GAT

[Pagpespesan iti Ubas].

Maysa a siudad dagiti aliado nga appo dagiti Filisteo. (1Sm 6:17, 18) Gapu ta masarakan iti daya ti Tanap ti Filistia, dakkel ti naaramidan ti Gat iti panagsisinnublat dagiti Israelita ken dagiti Filisteo a panangituray iti dayta a lugar. Idiay Gat ti nakayanakan ni Goliat ken ti dadduma pay a higante a mannakigubat, ket sinakup dayta dagiti Anakim idi tiempo a bimmallasiw ti Israel iti Jordan nga agturong iti Naikari a Daga. (Jos 11:22; 1Sm 17:4; 2Sm 21:15-22; 1Cr 20:4-8) Dagiti agnanaed iti Gat ket naawagan iti Gitita.​—Jos 13:3.

Ti teritoria a sinakup dagiti Filisteo ket saan a karaman iti panagparmek ni Josue iti Naikari a Daga. Maibanag idi daytoy iti maud-udi a tiempo. Nupay kasta, idi ni Jehova binilinna ni Josue nga itudingna ti teritoria kadagiti tribu, karaman a naited iti Juda ti teritoria nga ayan ti Gat.​—Jos 13:2, 3; 15:1, 5, 12.

Kadagiti di nadakamat a tiempo, agpadpada a nakidangadang dagiti Efraimita ken dagiti Benjamita maibusor kadagiti Gitita, kas iti apagbiit a nadakamat iti listaan dagiti kapuonan.​—1Cr 7:20, 21; 8:13.

Idi kaaldawan ni Samuel, naipan idiay Gat ti naala a lakasa ti tulag, a nangyeg iti makadidigra a resulta kadagiti agnanaed iti siudad. (1Sm 5:8, 9) Di nagbayag kalpasan dayta, ti Israel naparukmana dagiti Filisteo, ket ti sumagmamano a siudad nga innala dagiti Filisteo manipud Israel “nagtultuloy a naisubli iti Israel manipud Ekron agingga iti Gat.” (1Sm 7:14) Idi agangay, idi pinapatay ni David ti Gitita a higante a ni Goliat, ti Israel kinamatna dagiti Filisteo agingga iti Ekron ken Gat.​—1Sm 17:23, 48-53.

Kalpasan daytoy, idi napilitan ni David nga agtalaw manipud ken Saul, nagkamang ni David idiay Gat. Idi a dagiti adipen ni Aquis nga ari ti Gat inrugida a kunaen: “Saan aya a daytoy ni David nga ari ti daga?” nagbuteng ni David ket nagpammarang nga agmauyong tapno makalibas. (1Sm 21:10-15) Nangputar ni David iti dua a salmo a mangipalagip iti daytoy a kapadasan idiay Gat. (Sal 34:Sup; 56:Sup) Nupay kasta, iti simmaruno nga isasarungkar ni David iti Gat, dimteng saan a kas agmaymaysa a pugante no di ket kas panguluen ti 600 a mannakigubat ken ti pampamiliada. Awan duadua gapu ta kayatna a magun-od ti suporta ni David maibusor ken Saul, impalubos ni Aquis ken David kasta met kadagiti lallakina a sitatalged a makapagnaedda iti ili ti Siclag agingga idi mapapatay ni Saul kalpasan ti 16 a bulan. Ngem kalpasan dayta, immakar ni David idiay Hebron. (1Sm 27:2–28:2; 29:1-11; 2Sm 1:1; 2:1-3) Iti dung-aw ni David kada Saul ken Jonatan, kinunana a ti damag maipapan iti ipapatay ni Saul ket pakaigapuan ti panagrag-o ken panagdir-i ti Gat ken Ascalon a siudad dagiti Filisteo.​—2Sm 1:20.

Bayat ti panagturay ni David, ti Gat ken dagiti agpampannuray nga ilina ket nagbalin a sakup dagiti Israelita. (1Cr 18:1) Ti sumagmamano a lallaki manipud Gat nagbalinda a nasungdo a manangsuporta ni David, ket idi nagtalaw ni David manipud ken Absalom, adda 600 a Gitita a karaman kadagidiay kimmuyog kenkuana. (2Sm 15:18) Ngem bayat ti panagturay ni Solomon, natukoy pay laeng ni Aquis kas ari ti Gat. (1Ar 2:39-41) Nabatad a ni Aquis ket basalio a prinsipe, saan ket nga ari iti kadawyan nga anagna. (Kitaenyo ti ALIADO NGA APPO.) Ti suno ni Solomon a ni Rehoboam binangonna manen ken sinarikedkedanna ti Gat.​—2Cr 11:5-8.

Ni Ari Hazael ti Siria kinautibona ti Gat manipud ken Ari Jehoas ti Juda maysa a tiempo kalpasan ti maika-23 a tawen ni Jehoas (876 K.K.P.). (2Ar 12:6, 17) Mabalin a nabawi dagiti Filisteo ti panangituray iti siudad idi agangay, ta kinautibo manen dayta ni Ozias iti kampaniana maibusor kadakuada. (2Cr 26:3, 6) Ti Gat ket tinukoy ni mammadto Amos ken kasta met ni mammadto Mikias kas maysa a ganggannaet a siudad. (Am 6:2; Mik 1:10) Kalpasan ti panangipasindayag ti Asirio nga ari a ni Sargon maipapan iti panangparmekna iti dayta di nagbayag kalpasan ti 740 K.K.P., awanen dagiti kanayonan a historikal a pannakatukoy ti Gat, ket saanen a karaman dayta iti naud-udi a panangdakamat ti Biblia kadagiti siudad dagiti Filisteo.​—Sof 2:4; Jer 25:17, 20; Zac 9:5, 6.

Saan nga ammo ti eksakto nga ayan ti Gat. Nupay adda dagiti sumagmamano a lugar a maikunkuna nga ayanna, dagiti arkeolohikal a panagkabakab iti kaaduan kadagitoy a disso saanda a tumunos iti historikal a pannakailadawan ti siudad ti Gat. Sumagmamano nga eskolar paboranda ita ti Tell es-Safi (Tel Zafit), 18.5 km (11.5 mi) iti daya nga abagatan-a-daya ti Asdod. Kunaen ni Yohanan Aharoni: “Yantangay awan ti mayanatup nga impormasion maipapan iti daytoy naab-abagatan a rehion, rumbeng nga ikabilangantayo ti immun-una a naikuna a ti Gat isu ti Tell es-Safi. Dakkel ken naisangsangayan daytoy a disso nga iti sakaananna adda nagsaknap a maysa a moderno a makimbaba a siudad nga iti dayta natakuatan ti naruay a damili ti Filistia. Ti ayan dayta a disso a sumrekan ti Wadi es-Sant (ti Ginget ti Elah) iti makinlaud a Sefela tumunos unay iti salaysay ti panagballigi ni David maibusor ken Goliat a Gitita. Napasamak ti panagrangetda iti nadaydaya pay iti nagbaetan ti Sochoh ken Azeca (1 Sam. 17.1), ket kalpasan dayta dagiti Israelita kinamatda dagiti Filisteo ‘agingga iti Gat . . . ken kadagiti ruangan ti Ekron, iti kasta dagiti nasugatan a Filisteo napasagda iti dalan manipud Saaraim agingga iti Gat ken Ekron’ (1Sa 17 ber. 52).”​—The Land of the Bible, impatarus ken inurnos ni A. Rainey, 1979, p. 271.