DAPDAPO

Ti termino naynay a naaramat iti Kasuratan maipaay iti natedda iti panangpuor iti bambanag, a masansan nga addaan kadagiti simboliko wenno piguratibo a pasimudaag. Ti sao a “dapdapo” ket pakaipatarusan ti dua a Hebreo a sao. Ti maysa (ʼeʹpher; Nu 19:9) naipatarus met a “pulbos.” (Mal 4:3) Ti deʹshen, malaksid iti panangipasimudaagna iti “nataba a dapdapo,” mabalin met a tumukoy iti “kinalukmeg.” (Le 1:16; Isa 55:2) Ti Griego a nombre nga spo·dosʹ kaipapananna ti “dapdapo” (Mt 11:21), idinto ta ti berbo a te·phroʹo kaipapananna ti “padapuen.” (2Pe 2:6) Ti natedda iti panagpuor mabalin met a tukoyen kas tapok (ʽa·pharʹ).​—Nu 19:17; 2Ar 23:4.

Tunggal aldaw inikkat ti Levitico a padi ti nataba a dapdapo (deʹshen) nga imbunga ti panangpuor kadagiti animal a sakripisio iti rabaw ti altar ket inruarna ida “iti nadalus a lugar iti ruar ti pakarso.” (Le 6:9-11) Sigun iti Numeros kapitulo 19, ti nasalun-at a baka a nalabaga nga awanan pilaw ken saan a naparabawan iti sangol naparti met ken napuoran iti ruar ti pakarso. Ti dapdapo daytoy a “daton gapu iti basol” naidulin iti nadalus a disso iti ruar ti pakarso (Nu 19:9) ket iti kasta magun-odan ti sangkapaset a mailaok iti danum a maiwarsi iti narugit a tattao wenno bambanag tapno gugoran ida. (Nu 19:17) Ni apostol Pablo tinukoyna ti piguratibo a panangdalus iti lasag babaen kadagiti “dapo [Gr., spo·dosʹ] ti maysa a bumalasang a baka” tapno maitampok ti adayo a napatpateg a pannakadalus dagiti ‘konsiensia manipud iti natay nga ar-aramid’ a posible babaen “ti dara ni Kristo.”​—Heb 9:13, 14.

Ti Jeremias 31:40 tukoyenna ti “nababa a tanap dagiti bangkay ken ti nataba a dapdapo [wehad·deʹshen],” a nalawag a maysa a paset ti ginget ti anak ni Hinnom. Agingga kadagiti nabiit pay unay a tiempo, ti pagaammo unay a pagilasinan ket ti maysa a munturod ti dapdapo iti asideg ti Ginget Kidron. Naikuna nga agarup 150 m ti kaatiddogna, 60 m ti kaakabana, ken 18 m ti kaunegna (490 × 200 × 60 pie) ken imbilang ti sumagmamano a nainaig dayta iti disso a dinakamat ni Jeremias. Ti maysa a paset ti ginget ti anak ni Hinnom mabalin a nairanta a pagibellengan iti dapdapo a natedda kalpasan ti panangpuor kadagiti sakripisio (Le 4:12), sakbay a ni Josias pinagbalinna ti Tofet iti ginget a di maikari a pagdaydayawan. (2Ar 23:10) Ngem dagiti bangkay ti an-animal ken natay a bagbagi dagiti nakadakdakes a kriminal mabalin a naipalladaw met iti ginget, ket ti munturod sadiay mabalin pay a ramanenna ti dapdapo ti tattao a naisakripisio idi kadagiti ulbod a narelihiosuan a ritual.​—Jer 32:35.

Kadagidi tiempo ti Biblia kaugalian a puoran dagiti nakautibo a siudad, iti kasta ti ‘panangpadapo iti maysa a disso’ impatuldona ti naan-anay a pannakadadael dayta, kas naipakita kadagiti kaso ti Tiro, Sodoma, ken Gomorra.​—Eze 28:18; 2Pe 2:6.

Nagpaay met ti dapdapo kas ladawan ti nanumo wenno awanan pateg, kas pagarigan ti panangbigbig ni Abraham iti sanguanan ni Jehova, “Tapokak ken dapdapoak.” (Ge 18:27; kitaenyo met ti Isa 44:20; Job 30:19.) Ket inyasping ni Job ti sasao dagiti ulbod a manangliwliwana iti “proverbio a dapdapo.”​—Job 13:12.

Kaugalian kadagidi kaaldawan ti Biblia ti panagtugaw iti dapdapo wenno panangiwaris kadagita iti bagi ti maysa kas simbolo ti panagleddaang, pannakaipababa, ken panagbabawi. (Est 4:1-3; Jer 6:26; 2Sm 13:19) Ti nakaro a kinaladingit ken pannakaparigat piguratibo a nainaig iti ‘pannangan iti dapdapo’ (Sal 102:9), ket ti naparigatan a ni Job nagtugaw “iti dapdapo.”​—Job 2:8.

Ti tinakpil ken dapdapo nainaig no dadduma iti panagayunar, panagsangit, wenno panagladingit. (Est 4:3; Isa 58:5; Eze 27:30, 31; Da 9:3) Ti pagarigan ti pannakaipababa ken panagbabawi ti nasion ket naipaay iti kaso ti Nineve idi kaaldawan ni Jonas, nga uray ti ari dayta inabbungotanna ti bagina iti tinakpil ket nagtugaw iti dapdapo. (Jon 3:5, 6) Ti panagbabawi buyogen ti tinakpil ken dapdapo isu idi ti kasasaad a tinukoy ni Jesu-Kristo (Mt 11:21), ket iti isusungbatna ken Jehova, sibababawi nga indeklara ni Job: “Agbabawiak iti tapok ken dapdapo.”​—Job 42:6.

Bayat ti 70-tawen a panaglangalang ti Juda, nagleddaang dagiti Judio idiay Babilonia gapu iti pannakalangalang ti Sion wenno Jerusalem ken ti templona. Ngem babaen ken Isaias naipaay ti pammasiguro nga iti sidong ti pannakabalin ti espiritu ni Jehova adda tignay a “mangituding kadagidiay agledleddaang gapu iti Sion, tapno ited kadakuada ti dalungdong imbes a dapdapo.” Inyaplikar ni Jesu-Kristo iti bagina ti teksto iti Isaias 61:1-3 kas Mesianiko a Manangwayawaya a mausar a mangpagin-awa manipud dakdakkel a naespirituan a pannakalangalang ken panagleddaang. (Lu 4:16-21) Naipadto met a dagiti nadangkes agbalinda a kasla natumek, pimmulbos a dapdapo kadagiti nalinteg, ta insurat ni Malakias: “‘Ket sigurado nga ibaddebaddekyonto dagidiay nadangkes, ta agbalindanto a kas pulbos [ʼeʹpher] iti baba dagiti dapan ti saksakayo iti aldaw a panagtignayko,’ kinuna ni Jehova ti buybuyot.”​—Mal 4:3.