FEATURE
Ti Nadibinuan a Nagan
JEHOVA—nagan ti Soberano nga Apo ti uniberso. Dayta a nagan ti pinilina a mismo a mayawag kenkuana. Ti Tetragrammaton (nga isu ti pagaammo nga uppat a Hebreo a letra ti nagan ti Dios) agparang iti Hebreo a teksto ti Biblia iti gistay 7,000 a daras—adayo nga ad-adu a daras nga agparang ngem iti aniaman a titulo ti Dios a mangiladawan kenkuana. Dayta a nagan ket saan laeng a maysa a pangawag. Idumana ti pudno a Dios manipud iti amin a sabsabali pay a didios, agraman ti didios nga inaramid ti tao. Dayta ket nagan a rumbeng nga ammuen, padayawan, ken santipikaren ti amin a nasaririt a parsua.
Nadumaduma a pannakaisurat ti nadibinuan a nagan iti Hebreo kadagiti naglabas a tiempo
Ti nagan a Jehova ipabigbigna ti Namarsua ti langit ken daga (Ge 2:4), ti Dios ken Ama ni Jesu-Kristo (Mt 4:10; Jn 20:17), Daydiay nangikari a mangipasdek iti “baro a langlangit ken baro a daga” nga iti dayta agraira ti kinalinteg.—Isa 65:17, 25; 2Pe 3:13.
Nakaskasdaaw ta saan a pulos agparang ti nadibinuan a nagan iti adu a patarus ti Biblia iti agdama. Apay ngata? Timmanor ngamin kadagiti Judio ti inaanito a kapanunotan a dakes kano a baliksen dayta a nagan. Gapu iti daytoy, idi damo liniklikan dagiti Judio nga isawang ti nadibinuan a nagan, kalpasanna inikkatdan ti personal a nagan ti Dios kadagiti Griego a manuskrito ti Nasantuan a Kasuratan. Idi agangay, naan-anayen a nasuktan ti nadibinuan a nagan iti sasao a kas iti “Apo” ken “Dios” iti kaaduan a patarus ti Biblia. Nakadidillaw ta ti laeng nagan a kapatgan iti amin—Jehova—ti nasukatan; saan a nasukatan ti dadduma pay a nagan iti Biblia.
Nupay kasta, nasken a maammuan ti amin a tattao ti nadibinuan a nagan. (Ro 10:13) Kaipapanan daytoy a saan laeng nga ammuen ti personal a nagan ti Dios. No di ket ramanenna ti panangammo met iti persona nga ireprepresentar dayta a nagan ken panagbiag maitunos kadagiti panggep a nainaig iti dayta a nagan. Pagrebbengan ti amin nga agdaydayaw iti pudno a Dios a ganetgetanda nga ipakaammo ti naganna iti sabsabali, kas iti inaramid ni Jesus. (Jn 17:6, 26) Inkari ni Jehova a Dios a bendisionanna dagidiay mangammo, mangaramat, ken mangpadayaw iti naindaklan a naganna.—Sal 91:14.
Panangbalbaliw iti Linaon ti Biblia. Kas naipakita ditoy, ti Hebreo a manuskrito (Aleppo Codex; kannigid) ti De 32:3, 6 ket naglaon iti nadibinuan a nagan. Ti patarus ti Griego a Septuagint (P. Fouad Inv. 266, tengnga) iti isu met laeng a teksto naglaon met iti nadibinuan a nagan kadagiti Hebreo a letra. Ngem paliiwenyo ta ti nagan saan nga agparang kadagidiay a bersikulo iti Codex Alexandrinus (kannawan), iti maikalima a siglo K.P. Naikkat ti nadibinuan a nagan. Saan a naipatarus iti Griego a katupagna no di ket nasukatan iti pangababaan ti Griego a sao a Kyʹri·os (Apo)
Dagiti saan a Naimbibliaan a reperensia ipakitada a gagangay a maar-aramat ti nadibinuan a nagan kadagidi nagkauna a tiempo
Paneknekan ti Bato a Moabita, iti maikasiam a siglo K.K.P., nga uray dagiti pagano a nasion iti asideg ti Israel ammoda ti nagan a Jehova
Naikur-it ti maysa a surat iti daytoy a ribak ti maysa a damili, manipud Arad iti Juda, nabatad nga iti maikapito a siglo K.K.P. Kastoy ti rugina: “Ken apok nga Eliasib: Kiddawen koma ni Jehova ti talnam,” sa kastoy ti ngudona: “Isu agnanaed iti balay ni Jehova”
Iti daytoy a Maikadua a Surat ti Laquis, a patien a napetsaan iti maikapito a siglo K.K.P., namindua a naaramat ti nagan a Jehova, kas inrepresentar ti Tetragrammaton
Idi 1961, daytoy a rukib a pagitabonan nasarakan iti agarup 35 km (22 mi) iti abagatan a laud ti Jerusalem. Impakaammo ti maysa a kitikit iti paderna, nalabit addan idi maikawalo a siglo K.K.P.: “Ni Jehova ti Dios iti intero a daga”
Kadagitoy a pirsay ti maysa a nagkauna a Griego a manuskrito, ti personal a nagan ti Dios agparang kas Tetragrammaton a naisurat kadagiti Hebreo a letra iti nagbabaetan ti Griego a teksto
Dagitoy a papiro a pirsay ti Griego a Septuagint (Fouad Inv. 266), manipud umuna a siglo K.K.P., ipakitada ti Tetragrammaton kadagiti paset ti Deuteronomio. Sinigsiglo kalpasan dayta, nagtultuloy nga inar-aramat ti sumagmamano a kopia ti Septuagint dagitoy nga uppat a Hebreo a letra a mangirepresentar iti nadibinuan a nagan. Gapuna, addaan idi ni Jesu-Kristo ken dagiti adalanna iti Hebreo a teksto ti Kasuratan, sa addaanda pay iti Griego a Septuagint; agpadpada a naglaon dagitoy iti nadibinuan a nagan. Ngarud di pagduaduaan a dagiti orihinal a mannurat ti Kristiano a Griego a Kasuratan inaramatda ti nadibinuan a nagan, nangnangruna no agad-adawda idi kadagiti teksto manipud Hebreo a Kasuratan nga addaan iti Tetragrammaton