RUTH

Moabita a nakiasawa ken Malon kalpasan ti ipapatay ni Elimelec nga ama ni Malon ken bayat a ni Malon, ti inana a ni Noemi, ken ti kabsatna a ni Kilion agnanaedda idi idiay Moab. Gapu iti nakaro a bisin, daytoy a pamilia pinanawanda ti nakayanakanda a Betlehem iti Juda. Ti kayong ni Ruth a ni Kilion ket nayasawa iti Moabita a ni Orpa. Idi agangay, natay dagitoy dua nga agkabsat, iti kasta napanawan nga awanan annak dagitoy a balo a babbai. Idi naammuanna nga iparparangarang manen ni Jehova ti paraburna iti Israel, nagsubli ni Noemi idiay Juda, a kinuyog ti dua a manugangna.​—Ru 1:1-7; 4:9, 10.

Ti Nasungdo nga Ayatna. Nagtalinaed ni Ruth iti katuganganna, idinto ta ni Orpa nagsubli kadagiti kailianna kamaudiananna gapu iti singasing ni Noemi. Gapu iti nauneg a panagayatna ken Noemi ken iti napasnek a tarigagayna nga agserbi ken Jehova a maitimpuyog iti ilina, natignay ni Ruth a mangpanaw kadagiti nagannakna ken iti nakayanakanna a daga, nupay bassit laeng ti namnamana a makasarak iti kinatalged a mabalin nga iyeg ti pannakiasawa. (Ru 1:8-17; 2:11) Kasta unay ti panagayatna iti katuganganna ta, idi agangay, naikuna ti sabsabali a ni Ruth nasaysayaat ken Noemi ngem iti pito nga annak a lallaki.​—Ru 4:15.

Iti isasangpetda iti Betlehem iti panangrugi ti panagani iti sebada, ni Ruth napan iti talon tapno ikagumaanna ti agsapul iti taraon, maipagapu ken Noemi ken iti bagina. Naiparna a nakadap-aw iti talon a kukua ni Boaz, maysa a kabagian ni Elimelec, ket kiniddawna iti manangaywan dagiti agan-ani nga isu mapalubosan nga agadas. Mabalin a naidaddaduma ti kinasaetna nga agadas, kas ibatad ti naibaga ken Boaz a komento ti manangaywan maipapan iti trabaho ni Ruth.​—Ru 1:22–2:7.

Idi impakitaan ni Boaz iti kinamanangngaasi, inyebkas ni Ruth ti panangapresiarna ket sipapakumbaba a binigbigna nga isu nanumnumo ngem iti maysa kadagiti adipenna a babbai. Idi oras ti pannangan, isu impaayan ni Boaz iti nakaad-adu a kinirog a bukel, ta adda pay nateddana nga ipaayna ken Noemi. (Ru 2:8-14, 18) Nupay inyurnos ni Boaz ti bambanag tapno nalaklaka ti panagadas ni Ruth, saan a nasapa a simmardeng no di ket nagtultuloy nga agadas agingga iti rabii, “a kalpasan dayta imbatbatna ti naadasna, ket naganay a maysa nga efa [22 L; 20 a namaga a qt] a sebada.” Yantangay kiniddaw ni Boaz nga itultuloyna ti agadas iti talonna, inaramid ni Ruth ti kasta bayat ti nabatbati a paset ti panagani iti sebada, kasta met ti panagani iti trigo.​—Ru 2:15-23.

Kiddawenna nga Agakem ni Boaz kas Manangsaka. Yantangay tinarigagayanna a makasarak “iti lugar a paginanaan” wenno pagtaengan maipaay iti manugangna, ni Noemi binilinna ni Ruth a kiddawenna a sakaen ni Boaz. Gapuna, simmalog ni Ruth a napan iti pagirikan ni Boaz. Idi nakaiddan ni Boaz, siuulimek nga immasideg ni Ruth, linukaisanna kadagiti sakana, ket nagidda. Nagpigerger ni Boaz iti tengnga ti rabii, ket nagriing ken nagkukot. Yantangay saanna a nailasin ta nasipnget, sinaludsod ni Boaz: “Siasinoka?” Insungbatna, “Siak ni Ruth nga adipenmo a babai, ket masapul nga iyarpawmo ta pandilingmo iti adipenmo a babai, ta maysaka a manangsaka.”​—Ru 3:1-9.

Dagiti tignay ni Ruth, kas panagtungpalna kadagiti pammilin ni Noemi, maitunos la ketdi iti kaugalian a sursuroten idi ti babbai no dawatenda ti kalintegan iti agkayong a pannakiasawa. Iti Commentary on the Holy Scriptures ni Lange, idatag ni Paulus Cassel daytoy a kapaliiwan maipapan iti Ruth 3:9: “Di pagduaduaan a daytoy a simboliko a pamay-an a panangdawat iti kaseriosuan kadagiti amin a kalintegan, pasingkedanna dagiti kaugalian idi panawen dagiti patriarka mainaig iti kinasimple ken kinasingpet. Ti panagtalek ti babai agpannuray a mismo iti dayaw ti lalaki. Nupay kasta, saan a nalaka a maipatungpal daytoy a pamay-an. Ta ti tunggal nasakbay a pannakaammo wenno pannakaiparipirip iti dayta mabalin a pinisangna koma ti abbungot ti kinaulimek ken kinalimed manipud iti kinaemma ti agdawdawat. Ngem no maipatungpalen dayta, ti matarigagayan a dawat saan a mabalin a paayen a di maibabain ti babai wenno uray ti lalaki. Gapuna, makasiguradotayo a ni Noemi saanna nga imbaon ti manugangna nga awanan iti naan-anay a panagtalek nga agballiginto dayta. Ta masigurado a kadagiti amin a dadduma pay a makalapped, daytoy a naisalsalumina a banag ket nainayon iti agdama a kaso: awan sabali, a ni Boaz, kas iti kinuna a mismo ni Ruth, ket pudno a maysa a goel [maysa a manangsaka], ngem saan nga isu ti goel. Kasta met, ipasimudaag ti sungbat ni Boaz ti pamalatpatan a ti kasta a dawat ket saan a maysa a banag a naan-anay a saanna a ninamnama. Saan a gapu ta adda nagkinnaawatanda ken Noemi, nga iti kasta agmaymaysa idi iti pagirikan; ta ti pannakakigtotna idi nariing, ipakitana a ti isasarungkar iti daydi a rabii ket naan-anay a saanna a ninamnama. Ngem mabalin a saan idi a karkarna ken Boaz ti kapanunotan nga addanto tiempo a maiturong kenkuana ti dawat ni Ruth mainaig iti kalintegan iti panagkabagian. Nupay kasta, uray daytoy a panangipapan mainaig iti mabalbalin wenno nalablabit a mapasamak ket saan a mabalin nga usaren tapno ikkaten ken Ruth ti panagkasapulan iti panangiparangarangna iti bukodna a sibubulos a nakem babaen iti daytoy a simboliko a pamay-an.”​—Impatarus ken inurnos ni P. Schaff, 1976, p. 42.

Ni Boaz imbilangna ti tigtignay ni Ruth kas naan-anay a kinasingpet. Nabatad daytoy manipud iti sasaona a: “Bendituennaka koma ni Jehova, anakko. Nasaysayaat ti panangyebkasmo iti naayat a kinamanangngaasim iti naud-udi a gundaway ngem iti immuna a gundaway, iti saanmo nga isusurot kadagiti agtutubo uray no nanumo wenno nabaknang.” Ni Ruth awan panagimbubukodanna a pinilina ni Boaz, nga adayo a laklakay, gapu ta isu ket maysa a manangsaka, tapno makaibangon iti nagan maipaay iti pimmusayen nga asawana ken iti katuganganna a babai. Yantangay ti maysa nga agkabannuag a babai a kas ken Ruth kadawyanna a kaykayatna ti kabambannuaganna a lalaki, minatmatan ni Boaz daytoy kas nasaysayaat pay nga ebkas ti naayat a kinamanangngaasi ni Ruth ngem idi pinilina ti agtalinaed iti baketen a katuganganna.​—Ru 3:10.

Di pagduaduaan a ti timek ni Ruth inyanninawna la ketdi nga adda panagdanagna, iti kasta natignay ni Boaz a mangipanamnama kenkuana: “Ita, anakko, dika agbuteng. Amin a sawem aramidekto maipaay kenka, ta tunggal maysa nga adda iti ruangan dagiti kailiak ammona a nakasaysayaatka a babai.” Yantangay adalemen ti rabii, ni Boaz imbilinna ken Ruth nga agidda. Nupay kasta, bimmangonda a dua bayat a nariwet pay, nabatad a tapno maliklikan ti pannakapataud ti aniaman a sayangguseng a mangparnuay iti dakes a pakasarsaritaan ti asinoman kadakuada. Ni Boaz inikkanna met ni Ruth iti innem a kasukat ti sebada. Mabalin nga impamatmat daytoy a, no kasano a ti innem nga aldaw a panagtrabaho ket sarunuen idi ti maysa nga aldaw a panaginana, umadanin ti aldaw a panaginana ni Ruth, ta siguraduen ni Boaz a maaddaan ni Ruth “iti lugar a paginanaan.”​—Ru 3:1, 11-15, 17, 18.

Idi simmangpet ni Ruth, nalabit saan a nailasin ni Noemi ti babai nga adda iti sipnget nga agkalkalikagum a mapastrek, iti kasta inyimtuodna: “Siasinoka, anakko?” Wenno, mabalin a daytoy a saludsod ipasimudaagna ti posible a baro a kinasiasino ni Ruth no mainaig iti manangsaka kenkuana.​—Ru 3:16.

Idi agangay, idi nagkedked ti as-asideg a kabagian a mangaramid iti agkayong a pannakiasawa, madagdagus nga inaramid ni Boaz dayta. Iti kasta, ni Ruth nagbalin nga ina ti anak ni Boaz a ni Obed ken inapo a babai ni Ari David ken kasta met ni Jesu-Kristo.​—Ru 4:1-21; Mt 1:5, 16.