No Kasano ti Agsukimat
“NAGUTOB ken naan-anay a nagsukimat [ni Ari Solomon], tapno maurnosna ti adu a proverbio.” Apay? Agsipud ta interesado a mangisurat iti “umiso a sasao ti kinapudno.” (Ecl. 12:9, 10) ‘Tinunton [ni Lucas] ti amin a bambanag manipud iti pangrugian buyogen ti kinaumiso’ tapno maisalaysayna a naurnos dagiti pasamak iti biag ni Kristo. (Luc. 1:3) Agpada a nagsukimat dagitoy nga adipen ti Dios.
Ania ti panagsukimat? Isut’ naannad a panangsukisok iti impormasion maipapan iti partikular a banag. Ramanenna ti panagbasa, ken kalikagumanna ti panangyaplikar kadagiti prinsipio ti panagadal. Mabalin a saklawenna pay ti pananginterbiu kadagiti tattao.
Ania dagiti kasasaad a nasken ti panagsukimat? Adtoy ti sumagmamano a pagarigan. Mabalin a ti personal a panagadalmo wenno panagbasam iti Biblia ket mamataud kadagiti saludsod a napateg kenka. Nalabit adda makasabaam nga agsaludsod ket kayatmo ti espesipiko nga impormasion nga isungbat kenkuana. Mabalin a natudinganka nga agpalawag.
Ipapantayon a natudinganka nga agpalawag. Mabalin a medio sapasap ti saklawen ti material nga idatagmo. Kasanom a mayaplikar iti lokal a kasasaad? Palawaem babaen ti panagsukimat. No adda dagiti estadistika a pangsuportam wenno ehemplo a maibagay iti temam ken apektaranna ti biag dagiti agdengdengngeg, daydiay punto a kasla gagangay ket agbalin a nabagas, makagutugot pay ketdi. Mabalin a nairanta para kadagiti agbasbasa iti sangalubongan ti naipablaak a material a nagsukimatam, ngem masapul a palawaem, iyilustrar, ken iyaplikarmo dagiti punto iti maysa a kongregasion wenno iti maysa a tao. Kasanom nga irugi?
Sakbay nga agsukimatka iti impormasion, utobem no asino dagiti dumngeg kenka. Ania ti datin nga ammoda? Ania ti masapul a maammuanda? Sa kitaem no ania ti panggepmo. Mangilawlawag kadi? mangkombinsir? mangbalusingsing? wenno manggutugot? Ti panangilawlawag kalikagumanna ti panangipaay iti kanayonan nga impormasion tapno nalawag ti maysa a banag. Nupay mabalin a matarusan dagiti kangrunaan nga impormasion, nalabit nasken a palawaem no kaano wenno kasano nga aramidenda ti imbagam. Ti panangkombinsir kalikagumanna ti panangipaay kadagiti rason no apay a kastoy ken kasdiay ti maysa a banag, agraman ti panangidatag kadagiti ebidensia. Ti panangbalusingsing kalikagumanna ti nalawa a pannakaammo iti agsumbangir a dasig ti isyu agraman ti naannad a panangusig iti nausar nga ebidensia. Siempre, saan laeng a dagiti nalagda nga argumento ti birokentayo no di ket dagiti wagas a panangidatag iti impormasion iti naalumamay a pamay-an. Ti pananggutugot ramanenna ti panangdanon iti puso. Kayatna a sawen a paregtaen ken tukayem ti tarigagay dagiti dumdumngeg nga agtignay a mayannurot iti madama a maipalpalawag. Dagiti pudpudno a kapadasan dagidiay nagaramid iti kasta, uray iti baet ti rigat, ket makatulong a mangdanon iti puso.
Mabalinmon aya ti mangrugi? Saan pay. Panunotem no kasano ti kawadwad ti impormasion a kasapulam. Importante no mano a minuto ti maipalubos a panagpalawagmo. No idatagmo ti impormasion, mano a minuto ti naituding kenka? Lima a minuto? Uppat a pulo ket lima a minuto? Nakedngan aya ti oras, a kas iti gimong ti kongregasion, wenno depende iti kasasaad, kas iti panangyadal iti Biblia wenno isasarungkar a panangipastor?
Kamaudiananna, ania dagiti reperensia a pagsukimatan nga adda kenka? Malaksid iti adda iti pagtaengam, addada pay kadi mausarmo iti libraria ti Kingdom Hall-yo? Ipalubos kadi dagiti kakabsat a nabayagen nga agserserbi ken Jehova nga usarem dagiti bukodda a reperensia a pagsukimatan? Adda kadi libraria a maipaay iti publiko iti lugaryo nga addaan kadagiti libro a pagreperensiaan no kasapulan?
Panagusar iti Kangrunaan a Libro a Pagsukimatantayo—Ti Biblia
No ti sukimatem ket maipapan iti kaipapanan ti maysa a kasuratan, mangrugika iti Biblia a mismo.
Amirisem ti Konteksto. Isaludsodmo iti bagim: ‘Asino ti nakaiturongan daytoy a teksto? Ania ti ipasimudaag dagiti bersikulo nga adda iti aglawlaw maipapan kadagiti kasasaad a nainaig kadagitoy a sasao wenno iti kababalin dagiti tattao a nadakamat?’ Masansan a matulongandatayo dagiti kasta a detalye a mangtarus iti maysa a teksto, ken mabalin a parayrayenda pay ti palawag a pangusaram kadagita.
Kas pagarigan, masansan a maadaw ti Hebreo 4:12 a mangipakita iti bileg ti Sao ti Dios a mangdanon kadagiti puso ken mangimpluensia iti biag dagiti tattao. Paunegen ti konteksto ti pannakaawattayo no kasano a nagbalin a kasta. Salaysayenna dagiti kapadasan ti Israel iti 40 a tawen idiay let-ang sakbay a simrekda iti daga nga inkari ni Jehova ken Abraham. (Heb. 3:7–4:13) “Ti sao ti Dios,” ti karina nga iyegna ida iti disso a paginanaan a maitunos iti tulagna ken Abraham, ket saan a natay; sibibiag dayta ket asideg idin a matungpal. Adda rason dagiti Israelita a mamati iti dayta. Nupay kasta, idi inturong ni Jehova ida manipud Egipto a napan iti Bantay Sinai agingga iti iseserrekda iti Naikari a Daga, maulit-ulit a pinaneknekanda nga awan ti pammatida. Gapuna, babaen ti reaksionda iti wagas a panangitungpal ti Dios iti saona, naiparangarang ti linaon ti puspusoda. Kasta met iti kaaldawantayo, ti kari a sinao ti Dios ipalgakna ti linaon ti puso dagiti tattao.
Kitaem Dagiti “Cross-Reference” (Agkakanaig a Teksto). Addaan iti cross-reference ti dadduma a Biblia. Kasta kadi ti Bibliam? No wen, makatulong dagitoy. Kitaem ti maysa a pagarigan iti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan. Iti 1 Pedro 3:6, nadakamat ni Sara kas maysa nga ulidan a maikari a tuladen dagiti Kristiano nga assawa a babbai. Suportaran dayta ti cross-reference iti Genesis 18:12 babaen ti panangipalgakna nga inawagan ni Sara ni Abraham a kas apo “iti unegna.” No kasta, naimpusuan ti panagpasakupna. Mainayon iti kakasta a nauneg a pannakaawat, dagiti cross-reference mabalin nga iturongdaka kadagiti teksto a mangipakita iti kaitungpalan ti maysa a padto ti Biblia wenno iti padron a naibatay iti tulag iti Linteg. Ngem laglagipem a saan a nairanta dagiti dadduma a cross-reference a mangipaay iti kakasta a panangilawlawag. Mabalin nga iturongdaka laeng kadagiti agkakaarngi a kapanunotan wenno iti impormasion maipapan kadagiti tattao wenno lugar.
Panagsukimat iti Tulong ti Konkordansia ti Biblia. Ti konkordansia ti Biblia ket alpabetiko nga indese dagiti sasao a nausar iti Biblia. Matulongannaka dayta a mangbirok kadagiti kasuratan a mainaig iti suheto a suksukimatem. Bayat a suksukimatem dagita, adu a makatulong a detalye ti maadalmo. Makitam ti pammaneknek “ti pagtuladan” ti kinapudno a nailanad iti Sao ti Dios. (2 Tim. 1:13) Naglaon ti Baro a Lubong a Patarus iti simple a listaan ti “Indese Dagiti Sasao ti Biblia.” Ad-adu ti linaon ti Comprehensive Concordance. Iturongnaka daytoy kadagiti amin a teksto a pakasarakan iti tunggal maysa kadagiti kangrunaan a sasao iti New World Translation.
Panagsursuro nga Agaramat Kadagiti Dadduma a Reperensia a Pagsukimatan
Nailista iti kahon iti panid 33 ti sumagmamano a reperensia a pagsukimatan nga impaay ti “matalek ken masirib nga adipen.” (Mat. 24:45-47) Adu kadagitoy ti addaan iti listaan dagiti linaonna, ken adu ti addaan iti indese iti likud, a nairanta a tumulong kenka a mangbirok iti espesipiko nga impormasion. Iti tunggal ngudo ti tawen, maipablaak ti indese dagiti suheto, agpadpada iti Ti Pagwanawanan ken Agriingkayo! para kadagiti artikulo a rimmuar iti dayta a tawen.
No kabesadom ti klase ti impormasion nga adda kadagiti publikasion a maaramat iti panagadal iti Biblia, mabalin a naparpartak ti panagsukimatmo. Kas pagarigan, kayatmo nga ammuen ti maipapan iti padto, doktrina, Nakristianuan a kondukta, wenno aplikasion dagiti prinsipio ti Biblia. Nalabit adda iti Ti Pagwanawanan ti birbirokem. Naglaon ti Agriingkayo! kadagiti agdama a pasamak, parparikut iti panawentayo, relihion, siensia, ken tattao iti nagduduma a pagilian. Agparang iti Ti Katan-okan a Tao a Nagbiag Pay Laeng ti komentario ti tunggal salaysay kadagiti Ebanghelio sigun iti panagsasaganadda. Masarakan ti bersikulo-por-bersikulo a pannakailawlawag dagiti intero a libro ti Biblia kadagiti publikasion a kas iti Apocalipsis—Ti Grande a Tampokna Asidegen!, Ipangagyo ti Padto ni Daniel!, ken ti dua a tomo Ti Padto ni Isaias—Lawag nga Agpaay iti Sangatauan. Iti Panakirinnason Manipud Kadagiti Kasuratan, masarakam dagiti makapnek a sungbat kadagiti ginasut a saludsod iti Biblia a gagangay a maisaludsod dagiti tattao a makasabaantayo. Tapno nalawlawag ti pannakatarusmo kadagiti sabali a relihion, iti sursuroda, ken iti historikal a pakasaritaanda, kitaem ti Panangbirok ti Sangatauan iti Dios. Naglaon ti Dagiti Saksi ni Jehova—Manangiwaragawag iti Pagarian ti Dios iti detalyado a salaysay maipapan iti moderno-aldaw a historia dagiti Saksi ni Jehova. Para kadagiti detalye ti magapgapuanan iti sangalubongan a pannakaikaskasaba ti naimbag a damag, kitaem ti kabaruan a Tinawen a Libro Dagiti Saksi ni Jehova. Ti Insight on the Scriptures ket ensiklopedia ti Biblia ken addaan kadagiti mapa ken tsart. Daytoy ti ekselente a reperensia no kasapulam dagiti detalye maipapan kadagiti tattao, lugar, bambanag, lenguahe, wenno historikal a pasamak a nainaig iti Biblia.
“Watch Tower Publications Index.” Daytoy nga Index, a naipablaak iti nasurok a 20 a pagsasao, iturongnaka iti impormasion nga adda iti nadumaduma a publikasiontayo. Nabingay dayta iti indese sigun iti suheto ken indese sigun iti teksto. Tapno mausarmo ti indese sigun iti suheto, birokem ti sao a mangirepresentar iti suheto a kayatmo a sukimaten. Tapno mausarmo ti indese sigun iti teksto, birokem iti listaan dagiti teksto a kayatmo a maawatan a nalaing. No adda artikulo iti dayta a suheto wenno teksto a naipablaak iti pagsasaom kadagiti tawen a sinaklaw ti Index, makasarakka iti listaan dagiti reperensia a pagsukimatam. Usarem ti pagsurotan iti pangrugian ti Index a mangammo kadagiti pangababaan (abbreviation) ti nagnagan dagiti nadakamat a publikasion. (Babaen iti dayta, maammuam, kas pagarigan, a ti w99 3/1 15 ket tuktukoyenna ti The Watchtower iti 1999, ruar ti Marso 1, panid 15.) Dagiti kangrunaan a paulo a kas iti “Field Ministry Experiences” ken “Life Stories of Jehovah’s Witnesses” ket makatulongda no mangisaganaka kadagiti makagutugot a palawag iti kongregasion.
Tangay makaay-ayo ti agsukimat, agannadka a dika maitawtaw. Ipamaysam a sukimaten ti impormasion a masapulmo. No iturongnaka ti Index iti maysa a reperensia, kitaem ti panid (wenno dagiti panid) a nadakamat, sa usarem dagiti subtitulo ken panglukat a sasao dagiti parapo a mangiturong kenka iti impormasion a kasapulam. No birbirokem ti kaipapanan ti maysa a bersikulo ti Biblia, birokem nga umuna ti teksto iti panid a nadakamat. Kalpasanna, usigem dagiti komento a mainaig iti dayta a teksto.
“Watchtower Library” iti CD-ROM. No adda mabalinmo nga aramaten a kompiuter, makatulong kenka ti panagusar iti Watchtower Library iti CD-ROM, a naglaon iti nagadu a publikasiontayo. Ti nalaka nga usaren a search program tulongannaka a mangsapul iti maysa a sao, kombinasion ti sasao, wenno ti nadakamat a kasuratan iti uray ania a publikasion nga adda iti Watchtower Library. Uray no saan a magun-odan iti pagsasaom daytoy a reperensia a pagsukimatan, magunggonaanka no usarem ti internasional a lenguahe a kabesadom.
Dadduma a Teokratiko a Libraria
Iti maikadua a naipaltiing a suratna ken Timoteo, imbilin ni Pablo iti agtutubo nga itugotna idiay Roma “dagiti lukot, nangnangruna dagiti pergamino.” (2 Tim. 4:13) Impateg ni Pablo dagiti dadduma a sursurat ket indulinna dagitoy. Mabalinmo met nga aramiden ti kasta. Iduldulinmo kadi dagiti personal a kopiam a Ti Pagwanawanan, Agriingkayo!, ken Ti Ministeriotayo iti Pagarian uray no nalpasen a napagadalan dagitoy kadagiti gimong ti kongregasion? No wen, mabalinmo nga usaren dagita a kas reperensia a pagsukimatan, agraman ti dadduma pay a Nakristianuan a publikasion nga adda kenka. Addaan ti kaaduan a kongregasion iti koleksion dagiti teokratiko a publikasion iti libraria iti Kingdom Hall. Pagimbagan dagitoy ti intero a kongregasion, a mabalinda nga usaren no addada iti Kingdom Hall.
Maaddaanka iti Personal a Kopia iti Salansanmo
Siputam dagiti makapainteres nga impormasion a mausarmo no agpalawag ken mangisuroka. No adda masarakam iti periodiko wenno magasin a damag, estadistika, wenno pagarigan a mausarmo iti ministeriom, kartibem wenno kopiaem dayta nga impormasion. Iramanmo ti petsa, nagan ti periodiko, ken nalabit ti nagan ti autor wenno nangipablaak. Kadagiti gimong ti kongregasion, isuratmo dagiti argumento ken ilustrasion a tumulong kenka a mangilawlawag iti kinapudno kadagiti sabsabali. Adda kadi napanunotmo a nasayaat nga ilustrasion ngem awan gundawaymo a mangusar a dagus? Isuratmo, ket idulinmo iti salansanmo. No nabayagen a makipaspasetka iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro, adun a paset ti naisaganam. Imbes nga ibellengmo dagiti nota nga inusarmo kadagitoy a palawag, idulinmo dagita. Mabalin a mausarmonto ti impormasion a nasukimatmo.
Makisaritaka Kadagiti Tattao
Dagiti tattao ket nasayaat a gubuayan ti impormasion. Idi bukbuklen ni Lucas ti Ebangheliona, nabatad nga adu nga impormasion ti nagun-odna babaen ti pannakisaritana kadagiti nakasaksi. (Luc. 1:1-4) Nalabit adda maited ti padam a Kristiano nga impormasion maipapan iti banag a suksukimatem. Sigun iti Efeso 4:8, 11-16, us-usaren ni Kristo dagiti “sagut a tattao” a tumulong kadatayo a rumang-ay iti “umiso a pannakaammo iti Anak ti Dios.” Mabalin a makaalaka kadagiti makatulong nga ideya iti pannakitungtongmo kadagidiay aduanen iti kapadasan iti panagserbida iti Dios. Ti pannakisarita kadagiti tattao mabalin nga ipalgakna pay no ania ti pampanunotenda, ket matulongannaka daytoy a mangisagana iti palawag a talaga a praktikal.
Tingitingem Dagiti Nagapuanam
No naanin ti pagay, masapul a maisina ti irik iti taep ken kulliapis. Kasta met ti bunga ti panagsukimatmo. Sakbay a mausarmo, nasken nga isinam daydiay napateg iti daydiay saan unay a kasapulan.
Tapno mausarmo ti impormasion iti palawagmo, isaludsodmo iti bagim: ‘Ti kadi punto a planok nga usaren ket talaga a makatulong iti suheto nga idatagko? Wenno, uray pay makapainteres daytoy, iyaw-awanna kadi ti suheto a kayatko nga ilawlawag?’ No kayatmo nga usaren dagiti agdama a pasamak wenno damag a naggapu iti agbaliwbaliw a tay-ak ti siensia wenno medisina, siguraduem a kabaruan ti impormasionmo. Ammuem met di la ket ta nabaliwanen ti dadduma a punto a linaon dagiti immun-una a publikasiontayo, isu nga usarem daydiay kabaruan a naipablaak maipapan iti dayta a topiko.
Lallalo nga agannadka no agurnongka kadagiti impormasion a naggapu kadagiti sekular a pagbasaan. Dimo liplipatan a ti Sao ti Dios isut’ kinapudno. (Juan 17:17) Ni Jesus ti addaan iti kangrunaan nga akem iti kaitungpalan ti panggep ti Dios. Gapuna, kuna ti Colosas 2:3: “Ti siaannad a naitalimeng kenkuana ket amin a gameng ti sirib ken pannakaammo.” Tingitingem dagiti resulta ti panagsukimatmo sigun iti dayta a panangmatmat. No maipapan iti panagsukisok kadagiti sekular a gubuayan, isaludsodmo iti bagim: ‘Aglablabes, pattapatta, wenno akikid kadi ti panangmatmat daytoy nga artikulo? Naisurat kadi gapu ta addaan iti inaagum wenno komersial a panggep? Anamongan kadi daytoy dagiti dadduma a mapagtalkan a publikasion? Kangrunaan iti amin, maitunos kadi iti kinapudno a linaon ti Biblia?’
Paregtaennatayo ti Proverbio 2:1-5 nga itultuloytay a biroken ti pannakaammo, pannakaawat, ken panangilasin “kas iti pirak, ken kas kadagiti nalmeng a gameng.” Kaipapanan dayta agpadpada ti panagbannog ken nababaknang a gunggona. Ti panagsukimat kalikagumanna ti panagbannog, ngem ti panangaramid iti dayta tulongannaka a mangammo iti kapanunotan ti Dios kadagiti bambanag, mangkorehir kadagiti di umiso nga ideya, ken mangpetpet a siiirut iti kinapudno. Pagbalinenna pay a nabagbagas ken ad-adda a nabiag dagiti palawagmo, a pagragsakam nga ipalawag ken makaay-ayo a denggen.