AGDAMDAMILI

Ti agar-aramid kadagiti banga, pinggan, ken dadduma pay a pagkargaan a naaramid iti pila. Ti Hebreo a sao maipaay iti agdamdamili (yoh·tserʹ) ket literal a kaipapananna ti “manangporma” wenno “daydiay nangporma” (Jer 18:4, Rbi8 ftn), idinto ta ti Griego a termino (ke·ra·meusʹ) ket nagtaud iti sao a kaipapananna ti “ilaok,” nalabit tumukoy iti panagkasapulan nga ilaok ti danum iti daga wenno pila tapno isagana nga usaren. Uray pay laeng idi un-unana, dagiti pila ket suksukogenen dagiti agdamdamili tapno pagbalinenda a basehas sada gebbaen, iti kasta makapataudda kadagiti natatangken nga alikamen a saan a lumukneng uray no mabasa. Makapagtrabaho nga agmaymaysa ti agdamdamili, ngem no dadduma adda dagiti katulonganna, masansan a dagiti agsursuro. Kadagiti Hebreo, kasla adda idi tiempo a timmaud ti maysa a grupo dagiti agdamdamili maipaay iti ari.​—1Cr 4:21-23.

Dagiti umuna nga addang ti gagangay a panagaramid iti damili ket maugasan ti pila sa maikkat dagiti rugitna, mapaanginan, ken maipayatpayat ti nabasa a pila tapno kumilnet ken nalaka a sukogen. (Isa 41:25) Kalpasanna, ti pila ket masaen ti ima sa maikabil iti pilid ti agdamdamili.

Kaaduanna a ti nagkauna a pilid ti agdamdamili ket bato (nupay kayo no dadduma) ken gagangay a dippig ken nagtimbukel nga adda ehe iti sentro ti sirokna a pagtayyekanna a paidda. Gapu ta nadagsen ti ikingna, naintek ken naindurog ti panagtayyek ti pilid no pusiposen ti ima. Idi nainayon ti dakdakkel ken nadagdagsen a makimbaba a pilid (ti isu met laeng nga ehe a kas iti makinngato a pilid ken agpuspusipos met a paidda) mabalinen a patayyeken ti nakatugaw nga agdamdamili dagiti pilid babaen iti sakana.

Apaman a “naipuruak” wenno naikabilen ti saan pay a nasukog a pila iti pilid, dagiti ima ti agdamdamili ti usarenna a mangporma iti basehas bayat nga agpuspusipos ti pilid. (Jer 18:3, 4) Ti sumaruno nga addang ket maibilag ti damili sa maikabil manen iti rabaw ti pilid. Kalpasanna, mabalin nga agaramat ti agdamdamili kadagiti bisil, balay ti kappo, wenno dadduma pay a ramit tapno palanasen ken pasilengenna dayta ken tapno ikkanna iti disenio ti ruarna. Nagduduma ti pamay-an, ngem mabalinna nga ikkan iti disenio a tali, kas pagarigan, babaen ti panangilumlomna iti tinabid a tali tapno agmarka bayat a nabasa pay laeng ti damili. Dagiti basehas ket masansan a napintaan iti dekorasion. Ti dadduma ket mapasileng (Pr 26:23) ket kalpasanna mapuoran, wenno magebba iti paggebbaan nga adda iti asideg. Wenno, mabalin a dekorasionan iti addaan maris a nadaruy a pila, sa magebba manen iti paggebbaan.

Nagduduma nga alikamen ti ar-aramiden ti agdamdamili manipud dadakkel a karamba (Un 4:2) agingga kadagiti pagsilawan, urno, ken abalbalay kas kadagiti munieka ken damili nga animal. Karaman kadagiti gapuananna ket dagiti malukong, tasa, gorgorita, ken dadduma pay a basehas. (Le 15:12; 2Sm 17:28; Jer 19:1; Lu 22:10) Agar-aramid met kadagiti paglutuan a banga ken sumagmamano a daplat a pariok. No dadduma dagiti alikamen a damili ket namarkaan tapno maammuan no sadino ti nakaaramidanda. Masansan nga ikitikit ti agdamdamili ti bukodna a “marka a pakabigbigan” iti pagiggaman ti banga.

No dadduma, agaramat ti agdamdamili iti siuungap a pagsukogan, a pakaiseksekan ti pila tapno masukog dagiti detalyena. Idi agangay, kastoy a wagas ti masansan a pannakaaramid dagiti pagsilawan, a mapagsilpo ti sagkakagudua a paset no ti pila ket timmangkenen a kas iti lalat. No dadduma adda dagiti banag a masukog babaen ti ima a saanen a maaramat ti pilid. Nupay kasta, ti agdamdamili ket kadawyan nga agaramat iti pilid.

Masansan a masarakan dagiti ribak ti damili kadagiti disso a pagkabkabakaban dagiti arkeologo, a nakaad-adu no dadduma. (Kitaenyo ti RIBAK.) Dagiti nagduduma a kita dagiti nasarakan a damili ket ibilang dagiti arkeologo kas tulong tapno maammuan ti nadumaduma a kultura kasta met tapno mapattapatta ti periodo ti panagnaed sigun iti nagduduma a katuon ti daga a naigaburen iti dayta a disso. Inkagumaanda met a pattapattaen ti kaadu ti populasion ti maysa a lugar kadagidi kadaanan a tiempo sigun iti kaadu dagiti ribak a natakuatan sadiay.

Iti piguratibo a pamay-an, naaramat ti autoridad ti agdamdamili iti pila tapno ipakita ti kinasoberano ni Jehova kadagiti indibidual ken nasnasion. (Isa 29:15, 16; 64:8) Iti imatang ti Dios, ti balay ti Israel ket “kas iti pila iti ima ti agdamdamili,” yantangay Isu ti Naindaklan a Managdamili. (Jer 18:1-10) Awan karbengan ti tao a makisupiat iti Dios, no kasano a ti pila saanna a mabalin a kariten daydiay mangsuksukog kenkuana. (Isa 45:9) No kasano a ti damili a basehas ket mabalin a buraken, kasta met a kabaelan ni Jehova a didigraen unay ti maysa nga ili kas dusa iti dakes nga aramidda.​—Jer 19:1-11.

Kastoy ti naipadto maipapan iti panangaramat ti Mesianiko nga Ari iti inted-Dios nga autoridadna maibusor iti nasnasion: “Rumekemto ida babaen iti setro a landok, burakemto ida a kasla maysa a basehas ti agdamdamili.”​—Sal 2:9; idiligyo ti Da 2:44; Apo 2:26, 27; 12:5.

Manipud maymaysa a masa ti pila, ti agdamdamili ket makaaramid iti basehas a maipaay iti nadayaw a pakausaran ken iti sabali pay a maipaay iti di nadayaw, kadawyan, wenno ordinario a pakausaran. Umasping iti dayta, adda autoridad ni Jehova a mangsukog kadagiti indibidual maitunos iti pakaay-aywanna ken pinalubosanna dagiti nadangkes, dagiti “basehas ti pungtot a naaramid a maikari iti pannakadadael,” ngem nagpaay daytoy a pagimbagan dagiti “basehas ti asi,” dagiti tattao a mangbukel iti naespirituan nga Israel.​—Ro 9:14-26.