Naparitan Dagiti Tattao a Mangbasa iti Sao ti Dios

ITI panaglabas ti tiempo, naikagumaan a maipatarus ti Biblia iti lenguahe ti ordinario a tattao. Manmano laeng ti makabasa iti Biblia a naisurat iti Hebreo wenno Griego. Di maawatan ti kaaduan kadatayo ti Sao ti Dios no mabasa laeng dayta kadagita a nagkauna a lenguahe.

Agarup 300 a tawen sakbay a nagbiag ni Jesus ditoy daga, ti Hebreo a Kasuratan ket nangrugin a maipatarus iti Griego. Pagaammo dayta kas ti Griego a Septuagint. Kalpasan ti agarup 700 a tawen, nairingpas ni Jerome ti nalatak a patarus a pagaammo kas Vulgate. Ti Hebreo ken Griego a Kasuratan ket impatarusna iti gagangay a Latin a maus-usar idi iti Imperio ti Roma.

Idi agangay, saan unayen a maus-usar ti Latin. Dagiti laengen de adal ti pamiliar iti dayta. Impagel met ti Iglesia Katolika ti pannakaipatarus ti Biblia iti dadduma pay a pagsasao. Impilit dagiti lider ti relihion a Hebreo, Griego, ken Latin laeng ti maitutop a lenguahe ti Biblia.a

Nagsisina Dagiti Relihion Gapu iti Pannakaipatarus ti Biblia

Idi maika-9 a siglo C.E., da Methodius ken Cyril a misionero a taga-Tesalonica ken pannakabagi ti Eastern Church iti Byzantium, intandudoda ti pannakausar ti Slavic kas lenguahe ti simbaan. Kayatda a dagiti Slav iti Makindaya a Europa ket makasursuro iti Sao ti Dios iti bukodda a pagsasao yantangay dida maawatan ti Griego wenno Latin.

Nupay kasta, dagita a misionero ket kinontra dagiti papadi nga Aleman, a nangipapilit iti pannakausar ti Latin tapno malapdan ti panagsaknap ti Kristianidad iti Byzantium. Nalawag a napatpateg kadakuada ti politika ngem iti pannakasursuro dagiti tattao maipapan iti Dios. Gapu ta kimmaro ti panagbinnusor ti Makinlaud ken Makindaya a benneg ti Kakristianuan, nagsina ti Iglesia Katolika ken ti Eastern Orthodox idi 1054.

Pannakaiparit ti Pannakaipatarus ti Biblia

Idi agangay, imbilang ti Iglesia Katolika ti Latin kas sagrado a lenguahe. Gapuna, kas sungbat iti kiddaw ni Vratislaus a duke ti Bohemia idi 1079 a mausar ti Slavonic kadagiti misa dagiti simbaan iti lugarna, insurat ni Pope Gregory VII: “Pulos a saanmi a patgan daytoy a kiddaw.” Apay a saan?

“Kadagidiay nangusig a naimbag iti dayta a banag,” kuna ni Gregory, “nabatad a pagayatan ti Dios a di unay aglawag ti Nasantuan a Kasuratan iti dadduma a lugar. No ngamin nakalawlawag dayta iti amin, amangan no agbalin laengen nga ordinario ken saanen a mararaem dayta wenno sabalin ti maawatan dagiti limitado ti pannakaammoda ket agkamalida.”

Naparitan ti ordinario a tattao a mangbasa iti Biblia ket nabayag a kasta ti kasasaad. Gapu iti dayta, makontrol dagiti klero ti kaaduan nga umili. Dida kayat a makibiang ti ordinario a tattao kadagiti banag nga imbilangda a para laeng kadakuada.

Idi 1199, nagsurat ni Pope Innocent III maipapan kadagiti “erehe” a nangipatarus iti Biblia iti French ken nakaitured nga agiinnadal iti dayta. Inyaplikar kadakuada ni Innocent dagitoy a sasao ni Jesus: “Dikay ited kadagiti aso no ania ti nasantuan, dikay met ipuruak dagiti perlasyo iti sanguanan dagiti baboy.” (Mateo 7:6) Apay a kasta ti imbagana? “Tapno dagiti ordinario ken saan nga edukado dida gandaten nga adalen wenno ikasaba ti sagrado unay a Kasuratan.” Dagiti simmukir iti bilin ti papa ket masansan a naipan kadagiti inkisidor (imbestigador) a nangparigat kadakuada tapno mapagpudnoda ida. Dagidiay di nagbabawi ket napuoran a sibibiag.

Bayat ti nabayag a pannakidangadang maipapan iti panagikut ken panagbasa iti Biblia, masansan a ti surat ni Pope Innocent ti nausar kas lisensiada a mangiparit iti panagbasa ken panagipatarus iti Biblia iti sabali a pagsasao. Di nagbayag kalpasan a naited dayta a bilinna, nangrugin a mapuoran dagiti naipatarus a Biblia agraman ti sumagmamano nga agik-ikut kadagita. Kadagiti simmaruno a siglo, dagiti obispo ken agtuturay kadagiti Katoliko a pagilian iti Europa inaramidda ti amin a kabaelanda tapno sigurado a maipatungpal ti panangiparit ni Pope Innocent III.

Pagaammo la ketdi dagiti klero ti Katoliko nga adu a pannursuroda ti naibasar iti tradision, saan nga iti Biblia. Sigurado a dayta ti maysa kadagiti makagapu a dida kayat a mabasa dagiti miembroda ti Biblia. No ngamin basaen dayta dagiti tattao, maammuanda a maikontra iti Biblia ti doktrina ti relihionda.

Dagiti Epekto ti Repormasion

Nagbalbaliw ti kasasaad ti relihion iti Europa idi nabuangay ti Protestantismo. Ti panangikagumaan ni Martin Luther a mangbalbaliw iti Iglesia Katolika ken ti isisinana iti dayta idi 1521 ket kangrunaan a naibatay iti pannakatarusna iti Kasuratan. Isu nga idi saanen a Katoliko ti nalaing nga agipatarus a ni Luther, impamuspusanna a maaddaan dagiti umili iti bukodda a Biblia.

Impatarus ni Luther ti Biblia iti German ket nasaknap ti pannakaiwaras dayta. Gapuna, inkeddeng ti Iglesia Katolika ti mangaramid met iti patarus nga aprobaran ti simbaan. Di nagbayag, nairuar ti dua a kasta a patarus iti German. Ngem idi 1546, awan pay 25 a tawen ti napalabas, ti Roman Catholic Council of Trent inyetnagna ti bilin nga amin a mayimprenta a narelihiosuan a literatura, agraman ti pannakaipatarus ti Biblia, ket masapul a kontrolen ti simbaan.

Kuna ti Council of Trent “a manipud ita, ti sagrado a Kasuratan . . . ket masapul a siuumiso unay a mayimprenta; ken maiparit ti asinoman a mangyimprenta, wenno agpaimprenta, iti aniaman a libro maipapan kadagiti sagrado a banag nga awan nagan ti autor; wenno ti panagilako kadagita iti masanguanan, wenno uray ti panagikut kadagita, malaksid no sinukimat nga umuna ken inaprobaran ti [lokal nga obispo].”

Idi 1559, impablaak ni Pope Paul IV ti kaunaan a listaan dagiti libro nga iparit ti Iglesia Katolika. Imparitna ti panagikut kadagiti patarus ti Biblia iti Dutch, English, French, German, Italian, ken Spanish, agraman ti dadduma a Latin. Ti siasinoman a mayat nga agbasa iti Biblia ket masapul a mangala iti naisurat a permiso dagiti obispo wenno inkisidor, banag a di aramiden dagiti mabuteng a maakusaran kas erehe.

Ti pungtot ti Iglesia Katolika ket sinagaba dagidiay nakaitured nga agikut wenno agiwaras iti Biblia iti gagangay a pagsasao ti lugarda. Adu ti naaresto, napuoran iti poste, natuno a kasla litson, nasentensiaan a mabalud inggat’ tungpal biag, wenno napagbalin a paragaud kadagiti barko. Napuoran dagiti nakompiskar a Biblia. Kinapudnona, dagiti Katoliko a papadi ket nagtultuloy a nagkompiskar iti Biblia agingga idi maika-20 a siglo.

Di kayat a sawen dayta a ti Protestantismo ket pudno a gayyem ken mangsalsalaknib iti Biblia. Idi maika-18 ken 19 a siglo, intandudo ti dadduma a Protestante a teologo dagiti pamay-an ti panagadal a naawagan idi agangay kas “higher criticism.” Idi agangay, adu ti namati iti pannursuro a naimpluensiaan kadagiti teoria ni Darwin a ti biag kano ket saan a naparsua no di ket rimsua lattan nga awan ti Namarsua.

Insuro dagiti teologo, ken uray ti adu a klero, a ti kaaduan a paset ti Biblia ket naibatay iti sarsarita ken sariugma. Kas resultana, kadawyan nga ibagbaga ita dagiti klero a Protestante, agraman ti adu a miembroda, a di umiso ti Biblia no maipapan iti historia.

Nalabit adu ti napaliiwmon a mangkukuestion iti kinaumiso ti Biblia, ken nalabit masdaawka kadagiti panangikagumaan a mangdadael iti dayta iti napalpalabas a siglo. Ngem awan a pulos ti nagballigi. Nalasatan amin dagita ti Biblia!

No Apay a Nakalasat

Adu ti mangipatpateg iti Biblia ken situtulok a mangisebba iti biagda tapno maidepensada dayta. Ngem nakalasat latta kangrunaanna gapu iti puersa a nabilbileg ngem iti ayat ti tao. Ti simple a makagapu ket inwanwan ti Dios amin a nangisurat iti linaon ti Biblia.—Isaias 40:8; 1 Pedro 1:25.

Ti panangbasa ken panangyaplikar kadagiti isursuro ti Biblia ket makatulong kadatayo a mangpasayaat iti biag, salun-at, ken pamiliatayo. Kayat ti Dios nga agtalinaed ti Biblia ken maipatarus iti adu a lenguahe agingga a mabalin. Iti kasta, adda gundaway ti amin nga agsursuro a mangayat kenkuana, agserbi kenkuana, ken mangsagrapto kadagiti manayon a bendisionna. Kayattayo la ketdi amin dayta!

Idi nagkararag iti nailangitan nga Amana, kinuna ni Jesus: “Ti saom ket kinapudno.” (Juan 17:17) Ti Biblia—ti Kasuratan a binasa ken insuro ni Jesus—ket inted ti Dios tapno masungbatan ti salsaludsod dagiti napasnek a tattao.

Parparegtaendaka a mangammo iti ad-adu pay maipapan iti mensahe ti Dios iti sangatauan a masarakan iti Biblia. Dagiti Saksi ni Jehova a mangiwarwaras iti daytoy a magasin ket maragsakan a tumulong kenka.b

[Footnotes]

[Blurb iti panid 6]

Naparitan ti ordinario a tattao a mangbasa iti Biblia tapno makontrol dagiti klero ti kaaduan nga umili

[Blurb iti panid 8]

No matiliwda, dagidiay nakaitured nga agikut wenno agiwaras iti Biblia ket naaresto, napuoran iti poste, wenno nasentensiaan a mabalud inggat’ tungpal biag

[Kahon iti panid 9]

DAGITI SUNGBAT TI BIBLIA

Kayat ti Namarsua a masungbatantayo dagitoy a kangrunaan a saludsod:

● Apay nga addatayo ditoy?

● Apay nga adda nakaro a panagsagaba?

● Ayan dagiti natay?

● Ania ti pagtungpalan ti sangatauan?

Sungbatan ti Biblia dagita a saludsod ken mangipaay pay kadagiti makatulong a balakad no kasano a masarakan ti pudno a kinaragsak.

[Tsart/Dagiti Ladawan iti panid 6, 7]

AGKAKAPATEG A PETSA ITI PANNAKABUSOR TI BIBLIA

agarup 636 C.E.

Impilit ni Isidore a taga-Seville a ti Hebreo, Griego, ken Latin ket “sagrado” a lenguahe isu a dagita laeng ti maitutop a lenguahe ti Biblia

1079

Di pulos pinatgan ni Pope Gregory VII ti kiddaw ni Vratislaus a mausar ti Slavonic iti simbaan ta kinunana a ti Kasuratan ket rumbeng a di magun-odan dagidiay “limitado ti pannakaammoda”

1199

Imbilang ni Pope Innocent III nga erehe ti asinoman a makaitured a mangipatarus iti Biblia ken makisarita maipapan iti dayta. Dagiti simmukir iti bilin ti papa ket masansan a naparigat ken napapatay

1546

Imbilin ti Council of Trent nga amin a mayimprenta a patarus ti Biblia ket masapul nga aprobaran nga umuna ti Iglesia Katolika

1559

Imparit ni Pope Paul IV ti panagikut iti Biblia kadagiti gagangay a pagsasao. Nakompiskar ken napuoran dagiti naipatarus a Biblia, ken masansan a napuoran uray dagiti agik-ikut kadagita

[Credit Lines]

Pope Gregory VII: © Scala/White Images/Art Resource, NY; Pope Innocent III: © Scala/Art Resource, NY; Council of Trent: © Scala/White Images/Art Resource, NY; Pope Paul IV: © The Print Collector, Great Britain/HIP/Art Resource, NY

[Picture Credit Line iti panid 8]

Manipud iti libro a Book of Martyrs ni Foxe