KINALINTEG

Ti Hebreo a tseʹdheq ken tsedha·qahʹ kasta met ti Griego a di·kai·o·syʹne kaipapananda ti “moral a kinatarnaw,” “kinapalungdo,” a mangipasimudaag iti pagalagadan wenno wadan iti panangikeddeng no ania ti nalinteg. Ti “kinalinteg” masansan a maus-usar mainaig iti ukom, wenno iti panangukom, ngarud daytoy a termino kasla adda pakainaiganna iti linteg (gapuna, dagiti termino ti orihinal a pagsasao no dadduma naipatarusda a “kinahustisia.”) (Sal 35:24; 72:2; 96:13; Isa 11:4; Apo 19:11) Iti Mosaiko a Linteg, iti Levitico 19:36, ti tseʹdheq uppat a daras a nausar mainaig kadagiti transaksion iti negosio: “Rebbeng nga addaankayo kadagiti umiso [“husto,” AT, KJ, Le] a timbangan, umiso a pagtimbang, umiso nga efa ken umiso a hin.”

Dios ti Nangipasdek iti Pagalagadan. Kunaen ti Griego nga eskolar a ni Kenneth S. Wuest: “Ti Dios isu ti kangatuan a pagalagadan a mangikeddeng no ania ti naan-anay a kaipapanan ti dikaios [nalinteg], ken kasta met a pagtalinaedenna a di agbaliw dayta a kaipapanan, yantangay Isu di agbaliwbaliw.” Kalpasanna adawenna ni Cremer a nagkuna: “Sigun iti Biblia, ti kaipapanan ti kinalinteg ket maysa a kasasaad ti kinaumiso a ti pagalagadan isu ti Dios, a mairukod iti nadiosan a pagalagadanna, a makita a mismo iti kababalin a mayannurot iti Dios, ken kangrunaan iti amin, mainaig dayta iti Dios, ken iti pannagna iti sanguananna. Maawagan dayta iti dikaiosune theou (kinalinteg ti Dios) (Rom. 3:21, 1:17), kinalinteg nga ik-ikutan ti Dios, a napateg kenkuana, nadiosan a kinalinteg, kitaenyo ti Efe. 4:24; iti kastoy a pannakadepinar ti kinalinteg, ti ebanghelio (Rom. 1:17) dumteng iti lubong dagiti nasion a mayat a mairukod iti naiduma a pagalagadan.”​—Studies in the Vocabulary of the Greek New Testament, 1946, p. 37.

Ipakita ni Lucas ti kaipapanan ti panagbalin a nalinteg ti maysa a tao idi kunaenna maipapan iti padi a ni Zacarias ken iti asawana a ni Elisabet (dagiti nagannak ni Juan a Manangbautisar): “Agpadpadada a nalinteg iti sanguanan ti Dios gapu iti pannagnada nga awan pakababalawanna maitunos kadagiti amin a bilin ken legal a kalikaguman ni Jehova.” (Lu 1:6) Ti kinalinteg ket marukod iti panangtungpal iti pagayatan ti Dios ken iti bilbilinna. Mabalin a saan nga agpapada dagiti espesipiko a bilinna iti nadumaduma a tiempo ken iti nadumaduma a tattao​—saanen a pulos naulit ti bilinna ken Noe a mangibangon iti daong ket saanen nga agaplikar kadagiti Kristiano ti bilinna a panagkugit. Nupay kasta, agnanayonto a di agbalbaliw dagiti mismo a pagalagadan ti Dios, ti personalidadna, ken ti kinasiasinona, kas naiparangarang iti sasao ken daldalanna; maitutop laeng ngarud a mangipaay iti perpekto a pagalagadan nga ‘arig bato’ a natibker ken di maisin, a dayta ti pakairukodan ti kababalin dagiti amin a parsuana.​—De 32:4; Job 34:10; Sal 92:15; Eze 18:25-31; 33:17-20.

Kinaimbag ken Kinalinteg. Agparang a pagdumdumaen ni apostol Pablo ti kinaimbag ken kinalinteg idi kunaenna maipapan iti sakripisio nga ipapatay ni Kristo: “Ta nganngani awan asinoman a matay a maipaay iti maysa a nalinteg a tao; kinapudnona, maipaay iti naimbag a tao, nalabit, adda pay ketdi makaitured a matay. Ngem ti Dios irekomendana ti bukodna nga ayat kadatayo ta, bayat a managbasoltayo pay laeng idi, ni Kristo natay a maipaay kadatayo.” (Ro 5:7, 8) Mabalin a tukoyen a “nalinteg” ti maysa a tao no matungpalna dagiti umiso a pagrebbenganna, no isu nainkalintegan, di mangidumduma, napudno, saan nga agar-aramid iti dakes wenno imoralidad, ngarud pagaammo dayta a tao gapu iti natarnaw a kababalin ken kinapalungdo. Nupay kasta, ipamatmat ti sasao ni Pablo a nasaysayaat ti “naimbag” a tao. Tapno agbalin a “naimbag” ti maysa nga indibidual, masapul a saan a nakillo wenno di nainkalintegan; kaskasdi nga adda pay dadduma a kualidad a mangiduma kenkuana manipud iti tao a nangnangruna a pagaammo gapu iti kinalintegna. Ti pannakaaramat ti Griego a termino ipakitana a ti tao a pagaammo gapu iti kinaimbagna ket maysa a naparabur (madadaan nga agaramid iti naimbag wenno mangyeg iti pakagunggonaan ti sabsabali) ken manangted (aktibo iti panangyebkas iti kasta a kinaimbag). Saan laeng a maseknan iti panangaramid no ania ti kalikaguman ti kinahustisia no di ket ad-adda pay ngem iti dayta, agsipud ta addaan iti nasayaat a konsiderasion iti sabsabali ken tarigagayanna a gunggonaan ken tulongan ida.​—Idiligyo ti Mt 12:35; 20:10-15; Lu 6:9, 33, 35, 36; Jn 7:12; Ara 14:17; Ro 12:20, 21; 1Te 5:15.

Gapuna, nabatad nga ipakpakita ni Pablo a nupay ti tao a pagaammo gapu iti “kinalintegna” mabalin a raemen wenno apresiaren ti sabsabali, nalabit saanna a magutugot ti puso ti asinoman tapno matay maigapu kenkuana. Nupay kasta, ti tao a nagpaiduma ti kinaimbagna (a mannakipagrikna, manangtulong, nakonsiderar, naasi, aktibo a mangipapaay iti pagimbagan ti sabsabali) magun-odna ti panagayat; ket gapu iti kinaimbagna, ti puso ti sabali a tao mabalin a magutugot tapno situtulok a matay maigapu kenkuana.

Iti Kasuratan, maimutektekan a ti “naimbag” ket naigidiat iti “nakadakdakes” (Jn 5:29; Ro 9:11; 2Co 5:10), “nadangkes” (Mt 5:45), ken siempre, “dakes” (Ro 12:9; 16:19; 1Pe 3:11; 3Jn 11). Nupay kasta, daydiay “nalinteg” ket naigidiat iti “managbasol” (ti nakillo a tao). (Mr 2:17; Lu 15:7) No kasano a ti maysa a tao mabalin a managbasol (agsipud ta saanna a matungpal dagiti nalinteg a pagalagadan) ngem kaskasdi a saan a maawagan wenno maibilang a “nakadakdakes,” “nadangkes,” wenno “dakes,” kasta met ngarud, ti maysa a tao mabalin a “nalinteg” ngem kaskasdi a saan a maawagan wenno maibilang a “naimbag” a tao, kas immun-unan a nadeskribir.

Ni Jose a taga Arimatea ket pagaammo kas agpadpada a “naimbag ken nalinteg,” a dagitoy a termino kanayon a maus-usar nga addaan relatibo a kaipapanan no mayaplikar iti imperpekto a tattao. (Lu 23:50; idiligyo ti Mt 19:16, 17; Mr 10:17, 18; kitaenyo ti KINAIMBAG [Kinaimbag ni Jehova].) Ti bilbilin ti linteg ti Dios agpaay iti Israel ket “nasantuan [yantangay naggapu iti Dios] ken nalinteg [yantangay perpekto iti kinahustisia] ken naimbag [yantangay makagunggona iti aniaman a pamay-an maipaay kadagidiay mangtungtungpal kadagita].”​—Ro 7:12; idiligyo ti Efe 5:9.

Ni Jehova, Daydiay Nalinteg. Ti Hebreo a sasao a tseʹdheq ken tsedha·qahʹ ken ti Griego a di·kai·o·syʹne ket masansan a maaramat mainaig iti kinaumiso ti daldalan ti Dios: kas Soberano (Job 37:23; Sal 71:19; 89:14), iti panangipatungpalna ken panangipakatna iti panangukom ken kinahustisia (Sal 9:8; 85:11; Isa 26:9; 2Co 3:9), iti panangdusana iti agkunkuna nga ilina (Isa 10:22), iti panangalangonna iti bagina buyogen ti panangukom (Sal 51:4; Ro 3:4, 5), ken iti panangalangonna iti ilina (Mik 7:9).

Ni Jehova a mismo maawagan iti “disso a pagyanan ti kinalinteg.” (Jer 50:7) Isu ngarud Daydiay Nalinteg, ket ti isuamin a kinalinteg iti biang dagiti parsuana agtaud iti pannakirelasionda kenkuana. Agtalinaed ni Jehova iti bukodna a pagalagadan ti kinalinteg, ket saan a sumiasi manipud iti dayta. Gapuna, mabalinan dagiti parsuana ti maaddaan iti naan-anay a panagtalek kenkuana. Naisurat maipapan kenkuana: “Ti kinalinteg ken panangukom isuda ti naipasdek a disso ti tronom.”​—Sal 89:14.

Nalinteg bayat a mangipakpakita iti asi. Naruay ti kinalinteg, kinahustisia, kinasanto, ken kinasin-aw ni Jehova ta awan panuynoyanna a basol. (Sal 5:4; Isa 6:3, 5; Hab 1:13; 1Pe 1:15) Gapuna saanna a mabalin a pakawanen ti basbasol ti sangatauan no saan a maannurot ti kinahustisia​—kayatna a sawen, no awan legal a pangibatayan. Ngem babaen iti di kaikarian a kinamanangngaasina, inaramidna daytoy umiso nga urnos babaen ti panangipaayna iti Anakna kas sakripisio a daton, nga agpaay a pangikappia, wenno pangabbong iti basbasol. Iti kastoy a pamay-an, sililinteg a maiparangarangna ti asi maipaay kadagiti managbasol a mangawat iti daytoy nga urnos. Iyebkas ni Pablo daytoy a banag iti kastoy a pamay-an: “Ngem ita naisina iti linteg naiparangarang ti kinalinteg ti Dios, . . . wen, ti kinalinteg ti Dios babaen ti pammati ken Jesu-Kristo . . . Ta amin nagbasol ken agkurang iti dayag ti Dios, ket kas awan bayadna a sagut a maidekdeklarada a nalinteg babaen ti di kaikarian a kinamanangngaasina baeten iti pannakaluk-at babaen ti subbot nga imbayad ni Kristo Jesus. . . . Iti kasta isu [ti Dios] nalinteg koma uray iti panangideklarana a nalinteg ti tao [ti nainkasigudan a managbasol a tao] nga addaan iti pammati ken Jesus.”​—Ro 3:21-26; kitaenyo ti IDEKLARA A NALINTEG.

Sapulenyo ti Kinalinteg ti Dios. Imbalakad ni Jesus kadagiti dumdumngeg kenkuana: “Itultuloyyo, ngarud, a sapulen nga umuna ti pagarian ken ti kinalinteg [ti Dios], ket amin dagitoy sabali pay a bambanag mainayonto kadakayo.” (Mt 6:33) Ti maysa a tao kasapulan nga itultuloyna a sapulen ti Pagarian; masapul a tarigagayanna dayta a gobierno ken agbalin a nasungdo iti dayta. Ngem saanna a liplipatan a dayta ket Pagarian ti Dios; masapul a tungpalenna ti pagayatan ti Dios, ti pagalagadan ti Dios no ania ti umiso ken di umiso a kababalin, ket masapul nga agtultuloy a ‘pabaruenna ti panunotna’ tapno ti tunggal aspeto ti panagbiagna ket maitunos iti kinalinteg ti Dios. (Ro 12:2) Masapul nga ‘ikawesna ti baro a personalidad a naparsua maitunos iti pagayatan ti Dios iti pudno a kinalinteg ken kinasungdo.’​—Efe 4:23, 24.

Impagarup dagiti Judio a natalgedda ken awatenda ti Pagarian ti Dios babaen ti panangikagumaanda a mangipasdek iti bukodda a kinalinteg, ngem saanda a nagpasakup iti kinalinteg ti Dios. (Ro 10:1-3) Dayta ti makagapu a kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Ta kunak kadakayo a no ti kinalintegyo saan a nawadwadwad ngem iti kinalinteg dagiti eskriba ken Fariseo, saankayto a pulos makastrek iti pagarian ti langlangit.” Addaan dagitoy a tattao iti maysa a porma ti kinalinteg agsipud ta nagtulnogda iti sumagmamano kadagiti kalikaguman ti Linteg ken kadagiti innayonda a tradision. Ngem iti kinapudnona pinagbalinda nga awan kapapay-an ti sao ti Dios gapu iti tradisionda, ket linaksidda ni Kristo, ti dalan nga impaay ti Dios a pakagun-odanda koma iti pudpudno a kinalinteg.​—Mt 5:17-20; 15:3-9; Ro 10:4.

Kinalinteg saan a babaen iti bukod nga ar-aramid ti maysa. Gapuna, nalawag a ti imperpekto a tao saanda a pulos maragpat ti pudno a kinalinteg​—saanda a kabaelan a ragpaten ti kinalinteg ti Dios​—uray no agpannurayda iti ar-aramid ti Mosaiko a Linteg wenno iti mismo nga ar-aramid ti kabukbukodanda a kinalinteg. (Ro 3:10; 9:30-32; Ga 2:21; 3:21; Tit 3:5) Dagiti tao nga inawagan ti Dios iti “nalinteg” ket isu dagidiay nangwatwat iti pammatida iti Dios ken saan a nagtalek iti bukodda nga ar-aramid no di ket pinaneknekanda dayta a pammati babaen iti ar-aramid a maitunos iti nalinteg a pagalagadanna.​—Ge 15:6; Ro 4:3-9; San 2:18-24.

Ti Linteg ket nalinteg. Saan a kayat a sawen daytoy a ti Linteg a naited babaen ken Moises ket saan a naglaon iti pagalagadan ti Dios maipapan iti kinalinteg. Iti kinapudnona, linaonna dayta. Inlawlawag ti apostol: “Gapuna, iti pasetna, ti Linteg ket nasantuan, ket ti bilin nasantuan ken nalinteg ken naimbag.” (Ro 7:12; De 4:8) Mainaig iti panggep ti Dios, nagserbi dayta a mangiparangarang kadagiti salungasing ken nagpaay kas maysa a manangisuro a mangidalan kadagiti nasingpet-panagpuspusona a Judio nga agturong ken Kristo, kasta met a nagpaay kas anniniwan ti naimbag a bambanag nga umay. (Ga 3:19, 24; Heb 10:1) Ngem saan a makaipaay dayta iti pudpudno, naan-anay a kinalinteg kadagidiay mangan-annurot iti dayta. Managbasolda amin; saanda a naan-anay a masalimetmetan ti Linteg; ket ti nangato a padida saanna a kabaelan nga ikkaten ti basbasolda babaen kadagiti sakripisio ken panagserbina. Gapuna, maragpatda laeng ti kinalinteg babaen ti panangawatda iti probision ti Dios, ti panangipaayna iti Anakna. (Ro 8:3, 4; Heb 7:18-28) Naideklara a nalinteg dagidiay immawat ken Kristo, saan a kas banag a nateggedda, no di ket kas maysa a sagut, ket kadakuada nagbalin ni Kristo a “sirib manipud iti Dios, kinalinteg met ken pannakasantipikar ken pannakaluk-at babaen ti subbot.” Maitunos iti dayta, ti pudpudno a kinalinteg dumteng laeng babaen ken Kristo. Gapu itoy, maitan-ok ni Jehova, a maipaay kenkuana (saan nga iti tao wenno iti kabukbukodan nga ar-aramid) ti pammadayaw kas Gubuayan ti isuamin a kinalinteg, “tapno agbalin a kas iti adda a naisurat: ‘Ti agpasindayag, agpasindayag koma mainaig ken Jehova.’”​—1Co 1:30, 31; Ro 5:17.

Dagiti Gunggona ti Kinalinteg. Ti Dios ayatenna dagiti nalinteg ken aywananna ida. Insurat ni David: “Maysaak idi nga agtutubo, kasta met a limmakayakon, ket kaskasdi a saanak a nakakita iti asinoman a nalinteg a naan-anay a nabaybay-an, wenno uray dagiti putotna nga agsapsapul iti tinapay.” (Sal 37:25) Kinuna ni Solomon: “Saanto a pagbisinen ni Jehova ti kararua daydiay nalinteg, ngem ti panaggartem dagidiay nadangkes iwalinnanto.” (Pr 10:3) Babaen ken Jesu-Kristo, ti Dios ukomenna ti mapagnaedan a daga buyogen ti kinalinteg, ket mangparsuanto iti “baro a langlangit ken baro a daga” a pagtaengan ti kinalinteg. (Ara 17:31; 2Pe 3:13) Naikari kadagiti nalinteg a tagikuaendanto ti daga inton kamaudiananna; maikkatto dagiti nadangkes ditoy daga kas “maysa a subbot” maipaay kadagiti nalinteg, ta no dagiti nadangkes pay laeng ti mangiturturay, saan a maaddaan iti talna dagiti nalinteg. Ket ti sansanikua dagiti nadangkes mapanto kadagiti nalinteg, kas kunaen ti proverbio: “Ti kinabaknang ti managbasol maysa a banag a maidulin maipaay iti daydiay nalinteg.”​—Pr 13:22; 21:18.

Ti tao nga agregget nga agbalin a nalinteg manamnamana ti pammarabur ti Dios ken ti anamong dagiti nalinteg-panagpuspusoda a tattao itan ken iti amin a tiempo nga umay, ta “ti pakalaglagipan daydiay nalinteg maiparbeng iti bendision [ken agingganto “iti tiempo a di nakedngan”], ngem ti mismo a nagan dagidiay nadangkes agrunotto.”​—Pr 10:7; Sal 112:6.

Raemen ken Ipangag Dagidiay Nalinteg. Nainsiriban ti panangraem kadagidiay ibilang ni Jehova a nalinteg ken ti panangsurot iti pammatigmaan ken pannubngarda, a mangyegto iti pagimbagan dagidiay umawat iti dayta. Immawat ni David iti pannubngar manipud ken Jehova babaen kadagiti nalinteg a tattao, dagiti adipen ken mammadto ti Dios, ket kinunana: “No kabilennak koma daydiay nalinteg, maysa dayta a naayat a kinamanangngaasi; ket no tubngarennak koma, lana dayta iti ulo, a saan a kayat a pagkedkedan ti ulok.”​—Sal 141:5.

“Ti Kabal ti Barukong nga Isu ti Kinalinteg.” Agsipud ta ti Biblia ibagana kadatayo nga, “Ad-adda ngem iti isuamin a sabali pay a maaluadan, saluadam ta pusom, ta aggubuay iti dayta dagiti ubbog ti biag,” kasapulan ngarud nga ikapet dagiti Kristiano “ti kabal ti barukong nga isu ti kinalinteg.” (Pr 4:23; Efe 6:14) Kas salaknib tapno ti pusona saan a bumaw-ing nga agturong iti dakes, nasken a ti maysa a tao surotenna ti kinalinteg ti Dios agsipud ta nagulib ken desperado ti puso ti namulitan, managbasol a tao. (Jer 17:9) Ti puso kasapulanna ti adu a disiplina ken pannakasanay. Makapagtultuloy ti maysa a Kristiano iti daytoy a dana no laeng sisisinged a surotenna ti Kasuratan, a kunaen ni apostol Pablo maipapan iti dayta, “makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg, tapno ti tao ti Dios naan-anay koma a makabael, naan-anay a nakabalan maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.” Rumbeng a siyayaman nga awatenna ti disiplina nga aggapu kadagiti nalinteg a tattao a mangar-aramat iti Sao ti Dios iti kasta a pamay-an.​—2Ti 3:16, 17.