UBING (ANAK)

Nagduduma a Hebreo ken Griego a termino ti naaramat a tumukoy iti putot ti tao. Ti gagangay a Hebreo a termino maipaay iti ubing wenno anak ket yeʹledh. (Ge 21:8) Ti nainaig a termino a yal·dahʹ ket tumukoy iti “ubing a babai,” wenno “balasang.” (Joe 3:3; Zac 8:5; Ge 34:4) Dagitoy dua a sao agpadada a nagtaud iti sao a ya·ladhʹ, a ti kaipapananna ket “mangpatanor; mangyanak; mangipasngay.” Ti dua a sabali pay a Hebreo a sao maipaay iti anak (ʽoh·lelʹ ken ʽoh·lalʹ) ket nagtaud iti berbo a sao nga ʽul, a ti kaipapananna ket “agpasuso.” (1Sm 22:19; Jer 6:11; Ge 33:13) Ti gagangay a Hebreo a termino maipaay iti ubing wenno agtutubo a lalaki ket naʹʽar. (Ge 19:4; Uk 8:20) Nupay kasta, maar-aramat met daytoy a termino mainaig kadagiti maladaga, kas ken Moises idi agedad iti tallo a bulan. (Ex 2:6; idiligyo ti 2Sm 12:16.) Ipasimudaag ti Hebreo a taph (babassit nga ubbing; ub-ubbing) ti kangrunaan a kapanunotan maipapan kadagidiay magmagna a ‘nakatil-ay.’ (Ge 43:8; 45:19; Isa 3:16) Karaman kadagiti Griego a termino ti teʹknon (anak), te·kniʹon (bassit nga ubing), pai·diʹon (ubing), ken arʹsen (ubing a lalaki). (Mt 10:21; Jn 13:33; Mt 2:8; Apo 12:13) Ti Griego a neʹpi·os ket tumukoy iti “ubing” (1Co 13:11), ket ti Griego a breʹphos tumukoy iti “maladaga.” (Lu 1:41) No dadduma ti Hebreo ken Griego a sasao maipaay iti “anak a lalaki” ket naipatarus nga “anak.”​—Ge 3:16; Lu 20:34; kitaenyo ti ANAK, ANAK A LALAKI.

Ti Namarsua a ni Jehova inyurnosna ti pannakapaadu ti puli ti tao babaen ti pannakaipasngay ti annak nga agbalin nga adulto ken inton agangay, agbalinda met a nagannak. Ti bilin a panagpaadu ket nayebkas iti Genesis 1:28. Normal kadagiti tattao ti tarigagay a maaddaan iti annak. Interesado unay idi dagiti nagkauna nga Israelita a maaddaan iti annak gapu iti kari ti Dios a pagbalinenna ida a nabileg a nasion ken agsipud ta agtaud kadakuada ti bin-i ni Abraham, ken babaen iti dayta a bin-i dagiti amin a pamilia iti daga bendisionanda ti bagbagida. (Ge 28:14) Ti kaadda ti adu nga annak ket naibilang a bendision manipud iti Dios. (Sal 127:3-5; 128:3-6) Naibilang met ti kinalupes kas maysa nga umsi.​—Ge 30:23.

Idi panawen ti Biblia, gagangay a naragragsak ti pannakaipasngay ti anak a lalaki ngem iti pannakaipasngay ti anak a babai, nupay iti uneg ti pamilia patas ti panagayat dagiti nagannak iti lalaki ken babai nga annakda. Ti kaadda ti anak a lalaki ti mangipanamnama nga agtultuloy ti linia ken nagan ti pamilia, ken dayta ti mangipasigurado a mataginayon ti sanikua ti pamilia. Naipasimudaag met ti pannakaipangpangruna ti anak a lalaki ta iti sidong ti Linteg mamindua ti kabayag ti pannakagugor iti anak a babai. (Le 12:2-5) Ti inauna nga anak a lalaki ket kukua ni Jehova ken masapul a masubbot babaen iti maysa a daton.​—Ex 13:12, 13; Nu 18:15.

Idi un-unana, apaman a mayanak ti maladaga mabugguan nga umuna iti danum, kalpasanna maaprosan iti asin. (Eze 16:4) Naaramid daytoy tapno agmaga, mabennat, ken kumepkep ti kudil. Ti maladaga ket siiirut a mabalkut iti lupot. (Job 38:9; Lu 2:12) Pasusuen dayta ti ina iti uneg ti dua ket kagudua a tawen wenno tallo a tawen, wenno napapaut pay. Kadagiti nagpaiduma a kasasaad, kas koma no matay ti ina wenno awan ti maipaayna a gatas, naaramat dagiti agpasuso a manangtagibi.

Sipud pay rugi ti pakasaritaan, mapanagananen dagiti ubbing apaman a maipasngayda, mabalin a panaganan ti ama (Ge 5:29; 16:15; 21:3; 35:18) wenno ti ina. (Ge 4:25; 29:32; 1Sm 1:20) Ngem idiay Israel idi agangay, mapanaganan ti ubbing a lallaki iti maikawalo nga aldaw inton makugitda. (Lu 1:59; 2:21) No dadduma, maipada ti nagan ti ubing iti nagan ti amana. Ngem kaaduanna, ti nagan ket adda pakainaiganna kadagiti pasamak sakbay a maipasngay wenno bayat a maipaspasngay, wenno adda pakainaiganna iti nagan ni Jehova. Iti panaglabas ti tiempo, kaugalian laengen ti sumagmamano a nagan ket awanen ti nakainaiganna iti orihinal a kaipapananna.

Nadumaduma met ti panangawit dagiti inna iti annakda. No dadduma, ti ubing ket mairakus iti bukot wenno maawit iti abaga. Babaen ken Isaias, tinukoy ni Jehova ti panangubba dagiti inna iti annakda iti nadumaduma a pamay-an. (Isa 49:22; 66:12) Kasta met, ipasimudaag ti sasao ni Moises ti pannakaubba dagiti ubbing.​—Nu 11:12.

Dagiti inna ti kangrunaan a mangaywan kadagiti ubbing a lallaki agingga iti edad a lima a tawen. Siempre, kangrunaan a rebbengen dagiti amma nga isuro ti Kasuratan iti anakna manipud kinamaladaga, ket tumulong met ti ina. (De 6:7; Pr 1:8; Efe 6:4; 2Ti 3:15) Bayat a dumakdakkel dagiti ubbing, ipaayan ida ti ama iti praktikal a pannakasanay iti panagtalon, panagtaraken iti dinguen, wenno iti panggedan a kas iti panagallawagi. Agpada a pastor da Jose ken David idi ubbingda pay.​—Ge 37:2; 1Sm 16:11.

Responsabilidad met ti ina nga aywanan ti ubbing a babbai, nupay mismo nga adda dayta iti sidong ti autoridad ti ama. Bayat nga addada iti pagtaengan, naisuro kadakuada dagiti trabaho iti pagtaengan a napateg iti biagda kas adulto. Ni Raquel ket maysa a babai a pastor. (Ge 29:6-9) Dagiti agtutubo a babbai nagtrabahoda kadagiti talon no tiempo ti panagani iti bukel (Ru 2:5-9), ket kinuna ti babai a Sulamita nga intuding isuna ti kakabsatna a lallaki nga agaywan kadagiti kaubasan.​—Sol 1:6.

Ammo met dagiti ubbing iti Israel ti agaliwaksay ken aglinglingay, no dadduma agay-ayamda idiay plasa, a tuladenda ti bambanag a napaliiwda kadagiti nataengan.​—Mt 11:16, 17; Zac 8:5.

Linagip dagiti nasayaat pannakasanayna nga Israelita nga agtutubo ti Namarsuada iti aldaw ti kinaagtutuboda, ket ti dadduma nagserbida kenkuana. Ubing pay ni Samuel idi nagserbi ken Jehova idiay tabernakulo. (1Sm 2:11) Idi 12 pay laeng ti tawen ni Jesus, magagaran unay nga agserbi ken Amana, ket saanna a sinayang ti gundaway a makasursuro babaen ti pannakisaritana kadagiti mannursuro idiay templo. (Lu 2:41-49) Maysa a balasitang a Hebreo, a nangipakita iti naan-anay a panagtalek ken Jehova ken iti mammadtona a ni Eliseo, ti nangibaga ken Naaman a mapan ken Eliseo tapno maimbagan ti kukutelna. (2Ar 5:2, 3) Iti Salmo 148:12, 13, agpada a nabilin ti ubbing a lallaki ken ubbing a babbai nga idaydayawda ni Jehova. Gapu iti pannakasanayda iti Biblia, nagpukkaw dagiti ubbing a lallaki idi nakitada ni Jesus idiay templo, a kunkunada: “Mangisalakanka, ikararagmi, iti Anak ni David!” ket kinomendaran ida ni Jesus.​—Mt 21:15, 16.

Dagiti nagannak ti makinrebbeng iti edukasion ken pannakasanay ti annakda, nga isuda a mismo ti mangisuro ken mangibagnos, iti sao ken aramid. Kastoy ti programa ti edukasion: (1) Naisuro ti panagbuteng ken Jehova. (Sal 34:11; Pr 9:10) (2) Nabalakadan ti ubing a dayawenna ni amana ken inana. (Ex 20:12; Le 19:3; De 27:16) (3) Ti disiplina wenno pammilin iti Linteg, dagiti bilin ken sursuro dayta, ken ti panangisuro maipapan iti ar-aramid ken kadagiti kinapudno nga impalgak ni Jehova ket nayukuok a naimbag iti naganus pay a panunot ti ubbing. (De 4:5, 9; 6:7-21; Sal 78:5) (4) Naigunamgunam ti panagraem iti lallakay ken babbaket. (Le 19:32) (5) Ti kinapateg ti panagtulnog ket nayukuok iti panunot ti agtutubo. (Pr 4:1; 19:20; 23:22-25) (6) Naigunamgunam ti praktikal a panangsanay maipaay iti panagbiag kas adulto, dagiti ubbing a babbai ket masursuruan kadagiti trabaho iti pagtaengan, dagiti met ubbing a lallaki ket masursuruan iti pagsapulan ti ama wenno dadduma pay a panggedan. (7) Maisuro ti panagbasa ken panagsurat.

Kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia, timmaud dagiti sinagoga iti kaaduan a siudad, ket idi agangay sadiay a nasursuruan dagiti ubbing a lallaki. Kanayonanna pay, nasursuruan met dagiti ubbing maipapan iti naespirituan a bambanag no kumuyogda kadagiti nagannakda bayat dagiti asamblea tapno maidaydayaw ni Jehova. (De 31:12, 13; Ne 12:43) Ni Jesus ket inkuyog dagiti nagannakna a mapan idiay Jerusalem maipaay iti Paskua. Idi agawiddan, naammuanda a mapukpukaw ni Jesus. Nasarakanda idiay templo a “situtugaw iti tengnga dagiti mannursuro ken agim-imdeng kadakuada ken agsalsaludsod kadakuada.”​—Lu 2:41-50; kitaenyo ti EDUKASION.

No ti maysa nga anak ket nagbalin a rebelioso ken saanna a kayat ti agbalbaliw nupay maulit-ulit a napakdaaran ken naipaayan iti kasapulan a disiplina, maaramid ti naing-inget nga addang. Daytoy nga anak ket maiyeg iti sanguanan dagiti lallakay ti siudad, ket kalpasan ti pammaneknek dagiti nagannak nga awanen ti namnama nga agbalbaliw, ti rebelioso nga anak ket madusa iti ipapatay babaen iti pannakauborda. Nabatad a ti nadakamat iti kasta nga urnos ket ti maysa nga anak a saanen a maibilang nga ubing, ta nailadawan iti Kasuratan kas “nabuklis ken managbarbartek.” (De 21:18-21) Ti maysa nga anak a mangkabil iti amana wenno inana, wenno mangilunod iti nagannakna ket mapapatay. Maaramid ti kakasta a nainget nga addang tapno maikkat ti dakes iti tengnga ti nasion ken tapno ‘mangngeg ti intero nga Israel ket agbutengda.’ Gapuna, ti kastoy a pannusa ket makatulong tapno maikkat ti aniaman a pagannayasan ti nasion nga agbalin a rebelioso dagiti agtutubo wenno ti kaawan panagraem iti autoridad dagiti nagannak.​—Ex 21:15, 17; Mt 15:4; Mr 7:10.

Maysa a grupo ti ubbing a lallaki ti nangipakita iti nakaro a kaawan panagraem idi inuyawda ni Eliseo, ti mammadto a dinutokan ti Dios, idi impukpukkawda: “Sumang-atka, sika a kalbo! Sumang-atka, sika a kalbo!” Kayatda a ni Eliseo (a sikakawes iti pagaammo a pagan-anay ni Elias) ket sumang-at nga agturong idiay Bethel wenno pumanaw iti daga kas iti naipagarup nga inaramid ni Elias. (2Ar 2:11) Saanda a kayat nga adda sadiay. Kamaudiananna, timmaliaw ni Eliseo ket inlunodna ida iti nagan ni Jehova. “Idin rimmuar ti dua a kabaian nga oso manipud iti kakaykaywan ket rinangrangkayda ti uppat a pulo ket dua nga ubbing iti bilangda.”​—2Ar 2:23, 24.

Impadto ni Jesus a tumakder ti annak a bumusor kadagiti nagannak ken dagiti nagannak a bumusor iti annakda gapu iti takderda kas paspasurotna. (Mt 10:21; Mr 13:12) Impadto met ni apostol Pablo a karaman iti dadakkel a parikut nga agserbi a pagilasinan “kadagiti maudi nga aldaw” ket ti kinasukir iti nagannak ken kaawan ti nainkasigudan a panagayat.​—2Ti 3:1-3.

Idi dinakamat ni apostol Pablo dagiti kualipikasion maipaay kadagiti manangaywan ken ministerial nga adipen iti kongregasion Kristiano, espesipiko a tinukoyna a dagiti mapili a lallaki maipaay kadagitoy nga annongen ket addaan iti “manamati nga annak a saan a napabasol iti kinagaramugam ket saanda met a nagulo,” ken masapul nga agpasakupda buyogen ti isuamin a kinaserioso; ta kuna ni Pablo, “iti kinapudnona no ti asinoman a lalaki saanna nga ammo ti mangidaulo iti bukodna a sangakabbalayan, kasanonto ti panangaywanna iti kongregasion ti Dios?”​—Tit 1:6; 1Ti 3:4, 5, 12.

Autoridad Dagiti Nagannak. Nalawa ti saklawen ti autoridad dagiti nagannak, nangnangruna ti ama iti pamilia. Agingga a sibibiag ti ama ken kabaelanna pay nga imatonan ti sangakabbalayan, sakupna pay laeng dagiti annak. Nupay kasta, no ti anak a lalaki ket addaanen iti bukod a pamilia ken pagtaengan, isun ti agbalin nga ulo ti sangakabbalayanna. Mabalin nga ilako ti ama dagiti annakna iti temporario a pannakaadipen tapno makabayad kadagiti utang. (Ex 21:7; 2Ar 4:1; Mt 18:25) Dakkel ti autoridad ti ama iti anakna a babai ta mabalinna a waswasen ti kari nga inaramid ti anakna. Nupay kasta, saanna a mabalin nga aramaten ti autoridadna tapno paritanna ti panagdaydayaw ti anakna a babai ken Jehova wenno saan nga agtulnog kadagiti bilin ni Jehova, gapu ta ti ama kas kameng ti nasion ti Israel ket dedikado iti Dios ken sakup ti Linteg ti Dios. (Nu 30:3-5, 16) Makita met ti autoridad dagiti nagannak agsipud ta isuda ti agpili iti agbalin nga asawa dagiti annakda a lallaki wenno isuda ti mangaramid kadagiti urnos ti panagasawa ti annakda. (Ge 21:21; Ex 21:8-11; Uk 14:1-3) Ti balo a babai wenno ti naidiborsio a babai ket mabalin nga agsubli iti balay ni amana ken agpasakup manen kenkuana.​—Ge 38:11.

Dagiti kalintegan iti panagtawid ket agtaud iti ama. No singin ti maipasngay, masigurado a naimbag no siasino kadakuada ti immun-una a rimmuar (Ge 38:28), yantangay dua a bingay ti tawid ti ama ti awaten ti inauna nga anak a lalaki, idinto ta maysa laeng a bingay ti awaten ti sabali pay nga anak. (De 21:17; Ge 25:1-6) Gagangay a ti inauna nga anak a lalaki ti mangibaklay iti pagrebbengan a mangsuporta iti babbai iti pamilia no natay ti amana. Ti maysa nga anak a naipasngay a resulta iti panangasawa iti ipag ket padakkelen kas anak ti natay a lalaki ken agtawid iti sanikuana.​—De 25:6; Ru 4:10, 17.

Dagiti Piguratibo nga Usar. Nalawa ti saklawen ti sasao nga “anak” ken “annak” sigun iti pannakaaramat ti Biblia. Dagiti kaputotan ni Israel ket natukoy kas “annak iti lasag,” ken tinukoy met ida ni Isaias kas “annak ti salungasing” gapu iti panagrebeldeda ken Jehova. (Ro 9:8; Isa 57:4) Idi kaaldawan dagiti apostol, dagiti nadangkes a tattao ket natukoy kas “nailunod nga annak” ken “annak ti Diablo.” (2Pe 2:14; 1Jn 3:10) Maisupadi iti dayta, dagiti tattao a mangwatwat iti pammati ken Kristo ken agbalin a nayanak iti espiritu ket maawaganda iti “annak ti Dios.” (Jn 1:12; Ro 8:16) Dagiti adalan ket masansan a maawaganda iti annak wenno ubbing.​—Jn 13:33; Heb 2:13.

Dagiti indibidual nga addaan iti pribilehio mapagungar ket naikuna nga “annak ti panagungar” (Lu 20:36); kasta met a dagidiay kadua ni Kristo kas agtawid ket “annak babaen iti kari” (Ro 9:8) wenno annak “ti siwayawaya a babai” (Ga 4:31). Amin dagidiay agtartarigagay a makagun-od iti biag iti Pagarian ti langit masapul nga iparangarangda dagiti kualidad ti ubbing kas iti kinapakumbaba, sidadaan a panagtulnog, ken panagtalek. (Mt 18:2-4) Ti lallaki ken babbai a mangikagumaan nga agtulnog iti Dios babaen ti panangiparangarangda iti lawag ti kinapudno iti biagda ket nadeskribir kas “natulnog nga annak” ken kas “annak ti lawag.”​—1Pe 1:14; Efe 5:8.

Binalakadan ni Pablo ti kongregasion idiay Corinto kas iti panangbalakad ti maysa nga ama iti annakna a ‘palawaenda’ ti panagayatda; sakbay daytoy pinaregtana ida a saanda nga agbalin nga ubbing no iti pannakaawat.​—2Co 6:13; 1Co 14:20.