iti kasta a kita ti panagsala. Rinugiak metten ti agpinta isu nga idi damo, naragsak ti kinatin-edyerko ken adu ti maad-adalko. Ngem idi 1939, bimtak ti Sangalubongan a Gubat II. Nasaem met ti napasamak idi 1941 ta natay ni Tatang gapu iti sarut wenno tuberculosis.

Nagrigat ti gubat. Nupay 17 anyosak la idi nangrugi dayta, impagarupko a nagmauyongen ti lubong. Nakitak no kasano a ti adu a normal nga umili ket naimpluensiaan iti ideolohia dagiti Nazi. Idi kuan, dimteng ti rigat, ipapatay, ken pannakadadael. Nakaro ti pannakadadael ti balaymi gapu iti panagbomba. Bayat ti gubat, sumagmamano a kapamiliak ti napapatay.

Simmardeng ti rinnupak idi 1945 ket addakami pay laeng kada Nanang ken Käthe idiay Halle. Addan asawa ken anakko idi a tiempo ngem di nasayaat ti relasionmi nga agassawa. Nagsinakami ket gapu ta masapul nga isakadko ti biagmi nga agina, nagtrabahoak kas sumasala ken pintor.

Kalpasan ti gubat, nabingay ti Germany iti uppat a paset. Ti ilimi ket adda iti paset a sakup ti Soviet Union. Gapuna, masapul a mairuamkami iti Komunista a turay. Idi 1949, ti pagnanaedanmi a paset ti Germany a kadawyan a maawagan iti East Germany ket nagbalin a German Democratic Republic (GDR).

Biag iti Sidong ti Komunismo

Kadagidi a tawen, nagsakit ni Nanang isu a masapul nga aywanak. Nagtrabahoak iti maysa nga opisina ti gobierno iti lugarmi. Kabayatanna, naam-ammok dagiti estudiante nga aktibista a mangikagkagumaan a mangibutaktak iti dadduma a mapaspasamak a kinaawan hustisia. Kas pagarigan, adda agtutubo a di naawat iti unibersidad gapu ta miembro idi ni tatangna iti partido dagiti Nazi. Am-ammok unay dayta nga estudiante ta masansan nga agkaduakami idi nga agtokar. Napampanunotko, ‘Apay nga isu ti nasken nga agsagaba iti inaramid ni tatangna?’ Simmingedak kadagiti aktibista, ket inkeddengko a makikaduaak kadagiti panagprotestada iti publiko. Naminsan, adda pay dagiti polieto nga impigketko iti agdan iti ruar ti korte.

Kas sekretaria ti Regional Peace Committee, adda dagiti surat nga impamakiniliada kaniak a nangrubrob iti tarigagayko a mangirupir iti hustisia. Adda gundaway a gapu iti politika, implano ti Komite ti mangipatulod kadagiti pagbasaan maipapan iti propaganda dagiti Komunista iti maysa a lakay a taga-West Germany tapno mapagsuspetsaan. Anian a pungtotko iti dayta a tuso a pamuspusanda isu nga indulinko dagita a pakete idiay opisina. Saan a pulos a naipatulod dagita.

Naaddaanak iti Namnama Gapu iti ‘Kadaksan a Tao iti Kuarto’

Idi Hunio 1951, dua a lallaki ti immay iti opisinak sada kinuna: “Arestadoka.” Impandak iti pagbaludan a pagaammo kas Roter Ochse, wenno Nalabaga a Baka. Makatawen kalpasanna, indarumdak iti iyaalsa iti Gobierno. Adda estudiante a nangipulong kaniak iti Stasi wenno dagiti sekreta. Imbagana kadakuada a nagprotestaak babaen kadagiti polieto. Sinsinan laeng ti pannakabistak ta awan uray maysa a dimngeg iti depensak. Nasentensiaanak a maibalud iti innem a tawen. Bayat dayta, nagsakitak ket impandak iti dormitorio ti ospital iti uneg ti pagbaludan nga ayan ti agarup 40 a babbai. Idi nakitak a nakalidlidayda amin, naglagawak. Nagtarayak iti ridaw sa dinanogdanogko dayta.

“Apay, ania ti masapulmo?” kuna ti guardia.

“Paruarendak!” impukkawko. “Ibartolinadak laengen no kasapulan, basta iruardak ditoy!” Siempre, dinak inkankano. Di nagbayag, nadlawko a naidumduma ti maysa a babai. Madlaw kadagiti matana a kalmado isu a nagtugawak iti abayna.

Nasdaawak ta kinunana: “Agannadka no makikatugawka kaniak,” sa innayonna, “ipagarup ti dadduma a siak ti kadaksan a tao iti daytoy a kuarto gapu ta maysaak kadagiti Saksi ni Jehova.”

Diak pay idi ammo a dagiti Saksi ni Jehova ket maibilbilang a kabusor ti Komunista a Gobierno. Ngem ti malagipko maipapan kadakuada ket adda dua nga Estudiante ti Biblia (kas awag idi kadagiti Saksi) a kanayon a sumarsarungkar ken ni Tatang idi ubingak pay. Kinapudnona, nalagipko ti kinuna ni Tatang, “Husto dagiti Estudiante ti Biblia!”

Nabang-aranak ken urayak la a makasangit idi naam-ammok daytoy maipatpateg a babai nga agnagan Berta Brüggemeier. “Pangngaasim ta ibagam kaniak ti maipapan ken Jehova,” kinunak. Sipud idin, kanayonkamin nga agkadua ket Biblia ti masansan a pagsarsaritaanmi. Nagadu ti naadalko. Naammuak a ti pudno a Dios a ni Jehova ket Dios ti ayat, kinahustisia, ken talna. Naammuak pay nga ikkatennanto ti amin a panangdangran nga inaramid dagiti nadangkes ken naulpit a tattao. “Apagbiit laengen a kanito, ket daydiay nadangkes awanton . . . Ngem dagidiay naemma tagikuaendanto ti daga, ket pudno a maragsakandanto iti napalalo iti kinaruay ti talna,” kuna ti Salmo 37:10, 11.

Pannakawayawayak ken Panagkamangko iti Laud

Nawayawayaanak idi 1956 kalpasan ti nasurok la a lima a tawen a pannakaibalud. Lima nga aldaw kalpasan ti pannakawayawayak, pimmanawak iti GDR tapno agnaedak idiay West Germany. Dua idin ti annakko a da Hannelore ken Sabine, ket inkuyogko ida. Sadiay a nagdiborsiokami nga agassawa ken nakitimpuyogak manen kadagiti Saksi. Bayat nga agad-adalak iti Biblia, naamirisko a masapul nga adda dagiti balbaliwak tapno maitunosko ti biagko kadagiti pagalagadan ni Jehova. Inaramidko dagita ket nabautisaranak idi 1958.

Nakiasawaak manen idi agangay ngem iti maysan a Saksi ni Jehova—ni Klaus Menne. Naragsak ti relasionmi ken ni Klaus ken naaddaankami iti dua nga annak, da Benjamin ken Tabia. Nakalkaldaang ta natay ni Klaus gapu iti aksidente agarup 20 a tawenen ti napalabas isu a maysaakon a balo sipud idin. Ngem maliwliwaak unay iti namnama a panagungar. Ammok a mapagungarto dagiti natay inton Paraison daytoy daga. (Lucas 23:43; Aramid 24:15) Maragsakanak met unay ta agserserbi ken Jehova ti amin nga uppat nga annakko.

Gapu iti panagadalko iti Biblia, naammuak a ni laeng Jehova ti makaipaay iti pudno a hustisia. Saan a kas kadagiti tattao, ikabilanganna ti amin a kasasaadtayo, agraman ti kinataotayo—bambanag a masansan a di makita ti sabsabali. Dayta a napateg a pannakaammo ti nangyeg kaniak iti natalna a panunot uray ita, nangruna no makakitaak wenno agsagabaak iti kinaawan hustisia. Kastoy ti kuna ti Eclesiastes 5:8: “No makitam ti aniaman a pannakairurumen daydiay bassitan iti sanikua ken ti nadawel a panangikkat iti panangukom ken ti kinalinteg iti masaksakupan a distrito, dika agsiddaaw gapu iti pasamak, ta ti nangatngato ngem iti daydiay nangato agsipsiput.” Siempre, daydiay “nangatngato” isu ti Namarsua kadatayo. “Amin a bambanag lamolamoda ken sipapanayagda a naiparang kadagiti mata daydiay pagidatagantayo,” kuna ti Hebreo 4:13.

Panangtaldiap iti Napalabas a Dandani 90 a Tawen

No dadduma, adda dagidiay agsaludsod kaniak no kasano ti kasasaad iti sidong ti turay dagiti Nazi ken Komunista. Agpada a narigat. Dagita a dua a kita ti gobierno, agraman ti amin a kita ti gobierno ti tao, ket pammaneknek a saan a kabaelan ti tattao nga iturayan ti bagbagida. Sipaprangka ken sipupudno a kuna ti Biblia: “Ti tao dinominaranna ti tao iti pakadangrananna.”—Eclesiastes 8:9.

Idi ubingak ken bassit pay laeng ti kapadasak, ninamnamak a maipaay dagiti tattao ti nalinteg a panangituray. Ngem saan gayam a kasta. Ti laeng Namarsua kadatayo ti makaipaay iti pudpudno a nalinteg a lubong. Aramidennanto dayta babaen ti panangikisapna iti amin a nadangkes ken panangitalekna iti pannakaituray ti daga iti Anakna a ni Jesu-Kristo a kanayon a mangyun-una iti pagimbagan ti sabsabali imbes a ti bagina. Kuna ti Biblia maipapan ken Jesus: “Inayatmo ti kinalinteg, ket ginuram ti kinakillo.” (Hebreo 1:9) Agyamanak unay ta inyadaninak ti Dios iti daytoy nagsayaat ken nalinteg nga Ari, nga iti sidong ti turayna, inanamaek nga agbiagakto iti agnanayon!

[Ladawan iti panid 23]

Kaduak dagiti annakko a da Hannelore ken Sabine idi addakamin idiay West Germany

[Ladawan iti panid 23]

Ita, kaduak ti anakko a ni Benjamin ken ti manugangko a ni Sandra