Kapitulo 11

No Kasanotay a Naawagan Saksi ni Jehova

KADAGIDI immuna a dekada ti moderno a historiada, basta Estudiante ti Biblia (Bible Students) ti inyawagda kadakuada. No damagendat’ nagan ti organisasiontayo, masansan nga insungbat dagiti kakabsat a, “Kristianokami.” Sinungbatan ni Kabsat Russell ti kasta a saludsod babaen iti panagkunana, iti Watch Tower: “Dikam isina ti bagimi kadagiti dadduma a Kristiano babaen iti naisalumina wenno nagpaiduma a nagan. Mapnekkamin iti nagan a, Kristiano, nga isut’ nayawag kadagidi nagkauna a sasanto.”​—Ruar ti Setiembre 1888.

Kasanotay, ngarud, a naawagan ita a Saksi ni Jehova?

Ti Nagan a Kristiano

Dagiti pudno a pasurot ni Jesu-Kristo, idi immuna a siglo ken ita, inawagandat’ bagida ken dagiti kapammatianda kas “kakabsat,” “gagayyem,” ken “ti kongregasion ti Dios.” (Ara. 11:29; 3 Juan 14; 1 Cor. 1:2) Inawaganda pay ni Kristo kas “ti Maestro” ket isuda kas “ad-adipen ni Kristo Jesus” ken “ad-adipen ti Dios.” (Col. 3:24; Fil. 1:1; 1 Ped. 2:16) Gagangay a nausar dagita a designasion iti uneg ti kongregasion, ket natarusanda unay dagita.

Idi immuna a siglo, ti panagbiag a naisentrot’ pammati ken Jesu-Kristo (ken ramanenna metten ti kongregasion) isut’ naawagan “Ti Dalan.” (Ara. 9:2; 19:9) Sumagmamano a patarus ti Aramid 18:25 ipasimudaagna a daytat’ naawagan “ti dalan ni Jehova.”a Iti kasumbangirna, dadduma a taga ruar silalais nga inawaganda ida kas “sekta ti Nazareno.”​—Ara. 24:5.

Idi 44 K.P. wenno di nagbayag kalpasanna, dagidi matalek a pasurot ni Jesu-Kristo nangrugidan a naawagan Kristiano. Sigun kadagiti dadduma, taga ruar ti nangnagan kadakuada kas Kristiano, a dayta ket panglaisda kadakuada. Nupay kasta, adu a lexicograpo ken komentarista ti Biblia ti agkuna a ti berbo a nausar idiay Aramid 11:26 ipasimudaagnat’ nadibinuan a panangiwanwan wenno paltiing. Gapuna, kastoy ti patarus ti New World Translation: “Damo idiay Antioquia a dagiti adalan babaen iti nadibinuan a panangiwanwan naawaganda a Kristiano.” (Masarakan dagiti umarngi a patarus iti Robert Young’s Literal Translation of the Holy Bible, Revised Edition, ti 1898; The Simple English Bible, ti 1981; ken ti Hugo McCord’s New Testament, ti 1988.) Idi agarup 58 K.P., nagdinamagen ti nagan a Kristiano uray kadagiti Romano nga opisial.​—Ara. 26:28.

Kabayatan a sibibiag pay dagiti apostol ni Kristo, ti nagan a Kristiano ket naisalumina ken espesipiko. (1 Ped. 4:16) Amin a nagkuna a Kristianoda ngem maisungani met ti pammati ken konduktada ket nailaksid manipud Nakristianuan a komunidad. Nupay kasta, kas impakauna ni Jesus, kalpasan ti ipapatay dagiti apostol nagmula ni Satanas kadagiti bin-i a namataud kadagiti imitasion a Kristiano. Dagitoy bugos inakoda met ti nagan a Kristiano. (Mat. 13:24, 25, 37-39) Idi a ti apostata a Kinakristiano ket impakatnan ti inkapilitan a panagkumberti, adu dagidiay agkuna lattan a Kristianoda tapno maliklikandat’ pannakaidadanes. Idi agangay, uray asino a Europeo a saan a Judio, Muslim, wenno ateista ket gagangayen nga imbilangda a Kristiano, uray pay no aniat’ doktrina wenno konduktana.

Nagnagan a Panglais

Nanipud maika-16 a siglo, nagbalin a problema dagiti Repormador daytoy a situasion. Yantangay silululok a nausar ti nagan a Kristiano, kasanoda itan a maisalumina kadagidiay aginkukuna a Kristiano?

Masansan inakoda lattan iti pangbirngas dagiti kabusorda kadakuada. Gapuna dagidi teolohikal a kasalisal ni Martin Luther, sadi Alemania, isudat’ damo a nangipakat iti naganna kadagiti pasurotna, nga binerngasanda ida iti Lutheran. Dagidi kakadua ni John Wesley, idiay Inglaterra, naawaganda met a Metodista gapu ta nagpaidumat’ kinasinup ken kinasistematikoda a nangsalimetmet kadagiti relihiuso nga annongenda. Dagiti Baptist idi damo nagkedkedda a maawagan Anabaptist (kaipapananna, “Daydiay Nangbautisar Manen”) ngem in-inut nga inanamonganda ti nagan a Baptist kas kompromiso idi agangay.

Kasano met ngay kadagidi Estudiante ti Biblia? Russellites ken Rutherfordites ti imberngas dagiti klero kadakuada. No inanamongandat’ kasta a nagan daydi komat’ namataud iti espiritu ti sektarianismo. Maisungani koma daytan iti pammabalaw nga inted ni apostol Pablo kadagidi nagkauna a Kristiano, idi nga insuratna: “No ti maysa kunana: ‘Siak kaduanak ni Pablo,’ ngem ti sabali kunana: ‘Siak ken Apolos,’ saankayo aya a kasla tattao laeng [kayatna a sawen, nainlasagan ti panangmatmatda imbes a naespirituan]?” (1 Cor. 3:4) “Millennial Dawnists” ti inyawag dagiti dadduma kadakuada; ngem ti Milenio a Turay ni Kristo ket maysa laeng kadagiti pannursuroda. “Watch Tower People” ti impanagan kadakuada dagiti dadduma; ngem di met maikanatad dayta, yantangay ti Watch Tower ket maysa la kadagiti publikasion nga us-usarenda a pangirakurak iti kinapudno ti Biblia.

Nesesita ti Naisalumina a Nagan

Idi agangay, ad-adda a bimmatad a malaksid iti nagan a Kristiano, ti kongregasion dagiti adipen ni Jehova talaga a masapulda ti naisalumina a nagan. Ti kayulogan ti nagan a Kristiano natiritiren no iti isip ti publiko yantangay dagidiay agkunkuna a Kristianoda bassit wenno awan ammoda maipapan ken Jesu-Kristo, no aniat’ pannursurona, ken no aniat’ aramidenda koma no pudpudno a pasurotna ida. Mainayon pay, bayat a nagprogreso dagidi kakabsat iti pannakatarusda iti Sao ti Dios, naawatanda a sibabatad a masapul a maisina ken maisaluminada kadagidiay relihiuso a sistema a sipapalso a nagkuna a Kristianoda.

Pudno a dagidi kakabsattayo kadarato nga inawagandat’ bagida kas Estudiante ti Biblia, nanipud 1910, inusarda ti nagan nga International Bible Students’ Association no tuktukoyenda dagiti gimongda. Idi 1914, tapno dida mairiro iti daydiay kabukbukel a legal a korporasionda a naawagan International Bible Students Association, inanamonganda ti nagan nga Associated Bible Students a pangawag kadagiti lokal a grupoda. Ngem saan la a panagadal ti Biblia ti sinaklaw ti panagdaydayawda. Sabali pay, aduda met idi dagiti mangad-adal iti Biblia​—dadduma, debosionadoda; dadduma met, bilang kritiko; sa aduda met dagidiay basta nangmatmat iti dayta kas napintas a literatura. Sa, idi natayen ni Kabsat Russell, dadduma a dati a kakaduada didan nakitinnunos iti Watch Tower Society ken iti International Bible Students Association, nga urayda la binusor ti trabaho dagitoy a sosiedad. Dagita a nabingay-bingay a grupo nagusardat’ nagduduma a nagan, ket dadduma kadakuada tinaginayonda ti designasion nga Associated Bible Students. Namartuat daytoy ti ad-adu pay a pannakariro.

Ngem, idi 1931, inabrasatayon ti talaga a naisalumina a nagan a Saksi ni Jehova. Inawagan ni autor Chandler W. Sterling daytoy kas “napalalo a kinasaririt” no iti biang ni J. F. Rutherford, a presidente idit’ Watch Tower Society. Sigun iti panangmatmat dayta a mannurat, nautek a maniobra daydi a nangted, saan laeng nga opisial a nagan daytoy a grupo no di ket nalaklakadan nga ilawlawag amin a teksto ti Biblia a nakadakamatan ti “saksi” ken “panangsaksi” kas espesipiko a nainaig kadagiti Saksi ni Jehova. Maisupadi iti dayta, ni A. H. Macmillan, administratibo a kinadkadua dagiti tallo a nagpresidente iti Watch Tower Society, nakunana maipapan iti inyanunsio ni Kabsat Rutherford: “Diak pulos nagduadua​—idi ken ita​—a ti Apo isut’ nangigiya kenkuana, ket daytat’ nagan a kayat ni Jehova nga awitenmi, ket naragsakankami unay ken nagay-ayatkami unay a nangikut iti dayta.” Asino kadagitoy a punto de bista ti napudno? Daydi a nagan ‘napalalo la a kinasaririt’ kadi ni Kabsat Rutherford, wenno resulta daydi ti nadibinuan a panangiwanwan?

Paspasamak a Timmaudan ti Nagan

Idi maikawalo a siglo K.K.P. nga impaisurat ni Jehova ken Isaias: “‘Dakayo dagiti Saksik,’ kuna ni Jehova, ‘ken ti adipenko a pinilik, tapno maammuanyo ken mamatikay kaniak, ken tapno maawatanyo a siak met laeng Daydiay. Awan idi ti nabukel a Dios nga immun-una ngem siak, ket awanto met ti sumaruno kaniak. . . . Dakayo dagiti saksik,’ kuna ni Jehova, ‘ket siak ti Dios.’” (Isa. 43:10, 12) Kas naipakita iti Kristiano a Griego a Kasuratan, adu a padton Isaias ti adda kaitungpalanda iti Nakristianuan a kongregasion. (Idiligyo ti Isaias 8:18 iti Hebreo 2:10-13; Isaias 66:22 iti Apocalipsis 21:1, 2.) Kaskasdi, ti Isaias 43:10, 12 di pulos naisalaysay a detaliado iti The Watch Tower bayat ti umuna nga 40 tawen a panagipabpablaakna.

Ngem, kalpasan dayta, ti inda panangadal iti Kasuratan inturongnat’ atension dagiti adipen ni Jehova kadagiti agkakapateg a kabbaro a pasamak. Ti Pagarian ti Dios a ni Jesus ti Mesianiko nga Arina naipasngay idiay langit idi 1914. Idi 1925, daydi tawen a nailawlawag daytoy iti The Watch Tower, ti propetiko a bilin iti Isaias kapitulo 43, nga agbalinda a saksi ni Jehova naigunamgunam iti 11 a nagduduma a ruar dayta a magasin.

Iti The Watch Tower ti Enero 1, 1926, impasango ti prinsipal nga artikulo ti mangkarit a saludsod: “Asinot’ Mangdayaw ken Jehova?” Kadagiti simmaganad a lima a tawen, sinalaysay ti The Watch Tower ti sumagmamano a paset ti Isaias 43:10-12 sigun kadagiti 46 a nagduduma a ruar ket kada salaysay naiyaplikar dayta kadagiti pudno a Kristiano.b Idi 1929 naibatad a ti kangrunaan nga isyu a naipasango kadagiti amin nga adda isipna a parsua isut’ nainaig iti panangdayaw iti nagan ni Jehova. Ket naikonektar iti responsabilidad dagiti adipen ni Jehova nainaig iti daytoy nga isyu, nadagdagullit a nadakamat ti Isaias 43:10-12.

No kasta ipakitat’ pudno a pasamak a gaput’ panangadaldat’ Biblia, nadagdagullit a naasikasot’ obligasionda nga agbalin a saksi ni Jehova. Saan a nagan ti grupo ti agdama idi a maam-amiris no di ket daydiay trabaho nga inda aramiden.

Ngem ania koma a nagan ti pakabigbigan kadagita a saksi? Ania komat’ maikanatad gapu iti dayta trabaho nga as-asikasuenda? Aniat’ kayat nga ipatuldo ti mismo a Saot’ Dios? Naisalaysay daytoy a banag idiay kumbension ti Columbus, Ohio, E.U.A., idi Hulio 24-30, 1931.

Baro a Nagan

Dagiti dadakkel a letra a J W ket silalatak iti akkub ti programa ti kumbension. Aniat’ kayuloganda? Sa la nailawlawag ti kaipapananda iti Domingo, Hulio 26. Iti dayta nga aldaw indiskurso ni Kabsat Rutherford ti palawag publiko a “Ti Pagarian, ti Namnama iti Lubong.” Iti dayta a diskurso, idi dinakamatna no asinoda dagiti mangirakrakurak iti Pagarian ti Dios, naisangsangayan iti panangdakamatna iti nagan a Saksi ni Jehova.

Idi arinunos dayta nga aldaw adda diskurso nga insaruno ni Kabsat Rutherford, a dita sinalaysayna no apay kasapulan ti naisalumina a nagan.c Ania a nagan ti ipatpatuldo dagiti Kasuratan? Inadaw ti nagbitla ti Aramid 15:14, nga intampokna ti panggep ti Dios a mangala manipud kadagiti nasion “ti ili a maipaay iti naganna.” Idiay diskursona intampokna ti nadakawat ti Apocalipsis 3:14, a ni Jesu-Kristo isu “ti matalek ken pudno a saksi.” Nadakamatna ti Juan 18:37, nga imballaag ni Jesus: “Gapu itoy immayak ditoy lubong, tapno saksiak ti kinapudno.” Inggunamgunamna ti 1 Pedro 2:9, 10, a sadiay kunaenna a dagiti adipen ti Dios ‘ipaduyakyakda dagiti kinatan-ok daydiay nangayab kadakuada manipud kinasipnget inggana iti nakaskasdaaw a lawagna.’ Kinutkotna ti sumagmamano a teksto ti Isaias, nupay adu kadagitat’ di pay la matartarusan idi, sana intampok ti presentasionna iti Isaias 43:8-12, a sinaklawna ti nadibinuan nga annongen: “‘Dakayo dagiti saksik,’ kuna ni Jehova, ‘ket siak ti Dios.’” Ania ngarud a konklusion, idi, ti pangiturturongan ti mismo a Sao ni Jehova kadakuada? Ania koma a nagan ti maitunos iti wagas a pangus-usaran ti Dios kadakuada?

Ti nabatad a sungbat isut’ nailas-ud iti resolusion a sigagagar a naanamongan iti dayta nga okasion.d Kastoy ti dadduma a paset dayta a resulosion:

“Tapno ti pudno a takdermi ket maipakaammo, ken iti panamatimi a maitunos daytoy iti pagayatan ti Dios, kas naiyebkas iti Saona, MAANAMONGAN KOMA, kas sumaganad, nga isu daytoy:

“A napalalot’ ayatmi ken Kabsat Charles T. Russell, gaput’ gapuananna, ket siraragsak nga annugotenmi nga isu ket inusar ti Apo ken binendisionanna unay ti gapuananna, kaskasdi sigun iti Saot’ Dios dikam umannugot a maawagan ‘Russellites’; a ti Watch Tower Bible and Tract Society ken ti International Bible Students Association ken ti Peoples Pulpit Association ket nagnagan laeng dagiti korporasion a dakami bilang kompania dagiti Kristiano ikutan, tenglen ken usarenmi a pangiringpas iti trabahomi kas panagtulnog kadagiti bilin ti Dios, kaskasdi awan kadagitoy a nagan ti maitutop a maipakat wenno mayaplikar kadakami kas gunglo dagiti Kristiano a mangan-annurot kadagiti addang ti Apo ken Maestromi, ni Kristo Jesus; a dakami estudiante kami ti Biblia, ngem, kas gunglo dagiti Kristiano a nangbukel iti asosasion, agkedkedkami a mangawit wenno maawagan iti nagan nga ‘Estudiante ti Biblia’ wenno nagnagan nga umarngi dita a kas pakabigbigan iti maitutop a saadmi iti saklang ti Apo; agkitakitkami a mangawit wenno maawagan iti nagan ti asinoman a tao;

“NGA, idinto ta nagatangkamin iti napateg a dara ni Jesu-Kristo nga Apo ken Mannubbotmi, napalinteg ken napataud babaen ken Jehova a Dios ken naayaban iti pagarianna, sibubulos nga iballaagmi ti intero a kinasungdo ken debosionmi ken Jehova a Dios ken iti pagarianna; a dakami dagiti adipen ni Jehova a Dios a dinutokanna a mangaramid iti trabaho gapu iti naganna, ken, kas panagtulnog iti bilinna, a mangidanon iti pammaneknek ken Jesu-Kristo, ken iti panangiwaragawag kadagiti umili a ni Jehova isut’ pudno ken Mannakabalin-amin a Dios; no kasta sirarag-o nga abrasaenmi ken awitenmi ti nagan nga imbalikas ti ngiwat ni Apo Dios, ket tarigagayanmi ti maammuan ken maawagan iti nagan, nga isu daytoy, dagiti saksi ni Jehova.​—Isa. 43:10-12.”e

Kalpasan ti pannakaipresenta ti intero a resolusion, ti natbag, nabayag a panagpalpalakpak impasimudaagna ti naan-anay nga iyaanamong dagiti timmabuno kadagidiay a naidatag.

Panangakseptar iti Responsabilidad

Anian a dayawtayo a mangawit iti nagan ti kakaisuna a pudno a Dios, ti Soberano iti uniberso! Adda responsabilidad a kakuykuyog dayta a nagan. Responsabilidad dayta a di kayat dagiti dadduma a relihion. Kas indiskurso ni Kabsat Rutherford: “Naragsak dagidiay mangawit iti nagan a di kayat ti asinoman nga adda iti babaen ti init malaksid kadagidiay situtulok ken sibubulos a naipamaysa ken Jehova.” Kaskasdi, anian a maikanatad nga awiten dagiti adipen ni Jehova ti personal a nagan ti Dios, nga ipakaammoda dayta, ket silalatak a mainaig iti pannakaiwaragawag ti panggepna!

Uray asino a grupo wenno indibidual nga agsao babaen iti nagan ni Jehova obligadoda a mangidanon a sipupudno iti saona. (Jer. 23:26-28) Saanda laeng nga ipakaammo dagiti probision ni Jehova a pakabendisionan dagiti agayat iti kinalinteg no di pay ket dagiti panangukomna kadagiti agar-aramid iti kinakillo. No kasano a binilin ni Jehova dagiti propetana idi ugma, kasta met la ita, saan koma a kissayan dagiti saksina ti aniaman manipud saot’ Dios babaen iti dida panangipakaammo iti dayta. (Jer. 1:17; 26:2; Ezeq. 3:1-11) Iwaragawagda koma nga agpada “ti tawen ti naimbag a nakem iti biang ni Jehova ken ti aldaw a panangibales iti biang ti Diostayo.” (Isa. 61:1, 2) Dagidiay immanamong iti daytoy a resolusion binigbigda dayta a responsabilidad, ket iti maud-udi a paset ti resolusion, indeklarada:

“Kas saksi ni Jehova ti maymaysa ken kakaisuna a panggepmi isut’ interamente a panagtulnogmi kadagiti bilinna; tapno ipakaammomi nga isut’ kakaisuna a pudno ken Mannakabalin-amin a Dios; a ti Saona isut’ pudno ket ti naganna maikari iti amin a dayaw ken dayag; a ni Kristo isut’ Ari a dinutokan ti Dios, nga insaadna iti trono ti turayna; a ti pagarianna immayen, ket kas panagtulnog kadagiti bilin ti Apo irakurakmi itan daytoy naimbag a damag kas mangpaneknek wenno mangsaksi kadagiti nasion ket mapakaammuan dagiti agtuturay ken dagiti umili maipapan iti nadawel ken nadangkok nga organisasion ni Satanas, ken nangnangruna maipapan iti ‘Kakristianuan’, nga isut’ kadadaksan a paset dayta a makitkita nga organisasion, ken maipapan iti panggep ti Dios a panangdadael iti organisasion ni Satanas iti mabiiten, a dayta a dakkel a tignay sarunuento a dagus ti panangipaay ni Kristo nga Ari iti talna ken kinawadwad, wayawaya ken salun-at, ragsak ken agnanayon a biag kadagiti natulnog a tattao ditoy daga; a ti pagarian ti Dios isut’ namnama toy lubong, ket awanen sabali, ket daytoy a mensahe idanon koma dagidiay mabigbigbig kas saksi ni Jehova.

“Sipapakumbaba nga awisenmi amin dagidiay naan-anay ti debosionda ken Jehova ken iti pagarianna a makibuligda koma a mangiwaragawag iti daytoy naimbag a damag kadagiti sabali, tapno ti nalinteg nga estandarte ti Apo ket maibayog, tapno dagiti inilin-ili ditoy lubong maammuandat’ pangbirukanda iti kinapudno ken namnama a pakabang-aran; ket, kangrunaan amin, tapno ti naindaklan ken nasantuan a nagan ni Jehova a Dios maalangon ken maitan-ok.”

Saan laeng a dagiti timmabuno idiay Columbus, Ohio, sadi America, ti napalalot’ panagpalpalakpakda idi nangngegda ti anunsio dayta baro a nagan no di ket agingga idiay Australia. Idiay Japan, kalpasan a nabusbos ti adu nga oras, sangkabassit la a paset ti programa ti naalada manipud shortwave a radio iti ngalay ti rabii. Dagdagusda nga impatarus dayta. Gapuna daydi bassit a grupo sadiay nangngegda ti resolusion ken ti makapleng a panagpalakpak. Kaduada idi ni Matsue Ishii, ket sigun iti insuratna kalpasanna, ‘nagikkisda iti rag-o a timmunos kadagiti kakabsatda idiay America.’ Kalpasan daydi kumbension sadi Columbus, inyebkas dagiti asamblea ken kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti amin a daga a pangaskasabaanda ti naan-anay nga iyaanamongda iti dayta a resolusion. Manipud Norway, kas pangarigan, kastoy ti report: “Iti tinawen a kumbensionmi . . . idiay Oslo timmakderkami ket buyogen ti kinagagar impukkawmi ti ‘Ja’, idi nga inanamonganmi ti baro a nagantayo a ‘saksi ni Jehova’.”

Saan a Basta Nagan Laeng

Nadlaw kadi ti lubong nga inadaptar dagiti kakabsattayo dayta baro a nagan? Wen, a talaga! Daydi diskurso a damo a nangyanunsio iti dayta a nagan ket nangngegan iti kadakkelan a hookup ti radio idi a tiempo. Sa, daydi resolusion a nangilanad iti baro a nagan sinaklaw ti bokleta a The Kingdom, the Hope of the World. Kalpasan ti kumbension, inwaras dagiti Saksi ni Jehova dagiti minilion a kopia dayta a bokleta iti adu a lenguahe idiay Norte ken Sud America, Europa, Africa, Asia, ken dagiti isla iti baybay. Malaksid iti panangipaimada kadagiti kopia iti binalaybalay, inkagumaanda nga ikkan ti kopia ti amin nga opisial ti gobierno, dagiti prominente a negosiante, ken dagiti klero. Adda dagiti sibibiag pay idi 1992 a silalagipda unay iti iraramanda iti dayta nakapatpateg a kampania.

Adda met dagidiay di naragsakan nga immawat iti dayta a bokleta. Malagip ni Eva Abbott nga idi panawanna ti balay ti maysa a klero idiay Estados Unidos, naibato ti bokleta kenkuana ket nagdisso idiay daga. Gapu ta dina kayat a baybay-an lattan sadiay, pinidutna; ngem nagngernger ti dakkel nga aso, sana sinipdut ti bokleta manipud imana, ket insublina iti apona a pastor. Kuna ni Eva: “Ti diak naipaima, impaima daydi aso!”

Malagip ni Martin Poetzinger, a nagserbi kalpasanna kas kameng ti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova: “Masmasdaaw dagiti nakasaomi iti tunggal ruangan idi nga inyam-ammomit’ bagimi a kastoy: ‘Nagpasiarak kadakayo ita nga aldaw kas maysa kadagiti saksi ni Jehova.’ Agwingiwing dagiti bumalay wenno agimtuodda: ‘Ngem estudianteka pay laeng ti Biblia, saan kadi? Wenno kimmamengka kadin iti maysa a baro a sekta?’” Nagin-inut a nagbalbaliw ti situasion. Sumagmamano a dekada kalpasan nga inrugida nga inusar ti naisalumina a nagan, insurat ni Kabsat Poetzinger: “Anian a panagbalbaliw! Sakbay a makapagsaoak kuna dagiti bumalay: ‘Siguro maysaka a saksi ni Jehova.’” Wen, kabisadodan dayta a nagan.

Dayta a nagan saan a basta maysa nga etiketa. Ubing man wenno lakay, lalaki wenno babai, amin a Saksi ni Jehova makiramanda iti trabaho a panangsaksi ken Jehova agraman iti grande a panggepna. Kas resultana, insurat ni C. S. Braden, propesor ti historiat’ relihion: “Dagiti Saksi ni Jehova literal a sinaknapandan ti daga babaen iti panangaskasabada.”​—These Also Believe.

Nupay no ti panangaskasaba dagidi kakabsattayo ket interon a lubong sakbay nga inadaptarda ti nagan a Saksi ni Jehova, no lagipentayo agparang nga isagsagana ida ni Jehova idi para iti dakdakkel pay a trabaho​—ti pannakaurnong ti dakkel a bunggoy a maispal inton Armagedon a buyogen ti gundaway nga agbiag nga agnanayon iti paraiso a daga.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 149]

“Dagiti adalan babaen iti nadibinuan a panangiwanwan naawaganda a Kristiano”

[Blurb iti panid 150]

Ti nagan a Kristiano natiritiren no iti isip ti publiko

[Blurb iti panid 151]

Saanda a basta Estudiante ti Biblia laeng

[Blurb iti panid 157]

“‘Dakayo dagiti saksik,’ kuna ni Jehova, ‘ket siak ti Dios’”

[Kahon iti panid 151]

Ti Nagan a Saksi ni Jehova Idiay America

Arabe ش‍هود ‍ي‍هوه‍

Armeniano Եհովայի Վկաներ

Insik 耶和華見證人

Ingles Jehovah’s Witnesses

Pranses Témoins de Jéhovah

Griego Μάρτυρες του Ιεχωβά

Greenlandiko Jehovap Nalunaajaasui

Italiano Testimoni di Geova

Hapones エホバの証人

Koreano 여호와의 증인

Papiamento Testigonan di Jehova

Polaco Świadkowie Jehowy

Portugues Testemunhas de Jeová

Samuano Molimau a Ieova

Español Testigos de Jehová

Sranantongo Jehovah Kotoigi

Tagalog Mga Saksi ni Jehova

Vietnamese Nhân-chứng Giê-hô-va

[Kahon iti panid 152]

Naawatan Dagiti Dadduma Dayta

Saan a ti “The Watch Tower” laeng ti nangipatuldo manipud Biblia a ni Jehova maaddaan kadagiti saksi ditoy daga. Kas ehemplo, ni H. A. Ironside, sigun iti libro a “Lectures on Daniel the Prophet” (damo a naiyimprenta idi 1911), nadakamatna dagidiay a pakaitungpalanto dagiti napateg a kari ti Isaias kapitulo 43 ket kinunana: “Dagitoyto dagiti saksi ni Jehova, a paneknekanda ti pannakabalin ken dayag ti kakaisuna a pudno a Dios, inton nakapaspasneken ti apostata a Kakristianuan a mamati iti kinaulbod ti Antikristo.”

[Kahon iti panid 153]

Ti Nagan a Saksi ni Jehova Idiay Oriente ken Dagiti Isla ti Pacifico

Bengali যিহোবার সাক্ষিরা

Bislama Ol Wetnes blong Jeova

Insik 耶和華見證人

Ingles Jehovah’s Witnesses

Pihiano Vakadinadina i Jiova

Gujarati યહોવાહના સાક્ષીઓ

Hindi यहोवा के साक्षी

Hiri Motu Iehova ena Witness Taudia

Iloko Dagiti Saksi ni Jehova

Indonesian Saksi-Saksi Yehuwa

Hapones エホバの証人

Kannada ಯೆಹೋವನ ಸಾಕ್ಷಿಗಳು

Koreano 여호와의 증인

Malayalam യഹോവയുടെ സാക്ഷികൾ

Marati यहोवाचे साक्षीदार

Marshallese Dri Kennan ro an Jeova

Myanmar ယေဟောဝါသက်သေများ

Nepali यहोवाका साक्षीहरू

New Guinea Pidgin Ol Witnes Bilong Jehova

Niueano Tau Fakamoli a Iehova

Palauan reSioning er a Jehovah

Pangasinan Saray Tasi nen Jehova

Ponapean Sounkadehde kan en Siohwa

Rarotongan Au Kite o Iehova

Ruso Свидетели Иеговы

Samoan, Tuvaluan Molimau a Ieova

Sinhalese යෙහෝවාගේ සාක්ෂිකරුවෝ

Solomon Islands Pidgin all’gether Jehovah’s Witness

Tahitian Ite no Iehova

Tamil யெகோவாவின் சாட்சிகள்

Telugu యెహోవాసాక్షులు

Thai พยาน​พระ​ยะโฮวา

Tongan Fakamo‘oni ‘a Sihova

Trukese Ekkewe Chon Pwarata Jiowa

Urdu

Vietnamese Nhân-chứng Giê-hô-va

Yapese Pi Mich Rok Jehovah

[Kahon iti panid 154]

Ti Nagan a Saksi ni Jehova Idiay Africa

Aprikaans Jehovah se Getuies

Amharic የይሖዋ ምሥክሮች

Arabe ش‍هود ‍ي‍هوه‍

Chicheŵa Mboni za Yehova

Cibemba Inte sha kwa Yehova

Efik Mme Ntiense Jehovah

Ingles Jehovah’s Witnesses

Ewe Yehowa Ðasefowo

Pranses Témoins de Jéhovah

Ga Yehowa Odasefoi

Gun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ

Hausa Shaidun Jehovah

Igbo Ndịàmà Jehova

Kiluba Ba Tumoni twa Yehova

Kinyarwanda Abahamya ba Yehova

Kirundi Ivyabona vya Yehova

Kisi Seiyaa Jɛhowaa

Kwanyama Eendombwedi daJehova

Lingala Batemwe ya Jéhovah

Luganda Abajulirwa ba Yakuwa

Malagasy Vavolombelon’i Jehovah

Moore A Zeova Kaset rãmba

Ndonga Oonzapo dhaJehova

Portugues Testemunhas de Jeová

Sango A-Témoin ti Jéhovah

Sepedi Dihlatse tša Jehofa

Sesotho Lipaki tsa Jehova

Shona Zvapupu zvaJehovha

Silozi Lipaki za Jehova

Suahili Mashahidi wa Yehova

Tigrinya ናይ የሆዋ መሰኻኽር

Tshiluba Bantemu ba Yehowa

Tsonga Timbhoni ta Yehova

Tswana Basupi ba ga Jehofa

Twi Yehowa Adansefo

Venda Ṱhanzi dza Yehova

Sosa amaNgqina kaYehova

Uruba Ẹlẹ́rìí Jehofa

Sulu oFakazi BakaJehova

[Kahon iti panid 154]

Ti Nagan a Saksi ni Jehova Idiay Europa ken ti Makintengnga a Daya

Albaniano Dëshmitarët e Jehovait

Arabe ش‍هود ‍ي‍هوه‍

Armeniano Եհովայի Վկաներ

Bulgaro Свидетелите на Йехова

Kroasyano Jehovini svjedoci

Czech svĕdkové Jehovovi

Danes Jehovas Vidner

Olandes Jehovah’s Getuigen

Ingles Jehovah’s Witnesses

Estoniano Jehoova tunnistajad

Pinlandes Jehovan todistajat

Pranses Témoins de Jéhovah

Aleman Jehovas Zeugen

Griego Μάρτυρες του Ιεχωβά

Hebreo עדי־יהוה

Hungaryo Jehova Tanúi

Islandiko Vottar Jehóva

Italiano Testimoni di Geova

Macedoniano, Serbiano Јеховини сведоци

Maltese Xhieda ta’ Jehovah

Noruego Jehovas vitner

Polaco Świadkowie Jehowy

Portugues Testemunhas de Jeová

Romaniano Martorii lui Iehova

Ruso Свидетели Иеговы

Eslovako Jehovovi svedkovia

Eslobeno Jehovove priče

Español Testigos de Jehová

Sueko Jehovas vittnen

Turko Yehova’nın Şahitleri

Ukranio Свідки Єгови

[Dagiti ladawan iti panid 155]

Dagiti letra a J W (nga awan patarusna) nalatakda iti daydi 1931 a kumbension. Naipalgak ti kayuloganda idi adda nakaay-ayat a palawag maipapan iti baro a nagan

[Dagiti ladawan iti panid 156]

Naragsakanda a nangipakaammo nga isuda ket Saksi ni Jehova