MERODAC-BALADAN

[manipud Babiloniko a pagsasao, kaipapananna ti “Nangipaay ni Marduk iti Anak a Lalaki”].

Ti “anak ni Baladan” ken ari ti Babilonia a nagipatulod iti sursurat ken sagut agpaay ken Ari Ezekias ti Juda kalpasan a nakaungar dayta nga ari manipud panagsakit. (Isa 39:1) Naawagan “Berodac-baladan” iti 2 Ar-ari 20:12, ngem ibilang ti kaaduan a daytoy a panagduma ket resulta ti panagbiddut ti eskriba, wenno mangipamatmat iti letra-por-letra a panangtupag iti maysa nga Akkadiano a konsonante a ti awengna ket adda iti nagbaetan ti “m” ken “b.”

Kadagiti cuneiform a kitikit ti Asiria ken Babilonia, ti nagan ni Merodac-baladan ket nailanad kas “Marduk-apla-iddina.” Kadagita nga agparang kas agturay iti maysa a distrito ti Caldea a pagaammo kas Bit-Yakin, nga adda kadagiti nalutlot a lugar iti ngatuen ti pamunganayan ti Gulpo ti Persia ken iti abagatan ti Babilonia. Kunaenna a nagtaud iti naarian a linia, a dakamatenna ti nagan ni Ari Eriba-Marduk ti Babilonia (a naibilang a nagbiag iti nasapa a paset ti maikawalo a siglo K.K.P.) kas inapona.​—Iraq, London, 1953, Tomo XV, p. 124.

Ni Tiglat-pileser III, a naglayon ti turayna agingga iti tiempo ni Ari Acaz ti Juda (761-746 K.K.P.), tukoyenna ni Merodac-baladan kas agturay iti maysa a Caldeo a tribu nga agpaspasakup kenkuana idi nangisayangkat dagiti Asirio iti maysa a kampania militar maibusor iti Babilonia.

Mangibaon Kadagiti Pannakabagi a Mapan ken Ezekias. Naikuna a simrek ni Merodac-baladan iti Babilonia ken inwaragawagna ti bagina kas ari idi tiempo a maitrono ni Sargon II kas ari ti Asiria. Sinuportaran dagiti Elamita daytoy a tignay ni Merodac-baladan, ket nupay di nagbayag inkagumaan ni Sargon a paksiaten manipud Babilonia, nabaelan ni Merodac-baladan a pagtalinaeden ti saadna sadiay iti las-ud ti agarup 12 a tawen, sigun iti Babylonian King List. Nalabit bayat daytoy a tiempo nga imbaonna dagiti pannakabagina ken Ari Ezekias, mabalin nga iti maika-14 a tawen daytoy nga ari ti Juda (732 K.K.P.) wenno di nagbayag kalpasan dayta. Insingasing ti sumagmamano, agraman ti Judio a historiador a ni Josephus, a saan laeng a maysa a pormalidad dagiti ebkas ti pannakaseknan ni Merodac-baladan iti salun-at ni Ezekias no di ket adda nalimed a motibona a manggun-od iti suporta ti pagarian ti Juda, agraman ti suporta ti Elam, tapno makikapponda kenkuana maibusor iti Asiria. Aniaman ti makagapu, ti panangipakita ni Ezekias iti naarian a balay-ti-gameng ken ti pagidulinanna iti armas (2Ar 20:13) kadagiti mensahero ti Caldeo ket naan-anay a kinondenar ni mammadto Isaias kas pakpakauna ti pannakaparmekto ti Juda babaen ti Babilonia.​—Isa 39:2-7.

Inabak ti Asiria. Iti maud-udi a paset ti panagturay ni Merodac-baladan iti Babilonia a nagpaut iti agarup 12 a tawen, naimatanganna a nagessat ti kangrunaan a suportana manipud Elam gapu iti maysa a panagballigi ti Asiria iti dayta a pagarian, ket kalpasanna isu naraut ken napilitan a mangpanaw iti Babilonia. Nupay naipukawna ti Babilonia iti im-ima dagiti Asirio, agparang a nabalinan ni Merodac-baladan a taginayonen ti saadna kas agturay iti Bit-Yakin. Ipakita ti Babylonian King List nga adda siam a bulan (innem a bulan ti kuna ni Polyhistor) a maikadua a panagturay ni “Mardukaplaiddin” kas ari ti Babilonia bayat ti maikadua a tawen kalpasan ti ipapatay ni Sargon. Patien ti kaaduan a tumukoy daytoy iti isu met laeng nga ari a namindua a nagtugaw iti trono ti Babilonia. Nupay kasta, maimutektekan nga iti daytoy a kaso, isu natukoy kadagiti kitikit ti Babilonia kas ti “Mardukaplaiddin, maysa a katutubo iti Habi,” maisupadi iti awag a “Mardukaplaiddin, [iti] dinastia ti Pagilian iti Baybay” iti immun-una a panagturayna. (Ancient Near Eastern Texts, inurnos ni J. Pritchard, 1974, p. 272) Apagbiit unay daytoy maikadua a panagturay, ta ti Asirio nga Ari Senaquerib sipapartak a nasakupna ti Babilonia, ket kasapulan nga agkamang ni Merodac-baladan idiay Elam, nga agparang a sadiay ti nagpatinggaan ti ambisioso a karerana. Iti laksid dagiti pannakapaay ni Merodac-baladan, dagiti Caldeo ti nagbalin a kangrunaan nga etniko a bunggoy idi agangay iti Imperio ti Babilonia.