Kapitulo 4​—Sangalubongan a Kinatalged iti Sidong ti “Prinsipe ti Kappia”

Ti Di Natalged a “Babilonia” Naikeddeng iti Pannakadadael

1. (a) Aniat’ kaipapanan ti sao a “babilonia,” ket asinot’ nangibangon ti siudad nga addaan iti dayta a nagan? (b) Ania a proyekto ti panagbangon ti inaramid ni ambisioso a Nimrod, ket aniat’ nagbanaganna?

TI KINAGULO ti nangmarka iti lubong itatta​—iti politika, iti kagimongan, ken iti relihion. Ti Iloko a patarus ti Sao a Hebreo idiay Biblia a maipaay iti kinagulo isu ti “babilonia.” Idiay Genesis, ti Babilonia ti masasao kas Babel, maysa a nagan a ti kaipapananna met ket “kinagulo.” Ti siudad a napanaganan iti dayta ti imbangon ni Nimrod, maysa a rebelde a maibusor ken Jehova. (Genesis 10:8-10) Sadiay, dagiti tattao babaen iti panangidaulo ni ambisioso a Nimrod rinugianda ti mangibangon iti maysa a torre a dumanon idiay langit a kas panangbusorda ken ni Jehova. Inatiw ni Jehova daytoy makaibabain iti Dios a proyekto babaen ti pananggulona ti sangsangkamaysa a pagsasao dagiti managbangon, tapno saanda nga agkikinnaawatan bayat a padpadasenda ti agtrabaho a sangsangkamaysa.​—Genesis 11:1-9.

2. (a) Aniat’ napasamak iti pannakabalin ti lubong a Babilonia idi 539 K.K.P., ket tinandaan kadi dayta ti panagpatingga ti siudad nga addaan iti dayta a nagan? (b) Aniat’ nagbalinan daydiay kadaanan a siudad ti Babilonia?

² Nabayagen kalpasan dayta, maysa a baro a siudad nga addaan nagan a Babilonia ti nailanad kas adda idi idiay Karayan Eufrates. (2 Ar-ari 17:24; 1 Cronicas 9:1) Idi 539 K.K.P. ti Babiloniano a Pannakabalin ti Lubong ti pinarmek ni Ciro a Dakkel, ti emperador ti Medo-Persia, a kaitungpalan iti padto ni Jehova idiay Isaias 45:1-6. Nupay nagsagaba ti Babilonia iti pannakatuang, daytat’ napalubosan nga agtultuloy kas maysa a siudad. Naipadamag a daytat’ adda pay uray pay iti maudi a kagudua iti umuna a siglo ti Kadawyan a Panawentayo. (1 Pedro 5:13) Dayta a kadaanan a siudad, nupay kasta, ti saan a napaneknekan kas ti “Babilonia a Dakkel,” nga insurat ni apostol Juan idiay libro ti Apocalipsis kapitulo 17.

3. Aniat’ pudpudno a kasasaad ti Babilonia a Dakkel?

³ Ti Apocaliptiko a “Babilonia a Dakkel,” nga inladawan ti maysa nga imoral a babai a sisasakay iti “nalabaga ti kolorna nga atap nga animal,” itaktakderanna ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion agraman amin dagiti relihion ti makunkuna a Kakristianuan.a (Apocalipsis 17:3-5) Sigun ti kuna ni apostol Juan maipapan kenkuana daytoy simboliko nga organisasion ti agar-aramid ti naespirituan a pannakikamalala kadagiti amin a napolitikaan nga agtuturay iti daga. Ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion, ti Babilonia a Dakkel, ti kaskasdi nga addaan pay napigsa nga impluensia.

“Gayyem ti Lubong”​—Saan nga iti Dios

4. Bayat ti Gubat Sangalubongan I, kasano a ninayonan ti Babilonia a Dakkel dagiti krimenna a maibusor ti natauan a pamilia?

⁴ Nupay kasta, ti sasaaden ti Babilonia a Dakkel ti di natalged, ket daytat’ kaso nangnangruna nanipud idi panungpalan ti Gubat Sangalubongan I. Kabayatan dayta a panagsuppiat, ninayonanna pay dagiti krimenna a maibusor ti natauan a pamilia. Dagiti klero ti Kakristianuan, nga agkunkuna a paspasurot ni Jesu-Kristo, inkaskasabada ti ipapan dagiti agtutubo a lallaki kadagidiay paggugubatan. Daydi Harry Emerson Fosdick, a prominente a klero a Protestante, ti nangsuportar iti gubat ngem iti kamaudiananna inaminna: “Uray kadagiti simsimbaanmi inkabilmi dagiti bandera ti gubat . . . Iti maysa a suli ti ngiwatmi idaydayawmi ti Prinsipe ti Kappia ket iti sabali a bangir indaydayawmi ti gubat.” Dagiti papadi ken dagiti dadduma a klero ti Kakristianuan inkarkararaganda dagiti makidangdangadang a puersa kadagiti narelihiusuan a panagtataripnongda, ket nagserserbida kas dagiti tsaplin kadagiti buybuyot iti daga, iti taaw, ken iti tangatang.b

5. (a) Ania a sasao ti Santiago 4:4 ti di impapuso ti Kakristianuan? (b) Ania ti rebbeng a nadiosan a dusa a maipaay kenkuana?

⁵ Ti Kakristianuan, iti panangiwanwan dagitoy a papangulo ti relihion, saanda nga impapuso dagiti sasao idiay Santiago 4:4: “Makikamkamalala a babbai, dikay ammo aya a ti pannakipagayam iti lubong isu ti pannakibusor iti Dios? Daydiay ngarud agtarigagayto a gayyem iti lubong agbalin a kabusor ti Dios.” Gapuna ti Kakristianuan agtultuloy kas kabusor ti Kangatuan a Dios agingga iti daytoy a tiempo. Nalawag nga isut’ awanan ti nadiosan a pannalaknib, ket gapu itoy nasken a rason ti kaaddana ti agtalinaed a di natalged. Dagiti napolitikaan a gagayyemna ket saanda a mapagtalkan, ket ti allon dagiti kontra iti relihion a direksion agtultuloy a pumigpigsa. Saan a maipaay kenkuana a kinuna ti Dios: “Dikayo sagiden dagiti pinulotak.”​—1 Cronicas 16:22.

“Rummuarkay Kenkuana, O Tattaok”

6, 7. (a) Ania a naganat nga ayab ti linaon ti Apocalipsis 18:4, ket asino ti nakaituronganna? (b) Kaano a nangrugi nga agaplikar ti immun-una ngem umas-asping nga ayab kadagiti Judio nga agladladingit idiay kadaanan a Babilonia?

⁶ Kadagitoy a napulotan ken kadagiti kakaduada bayat daytoy panungpalan ti sistema dagiti bambanag, umaweng a sigaganat daytoy nadiosan nga ayab: “Rummuarkay kenkuana, O tattaok, tapno dikay mairaman kadagiti basbasolda.” (Apocalipsis 18:4) Wen, rummuarkayo manipud iti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion, ti Babilonia a Dakkel.

⁷ Daytoy nga ayab ti mangiyallingag kadagiti sasao ti Jeremias 50:8 ken; Jer 51:6, 45, a naiturong kadagiti natda a Judio a sinentensiaan ni Jehova a mangbusbos iti 70 a tawtawen ti pannakakayaw ken pannakaidestierro idiay daga ti Babilonia. Nangrugi a maiyaplikar dagidiay a sasao kadagiti Judio nga agladladingit idiay Babilonia idi 537 K.K.P., kalpasan nga inturong daydi naipadto a Ciro a Dakkel ti buybuyotna a Medo-Persiano idiay ngangngani namagaanen a tukok ti Karayan Eufrates ket simrekda idiay siudad ti Babilonia.

8. (a) Kasano a tinungpal ni Ciro a Dakkel ti Isaias 45:1-6? (b) Apay a daydiay inladawan ni Ciro a Dakkel kasapulan nga agtignay sigun iti daytoy propetiko a padron dagiti bambanag?

⁸ Iti umuna a tawen ti panagturayna, nagtignay ni Ciro a Dakkel kas kaitungpalan ti padto idiay Isaias 45:1-6. Umas-asping iti dayta, daydiay inladawan ni Emperador Ciro, nga adayo nga isut’ mannakabalin, ni Jesu-Kristo, nagtignay a maitunos iti daytoy propetiko a padron dagiti bambanag. Daytoy ket napasamak idi naikeddeng a tiempo kalpasan a simrek iti naarian a panagturayna idiay langit iti kanawan ni Jehova a Dios, idi nagpatinggan “ti naituding a panawen dagiti nasnasion” idi Oktubre 1914. (Lucas 21:24) Bayat ti umuna a gubat sangalubongan idi 1914-18, naglak-am ti natda dagiti naespirituan nga Israelitas iti pannakakayaw iti im-ima ti Babilonia a Dakkel ken dagiti napolitikaan a kamalalana.

9, 10. (a) Ania a panagtignay ti naala a maibusor kadagiti walo a miembro ti hedkuarters ti Sosiedad? (b) Ania a pammaneknek ti adda a ti Babilonia a Dakkel isut’ adda iti likudan ti panangpasardeng ti trabaho iti ili ni Jehova?

⁹ Kas pangarigan, idiay Estados Unidos ti kabaruan a libro nga impablaak ti Watch Tower Society iti dayta a tiempo, ti The Finished Mystery, ti naiparit kas maikontra iti gobierno. Dagiti dua nga autor ti libro naipasangoda iti pederal a korte idiay Brooklyn, Nueva York, ket di nainkalintegan a nasentensiaanda iti 20 a tawen a pannakaibalud iti pederal a pagbaludan idiay Atlanta, Georgia. Kasta met ti presidente ti agipabpablaak a sosiedad, ti sekretario-tesorero, ken tallo a dadduma pay a kameng iti hedkuarters. Maysa a katulongan a managipatarus ti nasentensiaan met iti kagudua dayta a tiempo iti pederal a pagbaludan.

¹⁰ Gapuna idi Hulio 4, 1918, dagitoy walo a dedikado a Kristiano nailuganda iti maysa a tren nga agturong idiay Atlanta, Georgia, tapno mapaglibakanda kadagiti wayawayada sadiay. Dagiti kamkameng ti hedkuarters ti Watch Tower Society idiay Brooklyn ngarud ti mangaywan kadagiti bambanag aginggat’ kabaelanda. Asino ti mapabasol iti daytoy a kasasaad? Ti libro a Preachers Present Arms ti sumungbat: “Ti panangsukimat iti intero a kaso iturongna iti konklusion a dagiti iglesia ken dagiti klero ti umuna nga adda iti likudan iti tignay a mangtalipupos kadagiti Russellitas [dagiti Saksi]. . . . Idi nakagteng ti damag iti duapulo-tawen a sentensia kadagiti editor iti narelihiusuan a pagiwarnakan, ngangngani tunggal maysa kadagitoy a publikasion, dadakkel ken babassit, ti nagrag-o iti dayta a pasamak. Diak pay nabalinan ti nakadiskubre iti aniaman a sao a panangipakita ti pannakipagrikna iti aniaman kadagiti nakaiyugalianen a narelihiusuan a pagiwarnakan.”​—Ray H. Abrams, panid 183, 184.

Maysa a Pannakatnag​—Ngem Saan nga iti Pannakadadael

11, 12. (a) Aniat’ rinanta nga aramiden ti Babilonia a Dakkel? (b) Kasano nga isut’ nagsagaba iti napateg a pannakatnag, nupay saan nga iti pannakadadael? (c) Ania ti epektona iti nawayawayaan nga ili ni Jehova?

¹¹ Ngem ti Panagragsak ti Babilonia a Dakkel ket saan a nagbayag. Iti primavera ti 1919, nagsagaba met ti Babilonia a Dakkel iti kalalainganna a pannakatnag, a kalpasan dayta umay met dagiti sumagmamano a narelihiusuan a paspasamak sakbay ti naan-anay a pannakadadaelna. Pinanunot ti Babilonia a Dakkel a salimetmetan ti pannakaimameg ken pannakakayaw nga agnanayon ti ili ni Jehova. Ngem idi Marso iti 1919 napilit a nalukatan dagiti ruangan ti pagbaludan kadagiti walo a pannakabagi ti Watch Tower Society, ket rimmuarda iti piansa. Kamaudiananna, isudat’ naabsuelto a naan-anay kadagiti amin a pammabasol.

¹² Itan nagawanen ti panagragsak ti Babilonia a Dakkel! Kuna ti libro a Preachers Present Arms maipapan ti desision ti korte a mangwayawaya kadagiti Saksi: “Daytoy a pangngeddeng ti inawat dagiti ig-iglesia a siuulimek.” Ngem dakkel ti rag-o ti ili ni Jehova. Natarimaan met laengen ti sangalubongan nga organisasionna. Iti kumbensionda idi 1919 idiay Cedar Point, Ohio, pinaregta ti presidente ti Sosiedad dagiti rinibo a timmabuno nga agtignay babaen iti palawagna nga “Ibunannag ti Pagarian.” Siwayawaya manen dagiti Saksi ni Jehova, a simamaingel a mangiwarwaragawag iti Pagarian ti Dios iti publiko! Ti Babilonia a Dakkel ti nagsagaba iti pannakatnag, nupay saan nga iti pannakadadael. Ti Dakdakkel a Ciro, ni Jesu-Kristo, ti nangatiw kenkuana ket winayawayaanna dagiti matalek a paspasurotna.

13. Kaano ti panagparang ti Liga de Naciones, ket aniat’ aramiden ti Babilonia a Dakkel?

¹³ Gapuna napalubosan ti Babilonia a Dakkel a makalasat nga agturong iti panawen kalpasan ti gubat. Idi naiproponer ti Liga de Naciones kas maysa a bagi a mangsalimetmet ti talna ti lubong, rimmuar ti Federal Council of the Churches of Christ idiay America a mangsuportar iti dayta, nga inyanunsioda iti publiko a ti Liga de Naciones isu “ti napolitikaan nga ebkas ti Pagarian ti Dios ditoy daga.” Idi naipasdek met laengen ti naiproponer a Liga, ti Babilonia a Dakkel nagsakay kenkuana ket iti kasta nangrugin ti panagsakayna iti daytoy simboliko a “nalabaga ti kolorna nga atap nga animal.”​—Apocalipsis 17:3.

14. (a) Bayat ti Gubat Sangalubongan II ania ti kurso ti panagtignay ti Babilonia a Dakkel? (b) Idi ti aramid-tao nga ahensia a mangsalimetmet iti talna rimmuar iti abut kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, ania ti inaramid ti Babilonia a Dakkel?

¹⁴ Idi daytoy di epektibo nga ahensia a mangsalimetmet ti talna ket napan iti abut ni patay idi ibebettak ti Gubat Sangalubongan II, ti Babilonia a Dakkel napanawan nga awan ti nakasakay kenkuana. (Apocalipsis 17:8) Ngem isu ti adda sadiay ruar a kadua dagiti 57 a nasnasion a naigamer iti Gubat Sangalubongan II. Ti pannakabingaybingay ti kinasungdona iti nagbabaetan dagiti aggugubat a dasig ti di nangriribuk kenkuana, kas ti pannakabingaybingayna met kadagiti ginasgasut a nakagulgulo a narelihiusuan a sekta ken denominasion ti di pulos mangriribuk kenkuana. Idi ti aramid-tao nga ahensia a mangsalimetmet ti talna, iti langa ti Naciones Unidas, ket rimkuas manipud iti abut ni patay iti panagserra ti Gubat Sangalubongan II, dagus ti Babilonia a Dakkel nagsakay manen iti likudanna ket rinugianna manen a watwaten ti impluensiana iti dayta.

Dagiti Napolitikaan a Pannakabalin bumusordanto iti Babilonia

15, 16. (a) Itan ti sangatauan naipasango iti ania a nakaal-alinget a buya? (b) Ania ti inkeddeng ti Dios a Mannakabalin-amin, a maitunos iti Apocalipsis 17:15-18?

¹⁵ Ti intero a lubong ti sangatauan itan ti ngangnganin maipasango iti nakaal-alingget a buya. Daytoy ket isunto ti panagbuelta dagiti napolitikaan a pannakabalin a maibusor ti Babilonia a Dakkel, a ti panggepna ket isut’ panangtalipupos kenkuana. Kasla makabibineg ti puso daytoy kadagiti tattao a sipapasnek a mamati nga amin a relihion ket naimbagda. Ngem ti Soberano ti Uniberso, ni Jehova a Dios, inkeddengnan a ti Babilonia a Dakkel awan dissona iti intero nga uniberso ken nabayag met bassiten ti panangrugitna iti sangaparsuaan. Masapul nga isut’ maipababa a sirurungsot nga agturong iti naan-anay a pakadadaelan.

¹⁶ Addada itan sidadaan a mannakabalin nga ahensia a palubosan ti Dios a mangibanag iti pannakadadaelna, awan sabali, dagiti napolitikaan nga elemento iti lubong. Ti paltiing ti Dios a libro ti Apocalipsis impadtona a ni Jehova ket pagbalinennanto dagiti managayatna a bumusor kenkuana, ket isunto ti labosanda a lamolamo, a mangibutaktak iti pudpudno a kasasaadna​—maysa a nademoniuan a panangallilaw! Ket kalpasanna, isunto ti puoranda ket pagbalinendanto a bunton dagiti dapdapo. Isunto ti tratuenda nga umas-asping iti panagtratona kadagiti awan pannakikompromisona a managdaydayaw iti pudno a Dios.​—Apocalipsis 17:15-18; 18:24.

17. Dagiti kadi maibusor iti Babilonia nga ar-aramid dagiti napolitikaan a pannakabalin iturongna ida iti panagdayaw ken ni Jehova, ket kasanotay nga ammo?

¹⁷ Daytoy narungsot a kontra ti relihion a panagtignay iti biang dagiti napolitikaan a pannakabalin dina kayat a sawen a didanto met bueltaen kalpasanna dagiti managdaydayaw ken ni Jehova a Dios. Ti nauyong a panagtignayda a maibusor iti Babilonia dina kayat a sawen nga agbalindanton a gagayyem ti Dios. Ta no kasta didanto koma agtignay iti ipakita ti libro ti Apocalipsis nga aramidenda. (Apocalipsis 17:12-14) Mabalin a pagrag-oandanto unay ti maibusor iti relihion nga ar-aramidenda nga impalubos ni Jehova a Dios nga aramidendanto, ngem kaskasdi nga agtultuloyto a maallilawda “iti dios daytoy a sistema dagiti bambanag,” ni Satanas a Diablo, ti naan-anay, awan inggana a bumusbusor ken ni Jehova a Dios.​—2 Corinto 4:4.

18, 19. (a) Asino ti makalasat a makakita ti pannakaalangon ti sapasap a kinasoberano ni Jehova babaen iti “Prinsipe ti Kappia”? (b) Ngem asinonto dagiti agbiag nga agnanayon a saksi iti pannakaalangon ni Jehova iti Babilonia a Dakkel?

¹⁸ Ti Babilonia a Dakkel dinto makalasat a makakita iti naindaklan a kangitingitanna, ti pannakaalangon ti sapasap a kinasoberano ni Jehova babaen iti “Prinsipe ti Kappia,” nga isu itan ti “Mannakabalin a Dios” iti makanawan Daydiay Mannakabalin-amin ken Kangatuan a Dios, ni Jehova.​—Isaias 9:6.

¹⁹ Ket kadagiti ig-igidna, iti sidong ti di masalput a nasantuan a pannalaknib, isunto dagiti saksi ni Jehova. (Isaias 43:10, 12) Gaput’ bilin a naggapu iti nalinteg a langlangit, situtulnogton a nakaruarda iti Babilonia a Dakkel. (Apocalipsis 18:4) Ti nalintegto a panagragsakda awanto ti inggana iti inda naimatangan. Iti kasta isudanto ti agnanayon a saksi ni Jehova ken iti awan inggana mapaneknekandanto ti panangalangonna iti bagina met laeng iti Babilonia a Dakkel.​—Apocalipsis 19:1-3.

[Dagiti Footnote]