Librot’ Biblia Numero 9​—1 Samuel

Mannurat: Samuel, Gad, Natan

Lugar a Nakaisuratanna: Israel

Nalpas a Naisurat: c. 1078 K.K.P.

Tiempo a Saklawenna: c. 1180–1078 K.K.P.

1. Aniat’ dakkel a panagbaliw ti organisasion ti nasion ti Israel a naangay idi 1117 K.K.P., ket aniadat’ simmaruno a kasasaad?

IDI tawen 1117 K.K.P., adda dakkel a nagbaliwan ti nasional nga organisasion ti Israel. Nadutokan ti natauan nga ari! Naangay daytoy idi agserserbin Samuel kas propeta ni Jehova iti Israel. Nupay impakauna ken impadto ni Jehova dayta, ti panagbalinda a monarkia, a kinalikaguman dagiti umilit’ Israel, nangellaat a kaskasdi ken Samuel. Gapu iti debosionna iti serbisio ni Jehova nanipud pannakayanakna, ken siraraem a binigbignat’ kinaari ni Jehova, nasirmata ni Samuel ti didigra nga umapay kadagiti kaduana a kameng ti nasantuan a nasion ti Dios. Sa la timmulok ni Samuel iti kayatda idi binilin ni Jehova: “Idin ni Samuel imbagana iti umili ti karbengan ti kinaari ket insuratna iti libro ket indissona iti sango ni Jehova.” (1 Sam. 10:25) Nagpatingga ngarud ti panawen dagiti ukom, ket nangrugi ti panawen dagiti natauan nga ari a nakaimatang ti itatanor ti awan pumadpad a bileg ken tan-ok ti Israel, ngem kamaudiananna natnag a nakababain ken naisina iti pabor ni Jehova.

2. Asinot’ nangisurat iti Umuna a Samuel, ket aniadat’ kualipikasionna?

² Asinot’ kualipikado a mangisurat iti nadibinuan a rekord daytoy karkarna a periodo? Maikanatad, pinili ni Jehova ni matalek a Samuel a kas nangirugi. Ti Samuel kayuloganna “Nagan ti Dios,” ket nagpaiduma a talagat’ panangitandudona iti nagan ti Dios kadagidi nga aldaw. Agparang nga insurat ni Samuel ti damo a 24 a kapitulo ti libro. Sa, idi natayen, intuloy da Gad ken Natan, a kinompletoda dagiti maudi a tawen a nairekord inggat’ ipapatay ni Saul. Daytoy ti ipasimudaag ti 1 Cronicas 29:29, a mabasa: “Dagiti aramid ni David nga ari, immuna man ken naudi, adtoy naisuratda kadagiti sao ni Samuel a propeta ken kadagiti sao ni Natan a mammadto ken kadagiti sao ni Gad a sumisirmata.” Maisungani iti Ar-ari ken Cronicas, dagiti libro a Samuel gistay dida nangtukoy kadagiti nagkauna a rekord, gapuna dagiti kontemporario ni David a da Samuel, Gad, ken Natan napasingkedan nga isudat’ nangisurat. Dagitoy a tallo matalekda kas propeta ni Jehova ket binusorda ti idolatria a nangpakapuy idit’ kired ti nasion.

3. (a) Kasano a ti Umuna a Samuel nagbalin a maysa a librot’ Biblia? (b) Kaano a nalpas, ket aniat’ tiempo a saklawenna?

³ Ti dua a libro a Samuel dati a maysada a lukot, wenno tomo. Ti Samuel nagkadua idi naipablaak daytoy iti Griego a Septuagint. Iti Septuagint, ti Umuna a Samuel naawagan Umuna a Pagpagarian. Daytoy a dibision ken ti nagan nga Umuna nga Ar-ari inadaptar ti Latin a Vulgate ket agtultuloy a kasta kadagiti Katoliko a Biblia ingga ita. Rumsua a ti Umuna ken Maikadua a Samuel ket dati a maymaysada a lukot gapu iti Masoretiko a notasion iti 1 Samuel 28:24, a kunana a daytoy a bersikulo isut’ tengnga ti libro a Samuel. Agparang a nalpas ti libro idi agarup 1078 K.K.P. No kasta nasurok bassit a sangagasut a tawen ti saklawen ti Umuna a Samuel, manipud agarup 1180 inggat’ 1078 K.K.P.

4. Kasano a napasingkedan ti kinahustot’ rekord ti Umuna a Samuel?

⁴ Adut’ ebidensia a husto ti rekord. Dagiti lokasion ti geograpia maitutop kas nadeskribir. Nakaay-ayat, ta ti naballigi nga iraraut ni Jonatan iti kampot’ Filisteo idiay Micmas, a nakaparmekan a namimpinsan dagiti Filisteo, ket naulit ti opisial ti Ingles nga Armada idi Gubat Sangalubongan I, a kunana a naparmekna dagiti Turko gaput’ panangsurotna kadagiti pagilasinan a nadeskribir iti naipaltiing a rekord ti Samuel.​—14:4-14.a

5. Kasano a paneknekan dagiti mannurat iti Biblia a pudno ti Umuna a Samuel?

⁵ Nupay kasta, ad-adu pay ti napigsa a prueba a naipaltiing ken autentiko daytoy a libro. Linaonna ti karkarna a kaitungpalan ti panagkiddaw ti Israel iti ari. (Deut. 17:14; 1 Sam. 8:5) Adu a tawen kalpasanna, pinasingkedan ni Oseas ti rekord, nga inadawna ni Jehova, “Inikkanka iti maysa nga ari babaen iti pungtotko, ket isu ikkatekto babaen iti rungsotko.” (Os. 13:11) Imbaga ni Pedro a napaltiingan ni Samuel idi tinukoyna a ni Samuel ket propeta nga ‘imbatadna dagiti aldaw’ ni Jesus. (Ara. 3:24) Inadaw ni Pablo ti 1 Samuel 13:14 idi intampokna biit ti historia ti Israel. (Ara. 13:20-22) Pinaneknekan ni Jesus nga autentiko ti salaysay idi dinamagna kadagiti Fariseo idi tiempona: “Saanyo a nabasa aya ti inaramid ni David idi isu ket nagbisin ken dagiti lallaki a kaduana?” Sana sinarita ti panangdawat ni David iti tinapay a sidadayá iti altar. (Mat. 12:1-4; 1 Sam. 21:1-6) Inakseptar met ni Esdras a pudno ti salaysay, kas nadakamaten.​—1 Cron. 29:29.

6. Ania nga ebidensia a linaon ti Biblia ti mangipakita nga autentiko ti Umuna a Samuel?

⁶ Gapu ta orihinal a salaysay daytoy kadagiti aramid ni David, amin a pannakadakamat ken David iti intero a Kasuratan pasingkedanna a ti Samuel ket paset ti naipaltiing a Saot’ Dios. Dadduma kadagiti pasamak nadakamatda pay kas superscription dagiti salmo ni David, kas iti Salmo 59 (1 Sam. 19:11), Salmo 34 (1 Sam. 21:13, 14), ken Salmo 142 (1 Sam. 22:1 wenno 1 Sam. 24:1, 3). Ti mismo nga ebidensia ti Saot’ Dios paneknekanna nga autentiko ti Umuna a Samuel.

LINAON TI UMUNA A SAMUEL

7. Ti historia a linaonna saritaennat’ kabibiag dagiti asino a lider ti Israel?

⁷ Saklawenna ti paset wenno intero a panagbiag ti uppat a lider ti Israel: ni Eli a nangato a padi, ni Samuel a propeta, ni Saul nga immuna nga ari, ken ni David a napulotan a sumuno nga ari.

8. Ania dagiti sirkumstansiat’ pannakayanak ni Samuel ken ti panagbalinna a “ministro ni Jehova”?

⁸ Panangukom ni Eli ken ni agtutubo a Samuel (1:1–4:22). Apaman a mangrugi ti salaysay, mayam-ammo kadatayo ni Anna, a paborito nga asawa ni Elcana, a Levita. Lupes ket linais ni Penina, ti sabali nga asawan Elcana. Iti daydi tinawen nga ibibisitada idiay Shilo, a yan ti lakasa ti tulag ni Jehova, sipipinget a nagdawat ni Anna ken Jehova iti anak a lalaki. Inkarina a no mapatgan ti kararagna, idatonnanto ti ubing nga agserbi ken Jehova. Pinatgan ti Dios ti dawatna, ket inyanaknan Samuel. Apaman a napusot, impanna iti balay ni Jehova ket inyawatna ken Eli, a nangato a padi, kas daydiay ‘impabulod ken Jehova.’ (1:28) Nagkanta a sirarag-o ni Anna iti panagyaman ken panagragsak. Ti ubing nagbalin a “ministro ni Jehova iti sango ni Eli a padi.”​—2:11.

9. Kasano a nagbalin ni Samuel a propetat’ Israel?

⁹ Adut’ parikut ni Eli. Lakayen, ket ti dua nga annakna awan kaes-eskanda a “dida binigbig ni Jehova.” (2:12) Inusarda ti kinapadida a nangpennek iti kinagaramugam ken derrepda. Naliwayan ni Eli a dinisiplina ida. Nangted ngarud ni Jehova kadagiti nadibinuan a mensahe a maikontra iti balay ni Eli, nga impakdaarna “nga awanto ti malakayan iti balaymo” ket ti dua nga annakna mataydanto iti maymaysa nga aldaw. (1 Sam. 2:30-34; 1 Ar. 2:27) Kamaudiananna, ti Dios imbaonna ni ubing a Samuel ken Eli a buyogen ti makatitileng a mensahet’ panangukom. Gapuna ni ubing a Samuel napasingkedan a propetat’ Israel.​—1 Sam. 3:1, 11.

10. Kasano nga inukom ni Jehova ti balay ni Eli?

¹⁰ Idi agangay impakat ni Jehova ti pannusa idi inyegna dagiti Filisteo. Idi maab-abaken ti Israel, nagikkisda, ket inruardat’ lakasa ti tulag manipud Shilo sada impan iti kampo ti armadada. Idi nangngegdat’ ikkis ken naammuanda a ti Lakasa addan iti kampo dagiti Israelita, pinabileg dagiti Filisteo ti buyotda ket karkarnat’ panagbiktoriada, a naan-anayda a pinarmek dagiti Israelita. Naalada ti Lakasa, ket natay ti dua nga annak ni Eli. Idi agpigpigerger ti pusona, nadamag ni Eli ti napasamak. Idi nadakamat ti Lakasa, naliad ni Eli iti tugawna ket narungdo ti tengngedna. Nagngudo ngarud ti 40 a tawen a panangukomna. Wen, “Ti dayag napapanaw iti Israel,” ta ti Lakasa inrepresentanat’ kaadda ni Jehova iti ilina.​—4:22.

11. Kasano a napaneknekan a ti Lakasa saan nga anting-anting?

¹¹ Inukom ni Samuel ti Israel (5:1–7:17). Ita naadal dagiti Filisteo, a silaladingit unay, a ti lakasa ni Jehova dida mabalin nga usaren kas anting-anting. Idi impanda ti Lakasa idiay templo ni Dagon sadi Asdod, natnag ti diosda a nagpakleb. Iti sumuno nga aldaw natnag manen ni Dagon a nagpakleb iti dapian, ngem naputed ti ulo ken dua a dakulapna. Daytoy ti nangrugian ti an-anito dagiti Filisteo a ‘dida baddekan ti dapian ti ruangan ni Dagon.’ (5:5) Intaray dagiti Filisteo ti Lakasa idiay Gat sada impa-Ecron ngem awan latta! Immapay kadakuada ti riribuk, busbusali, ken didigra dagiti marabutit. Dagiti Filisteo nga aliado nga appo, kas ultimo a remedioda gapu ta nagadun ti natay, insublida iti Israel ti Lakasa a nailugan iti baro a karison a ginuyod ti dua a baka nga agpasuso. Idiay Bet-semes nadidigra ti sumagmamano nga Israelita gapu ta kinitada ti uneg ti Lakasa. (1 Sam. 6:19; Num. 4:6, 20) Nagangayanna, ti Lakasa naginana iti balay ni Abinadab iti Kiriat-jearim a siudad dagiti Levita.

12. Aniada a bendision ti imbungat’ panangitandudo ni Samuel iti umiso a panagdaydayaw?

¹² Nagtalinaed ti Lakasa iti balay ni Abinadab iti 20 años. Ni Samuel, a bimmaron, indagadagna nga ikkaten ti Israel dagiti Baal ken ladawan ni Astarot ket agserbida ken Jehova iti amin a pusoda. Kastat’ inaramidda. Idi naguummongda nga agdayaw idiay Mizpa, ginundawayan dagiti Filisteo nga aliado nga appo ti rimmaut ket ginulpeda ti Israel. Baeten ken Samuel immawag ti Israel ken Jehova. Napigsa a gurruod ti inted ni Jehova a nangriribuk kadagiti Filisteo, ket dagiti Israelita, a kimmired gaput’ panagdaton ken panagkararagda, nakaam-amak ti panagbiktoriada. Nanipud idin, ‘ti ima ni Jehova nagtultuloy a bimmusor kadagiti Filisteo iti amin nga aldaw ni Samuel.’ (7:13) Nupay kasta, di nagretiro ni Samuel. Iti unos ti biagna inukomna ti Israel, a tinawen a rikosenna ti Rama, amiananen latta ti Jerusalem, inggat’ Betel, Gilgal, ken Mizpa. Idiay Rama nangbangon iti altar ken Jehova.

13. Kasano nga inlaksid ti Israel ni Jehova kas Ari, ket aniada a pagdaksan ti impakdaar ni Samuel?

¹³ Ni Saul, ti immuna nga ari ti Israel (8:1–12:25). Ni Samuel limmakayen iti serbisio ni Jehova, ngem dagiti annakna dida nagnat’ dalanna, ta mapasuksokanda ken killot’ panangukomda. Itan immasideg ken Samuel dagiti panglakayen ti Israel ket dinawatda: “Ita mangdutokka kadakami ti ari a mangukom kadakami a kas kadagiti amin a nasion.” (8:5) Ni Samuel nariribuk unay, ket nagkararag ken Jehova. Insungbat ni Jehova: “Saan a sika ti inlaksidda, no di ket siak ti inlaksidda tapno diak agari kadakuada. . . . Ket ita ipangagmo ti timekda.” (8:7-9) Ngem, umuna, pinakdaaran ni Samuel ida iti pagdaksan ti rebeliuso a dawatda: mandaranda ida, agbuisda, awan wayawayada, ket inton agangay agleddaang ken umkisda ken Jehova. Din nagbaliw ti kayatda, ari ti dinawat dagiti umili.

14. Kasano a ti kinaari naipasdek ken Saul?

¹⁴ Itan maam-ammotayon ni Saul, anak ni Kis iti tribo ti Benjamin ket isut’ kataeran ken katayagan a lalaki iti Israel. Impanda ken Samuel, nga indayaanna, pinulotanna, sana inyam-ammo iti intero nga Israel iti asamblea idiay Mizpa. Nupay idi damo ket naglemmeng ni Saul kadagiti bagahe, indatagda kamaudiananna kas pinili ni Jehova. Impalagip manen ni Samuel iti Israel ti karbengan ti ari, nga insuratna iti libro. Nupay kasta, sala napabileg ti saad ni Saul kas ari kalpasan nga inabakna dagiti Ammonita, a nakawayawayaan ti Jabes sadi Galaad, gapuna pinasingkedan dagiti umili ti kinaarina idiay Gilgal. Pinaregta manen ni Samuel ida nga agbuteng, agserbi, ken agtulnogda ken Jehova, ket dinawatna ken Jehova a mangted iti pagilasinan babaen kadagiti di naintiempuan a gurruod ken tudo bayat ti panagani. Iti nakaam-amak a pamay-an, impakitan Jehova ti pungtotna gapu ta inlaksidda kas Ari.

15. Ania a kinapalangguad ti nagturong iti pannakatnag ni Saul?

¹⁵ Isusukir ni Saul (13:1–15:35). Idi intuloy dagiti Filisteo a parigaten ti Israel, kinabil ni Jonatan, a natured nga anak ni Saul, ti Filisteo a kampo. Tapno makabalesda, nangipatulod ti kabusor iti dakkel nga armada, ‘kas darat iti igid ti baybay’ ti kaaduda, ket nagpakarsoda idiay Micmas. Nagdukot dagiti Israelita. ‘No la koma ta umay ni Samuel tapno itedna ti panangiturong ni Jehova!’ Gapu ta dina mauray ni Samuel, nagbasol ni Saul idi sipapalangguad nga indatagna a mismo ti daton a mapuoran. Idi kuan addan ni Samuel. Idi inlaksidna dagiti pambar ni Saul, imbagana ti panangukom ni Jehova: “Ket ita ti pagariam saanto a mataginayon. Ni Jehova mangsapulto ti agpaay kenkuana a lalaki a mayannurot iti pusona; ket ni Jehova tudingannanto a pangulo iti ilina, ta sika dika inaywanan daydi imbilin ni Jehova kenka.”​—13:14.

16. Ti kinadursok ni Saul nagresulta kadagiti ania a problema?

¹⁶ Ni Jonatan, a naregta para iti nagan ni Jehova, nangraut manen iti Filisteo a kampo, a ti agaw-awit ti igamna lat’ kaduana, ket dinarasda a kinabil ti ag-20 a lallaki. Adda ginggined nga ad-adda a nangriribuk iti kabusor. Naparmekda ida, idi kimmamat ti Israel. Ngem, di kompletot’ panagbiktoriada gaput’ darasudos a sapata ni Saul nga imparitnat’ pannangan dagiti soldado no di pay nalpas ti bakal. Daras a nabannog dagiti lallaki ket nagbasolda ken Jehova idi sinidada ti kapparti a karne a dida imbukbok a nalaing ti darana. Nabang-aran ni Jonatan idi nangan iti diro sakbay a naammuanna ti sapata, a situturedna nga imbutaktak kas tuben. Inispal dagiti umili ken patay gapu iti dakkel a panangisalakan nga inaramidna iti Israel.

17. Ania pay a pannakailaksid ni Saul ti resultat’ maikadua a grabe a basolna?

¹⁷ Itan tiemponan a dusaen ni Jehova dagiti makarimon nga Amalecita. (Deut. 25:17-19) Masapul a maikisapda nga interamente. Awan matda, tao man wenno animal. Dida mangala iti samsam. Madadaelda amin. Nupay kasta, sisusukir nga inispal ni Saul ni Agag, nga ari dagiti Amalecita, ken dagiti kalukmegan a baka ken karnero, a kunana nga idatonna ken Jehova. Nagluksaw unay ti Dios ti Israel ket pinaltiingannan Samuel a mangyebkas ti maikadua a panangilaksidna ken Saul. Kinuna ni Samuel, a dina inkankano ti pambar ni Saul: “Addaan aya ni Jehova iti dakdakkel a ragsak kadagiti daton a mapuoran ken sakripisio ngem iti panagtulnog iti timek ni Jehova? Adtoy! Ti panagtulnog naim-imbag ngem iti sakripisio . . . Agsipud ta inlaksidmo ti sao ni Jehova, ilaksidnaka met manipud kinaarim.” (1 Sam. 15:22, 23) Kalpasanna, kimpet ni Saul iti bado ni Samuel tapno agpakaasi, ngem napisang dayta idi iniggamanna. Insierto ni Samuel kenkuana a kastanto met ti panangpigis ni Jehova iti pagarian manipud ken Saul ket itednanto iti naim-imbag a lalaki. Ginammatan ni Samuel ti kampilan, ket pinatayna ni Agag, sana tinallikudan ni Saul, ket didan pulos nagkita.

18. Ania a pagbasaran ti nangpilian ni Jehova ken David?

¹⁸ Pannakapulot ni David, ti kinaturedna (16:1–17:58). Itan ni Jehova inturongnan Samuel iti balay ni Jesse sadi Betlehem ti Juda tapno mangpili ken mangpulot iti masanguanan nga ari. Saggaysa a nagparang dagiti annak ni Jesse ngem dida nakapasá. Impalagip ni Jehova ken Samuel: “Ta ti Dios saan a kumita a kas iti ikikita ti tao, ta ti tao kitaenna ti agparang kadagiti mata; ngem ni Jehova kitaenna ti puso.” (16:7) Idi kuan, impasimudaag ni Jehova ti pananganamongna ken David, ti kaubingan, a nakuna a “lumabbaga, agtutubo a napintas dagiti matana ken nataer ti langana,” ket isu pinulotan ni Samuel iti lana. (16:12) Itan immapay ken David ti espiritu ni Jehova, ngem timmanor ken Saul ti dakes nga espiritu.

19. Ania a nasapa a panagbiktoriat’ nagun-od ni David iti nagan ni Jehova?

¹⁹ Immabante manen dagiti Filisteo sadiay Israel, ket impasangoda ti kampeonda, ni Goliat, a higante a ti katayagna innem a kasiko ken sangadangan (agarup 2.9 metro). Nakaam-amak ta ti kabalna 57 kilo ti dagsenna ket ti tadem ti pikana, 6.8 kilo. (17:4, 5, 7) Kada aldaw sitatabbaaw ken sibabassawang a kinarit ni Goliat ti Israel a pumilida ti lalaki ket sumango ta aglabanda, ngem awan simmungbat. Nagpigerger ni Saul idiay toldana. Nupay kasta, nadamag ni David ti pananglalais daytoy a Filisteo. Buyogen ti nalinteg a rurodna ken nadiosan a bilegna, imbaga ni David: “Asino daytoy di nakugit a Filisteo tapno karitenna dagiti buyot ti sibibiag a Dios?” (17:26) Idi inikkatna ti kabal ni Saul gapu ta dina pay napadas dayta, simmango ni David, nga awitna laeng ti sarukod ti agpaspastor, pallatibong, ken lima a nalamuyot a bato. Gapu ta maibabat’ kategoria ni Goliat no sanguenna daytoy ubing nga agpaspastor, inumsinan David. Natinggaw ti sitatalek a sungbatna: “Umayka kaniak a sikakampilan ken agraman maysa a pika, ngem umayak kenka iti nagan ni Jehova dagiti buyot.” (17:45) Impallatibong ni David ti maysa a bato, ket ti kampeon dagiti Filisteo natuang a nagpakleb iti daga! Nagtaray nga immasideg ni David, a buybuyaen dagiti dua nga armada, ket inasutnat’ kampilan ti higante sana ginuped ti ulona. Anian a nagdakkel a panangispal ni Jehova! Anian a rag-o ti pakarsot’ Israel! Ita ta natayen ti kampeonda, nagtaray dagiti Filisteo, ngem kinamat ida dagiti nagbiktoria nga Israelita.

20. Kasano a ti panangmatmat ni Jonatan ken David maisupadi iti panangmatmat ni Saul kenkuana?

²⁰ Panangkamat ni Saul ken David (18:1–27:12). Gapu ta natured ni David para iti nagan ni Jehova isut’ naaddaan iti karkarna a gayyem. Isu daytoy ni Jonatan, nga anak ni Saul ken natural a nailinea nga agari. Ni Jonatan “nagayat kenkuana a kas iti kararuana met laeng,” gapuna nagaramiddat’ tulag a panaggayyem. (18:1-3) Idi a ti Israel intan-oknan David, sipupungtot nga inkagumaan ni Saul a papatayen, nupay intednan anakna a Mical kas asawana. Idi kimmarot’ rurod ni Saul, nagtalaw ni David babaen iti siaayat a panangtulong ni Jonatan kenkuana. Nagsangsangitda idi agsinada, ket pinasingkedan ni Jonatan ti kinasungdona ken David, a kunana: “Sapay koma ta ni Jehova addanto iti baetta ken iti putotko ken iti putotmo iti panawen a di nakedngan.”​—20:42.

21. Aniadat’ mangtanda iti panangpanaw ni David ken Saul?

²¹ Idi intarayanna ni agpulpulkok a Saul, ni David ken ti nabisinan a grupo ti sumagmamano a kaduana napandat’ Nob. Ditoy impalubos ni padi Ahimelec a manganda iti nasantuan a tinapay, idi nasiguradona a nadalus kadagiti babbai da David ken ti kakaduana. Ita ta awitnan ti kampilan ni Goliat, nagtaray ni David idiay Gat a teritoria dagiti Filisteo, a naginmamauyong. Idin nagturong iti rukib ti Adullam, sa idiay Moab, ket kalpasanna, idi binalakadan ni Gad a propeta, nagsubli idiay Juda. Gaput’ amak ni agim-imun unayen a Saul, di la ket ta umalsada a pabor ken David, imbilinna ken Doeg nga Edomita a papatayenna dagiti padi ti Nob, ket ni Abiatar lat’ nakalasat a timmipon ken David. Isut’ nagserbi a padida.

22. Kasano nga indemostran David ti kinasungdona ken Jehova ken panangraemna iti organisasionna?

²² Kas nasungdo nga adipen ni Jehova, siepektibo kas gerilia a ginubat ni David dagiti Filisteo. Ngem, intuloy ni Saul ti kampaniana a mangtiliw ken David, nga inummongna dagiti soldadona ket inanupnan David “idiay let-ang ti En-gedi.” (24:1) Ni David, a dungdunguen ni Jehova, maunaanna a kanayon dagiti mangan-anup kenkuana. Naminsan adda gundawayna a mangkabil koma ken Saul, ngem nagkitakit, a ginupedna laeng ti gayadan ti lambon ni Saul kas ebidensia nga inispalnat’ biagna. Nagdanagan ni David daytoy simple nga inaramidna, ta impapanna a nagtignay a maikontra iti pinulotan ni Jehova. Anian a panagraemna iti organisasion ni Jehova!

23. Kasano a nakikappian Abigail ken David ket idi agangay nagbalin nga asawana?

²³ Nupay nairekord itan ti ipapatay ni Samuel (25:1), ti eskribiente a sunona intuloyna ti salaysay. Kiniddaw ni David ken Nabal, a taga Maon sadi Juda, nga ikkanna idat’ taraon gapu ta ginayyemda dagiti pastor ni Nabal. Ngem ‘linais’ ni Nabal dagiti kaduan David, gapuna inggakatna a dusaen. (25:14) Idi mabigbig ni Abigail nga asawa ni Nabal, nga agpeggadda, sililimed a nangitulod iti abasto tapno maay-ayonan David. Binendisionan ni David gaput’ nasirib a tignayna sana pinagawid a sitatalna. Idi impadamag ni Abigail ken Nabal daytoy, naklaat ti pusona, ket natay sangapulo nga aldaw kalpasanna. Itan inasawan David ni naparabur ken naimnas nga Abigail.

24. Kasano manen nga inispal ni David ti biag ni Saul?

²⁴ Iti maikatlo a daras, sirurungsot nga inanup ni Saul ni David, ket sinagrapna manen ti asi ni David. “Nargaan a turog manipud ken Jehova” ti immapay kada Saul ken ti buyotna. Gapuna naserrek ni David ti kampo ket innalana ti pika ni Saul, ngem dina inunnat ti imana “maibusor iti pinulotan ni Jehova.” (26:11, 12) Napilitan iti maikadua a daras ni David a kimmamang kadagiti Filisteo, ket pinagtaengda idiay Siclag. Ditoy sinillongna dagiti dadduma a kabusor ti Israel.

25. Ania a maikatlo a grabe a basol ti naaramid ni Saul?

²⁵ Panagsusaid ni Saul (28:1–31:13). Dagiti Filisteo nga appo pinagsusugpondat’ buyotda a nagpa-Sunem. Ni Saul, tapno malabananna ida, nagpuesto idiay Bantay Gilboa. Sitataranta a nagpagiya ken Jehova ngem awan naurayna. No la koma ta makasaritanan Samuel! Idi nanglimlimo, grabe manen ti nagbasolanna ta napan iti mangkukulam idiay En-dor, iti labes dagiti buyot a Filisteo. Kiniddawna iti baket a kasaritanan Samuel. Sidadaras nga impapan ni Saul, a ni natayen a Samuel daydi nagparang. Nupay kasta, awan makaliwliwa a mensahe “ni Samuel” iti ari. Isu ket matay kabigatanna, ket kas sinaon Jehova, maikkat ti pagarian kenkuana. Idiay bangir a pakarso, sumang-aten dagiti appo a Filisteo a makibakal. Idi nakitada ni David ken ti buyotna iti tengngada, nagsuspetsada ket pinagawidda ida. Apagisu idi sumangpet da David idiay Siclag! Adda rimmaut a grupo dagiti Amalecita ket intarayda ti pamilia ken sanikua da David ken ti buyotna, ngem kinamatda ida, ket naisublida amin nga awan naan-ano.

26. Kasano a nagngudot’ makadidigra a turay ti damo nga ari ti Israel?

²⁶ Naglalabandan idiay Bantay Gilboa. Nakarot’ pannakaabak ti Israel, ket naala dagiti Filisteo dagiti napateg a deppaar ti daga. Napapatayda ni Jonatan ken dadduma nga annak ni Saul, ket ni Saul a nakarot’ sugatna pinataynat’ bagina babaen iti mismo a kampilanna​—nagsusaid. Dagiti nagbiktoria a Filisteo imbitinda ti bangkay ni Saul ken dagiti tallo nga annakna iti pader idiay siudad ti Bet-san, ngem dagiti taga Jabes-galaad isudat’ nangikkat kadakuada itoy nakababain nga itsurada. Nakaal-alingget a nagngudon ti makadidigra a panagturay ti immuna nga ari ti Israel.

NO APAY NAIMBAG

27. (a) Aniat’ nakatnagan da Eli ken Saul? (b) Kasano a da Samuel ken David nasayaatda nga ehemplo dagiti manangaywan ken agtutubo a ministro?

²⁷ Anian a historia ti linaon ti Umuna a Samuel! Prangkat’ detalyena, ket dagdagus nga imbutaktakna ti pagkapuyan ken paglaingan ti Israel. Adtoy ti uppat a lider ti Israel, duat’ nangipangag iti linteg ti Dios ket duat’ saan. Lagipenyo no kasano a natnag da Eli ken Saul: Ni Eli di nagtignay, ket ni Saul nagtignay a sipapalangguad. Iti kasumbangirna, da Samuel ken David inayatda ti dana ni Jehova manipud kinaubingda, ket rimmang-ayda. Anian a nagpateg a leksion para kadagiti amin a manangaywan! Anian a nasken ti kinatibker, annadan ti kinadalus ken kinaurnos iti organisasion ni Jehova, a raemen ti urnosna, situtured, sieemma, sibibileg, ken siaayat nga asikasuen dagiti sabali! (2:23-25; 24:5, 7; 18:5, 14-16) Lagipenyo met a dagidiay dua a nagballigi adda bentahe ti naimbag a teokratiko a pannakasanayda manipud kina-agtutubo ket naturedda a nangipakaammot’ mensahe ni Jehova idi ubbingda ken sinaluadanda ti naikumit kadakuada. (3:19; 17:33-37) Sapay koma ta amin nga agtutubo nga agdaydayaw ken Jehova ita agbalinda nga ubbing a “Samuel” ken “David”!

28. Kasano a naigunamgunam ti kinatulnog, ket ania a balakad ti Umuna a Samuel ti inulit met dagiti dadduma a mannurat iti Biblia?

²⁸ Ti nasayaat a laglagipen kadagiti amin a naimbag a sao daytoy a libro isu dagidiay impaltiing ni Jehova ken Samuel idi inukomnan Saul ta dina pinunas “ti pakalaglagipan ti Amalec iti babaen ti langit.” (Deut. 25:19) Ti leksion a ‘nasaysayaat ti panagtulnog ngem ti sakripisio’ naulit-ulit iti adu nga okasion idiay Oseas 6:6, Mikias 6:6-8, ken Marcos 12:33. (1 Sam. 15:22) Magunggonaantay a talaga ita iti daytoy naipaltiing a rekord no naan-anay ken kompleto nga agtulnogtay iti timek ni Jehova a Diostayo! Igunamgunam met kadatayo ti 1 Samuel 14:32, 33 a bigbigentay a sagrado ti dara. No sidaen ti karne a di umnot’ pannakapadarana “basol ken Jehova.” Daytoy agaplikar met iti Nakristianuan a kongregasion, kas imbatad ti Aramid 15:28, 29.

29. Ti Umuna a Samuel iladawanna ti pagbanagan ti ania nga errado ti nasion ti Israel, ket aniat’ pakdaarna kadagidiay nasubeg?

²⁹ Ti Umuna a Samuel iladawanna ti nakaayay-ay nga errado ti nasion a kunana nga impraktikal ti panagturay ti Dios manipud langit. (1 Sam. 8:5, 19, 20; 10:18, 19) Naipannayag ken naipadto dagiti palab-og ken kinabarengbareng ti turay ti tao. (8:11-18; 12:1-17) Idi damo naiparang ni Saul kas tao a naemma ken addaan espiritut’ Dios (9:21; 11:6), ngem kimmudrep ti pangngeddengna ket pimmait ti pusona idi limmidem ti panagayatna iti kinalinteg ken pammatina iti Dios. (14:24, 29, 44) Daydi damo a rekord ti regtana nawaswas gaput’ kinapalangguad, kinasukir, ken kinatraidorna iti Dios idi agangay. (1 Sam. 13:9; 15:9; 28:7; Ezeq. 18:24) Ti kimmapuy a pammatina nagbungat’ panagam-amak, a nagturong iti apal, gura, ken pammapatay. (1 Sam. 18:9, 11; 20:33; 22:18, 19) Ti ipapatayna kas met iti kabibiagna, nakaibabainan ti Dios ken ilina, ken pakdaar kadagidiay “nasubeg” kas kenkuana.​—2 Ped. 2:10-12.

30. Aniada a kalidad ni Samuel ti nasayaat a patanoren dagiti ministro itatta?

³⁰ Ngem, naidilig daydiay naimbag. Kas ehemplo, lagipenyo ti inaramid ni matalek a Samuel, a nagserbit’ Israel iti intero a biagna nga awanan saur, panangidumduma, wenno pabor. (1 Sam. 12:3-5) Sigagagar a nagtulnog manipud kinaubingna (3:5), nadayaw ken manangraem (3:6-8), mapiar kadagiti annongna (3:15), napalungdot’ dedikasion ken debosionna (7:3-6; 12:2), situtulok nga umimdeng (8:21), sidadaan a mangitandudot’ desision ni Jehova (10:24), natibker ti pangngeddengna uray aniat’ katatao dagita (13:13), napigsa ti panagtulnogna (15:22), ket ikagumaanna a tungpalen ti nakadutokanna (16:6, 11). Nagsayaat pay ti pakasarsaritaanna kadagiti dadduma. (2:26; 9:6) Saan la koma a ti ministeriona idi ubing pay ti mangparegta kadagiti agtutubo tapno agministroda ita (2:11, 18) no di ket ti panagtultuloyna a di nagretiro agingga ken patay pakirdenna koma dagidiay aduan edaden.​—7:15.

31. Ni Jonatan nasayaat nga ehemplo iti ania?

³¹ Sa nagsayaat ti ehemplo ni Jonatan. Di nasaktan ti riknana uray no ni David ti napulotan nga agari idinto ta tawidenna koma dayta. Imbes ketdi, binigbigna dagiti nagsayaat a kalidad ni David ket nakitinnulag iti panaggayyemda. Ti umarngi a di agimbubukodan a panagkakadua makapabileg ken makaparegta unay kadagiti matalek nga agserserbi ken Jehova ita.​—23:16-18.

32. Aniada a nasayaat a kababalin ti napaliiw kada Anna ken Abigail?

³² Para kadagiti babbai, adda ti ulidan ni Anna, a kanayonna a kinuyog ni lakayna iti disso a pagdaydayawan ken Jehova. Managkararag, napakumbaba a babai, nga insakripisionat’ pannakikadkaduana iti anakna tapno matungpalnat’ karina ket ipakitanat’ apresasionna iti kinamanangaasi ni Jehova. Nakaskasdaaw ti gunggonana idi nakitanat’ anakna a simrek iti nabunga a panagserbi ken Jehova iti unos ti biagna. (1:11, 21-23, 27, 28) Sa, ti ehemplo ni Abigail, a nagpasakop kas babai ken natakneng nga isut’ nagsiddaawan ni David, ket idi agangay inasawana.​—25:32-35.

33. Ti natured nga ayat ken kinasungdo ni David gutugotennatay iti ania nga aramid?

³³ Ti panagayat ni David ken Jehova makatukay rikna sigun kadagiti salmo a pinutar ni David idi nga idiay let-ang inanup ni Saul, a timmallikud a “pinulotan ni Jehova.” (1 Sam. 24:6; Sal. 34:7, 8; 52:8; 57:1, 7, 9) Ket anian a panangapresiar ni David iti pannakasantipikar ti nagan ni Jehova idi sinungbatannat’ pananglais ni Goliat! “Umayak kenka iti nagan ni Jehova dagiti buyot . . . Ita nga aldaw ni Jehova yawatnakanto iti imak, . . . ket dagiti ili ti amin a daga maammuandanto nga adda Dios iti Israel. Ket isuamin daytoy a gimong maammuannanto a ni Jehova saan a mangisalakan a maaramat ti kampilan ken pika, ta ti gubat kukua ni Jehova, ket yawatnakayto iti imami.” (1 Sam. 17:45-47) Ni David, a nabileg ken nasungdo a “pinulotan” ni Jehova, intan-oknan Jehova kas Dios ti intero a daga ken kakaisuna a pudno a Gubuayan ti panangisalakan. (2 Sam. 22:51) Tuladentay koma daytoy natured a pagwadan!

34. Kasano nga ad-adda pay a nabuksilan dagiti panggep ti Pagarian ni Jehova kas pannakainaigna ken David?

³⁴ Aniat’ masao ti Umuna a Samuel maipapan iti itatanor dagiti panggep ti Pagarian ti Dios? A, yegnatay iti talaga a tampok daytoy a librot’ Biblia! Ta ditoytay a maam-ammo ni David, a ti naganna nalabit kayuloganna “Dungdunguen.” Ni David inay-ayat ni Jehova ken pinilina a “lalaki a mayannurot iti pusona,” maikanatad nga agari iti Israel. (1 Sam. 13:14) Iti kasta nayalis ti pagarian iti tribon Juda, maitunos iti pamendision ni Jacob iti Genesis 49:9, 10, ket agtalinaed iti tribon Juda ingga a sumangpet ti Agturay a pagtulnogan amin nga umili.

35. Kasano a ti nagan ni David naisinggalut iti Bin-i ti Pagarian, ket aniada a kalidad ni David ti iparangto dayta a Bin-i?

³⁵ Sa, ti nagan ni David nainaig iti Bin-i ti Pagarian, a nayanak met idiay Betlehem ken iti linean David. (Mat. 1:1, 6; 2:1; 21:9, 15) Isu dayta ni naipadayag a Jesu-Kristo, “ti Leon iti tribo ni Juda, ti ramut ni David,” ken “ti ramut ken kaputotan ni David, ken ti naraniag a baggak.” (Apoc. 5:5; 22:16) Inton agturay iti Pagarian, daytoy nga “anak ni David” iparangnanto amin a kinatibker ken kinabileg daydi nadaeg nga inapona a nangduprak kadagiti kabusor ti Dios ken nangsantipikar iti nagan ni Jehova iti amin a daga. Anian a panagkompiansatayo itoy a Bin-i ti Pagarian!

[Footnote]