PIRAK
Maysa a napateg a puraw a metal nga elemento a mabalin a pasilengen iti kasta unay. Yantangay manmano a masarakan ti puro a pirak, kasapulan a matunaw nga umuna ti naba a naglaon iti pirak ken magugoran tapno rummuar ti pirak sa mailasin manipud iti nakaalaanna a bato, rugit, ken naggugoran a sabali a banag, kasta met a tapno maisina dayta manipud iti dadduma pay a metal a kas iti buli. (Sal 12:6; Pr 27:21; Eze 22:20-22; Mal 3:3) No dadduma, ti Hebreo a termino maipaay iti pirak (keʹseph) ket naipatarus a “kuarta” ken ti Griego a termino maipaay iti pirak (ar·gyʹri·on) naipatarus met a “pirak a kuarta” wenno “kapisi a pirak.”—Ge 17:12, Rbi8 ftn; Mt 25:18; 26:15; kitaenyo ti KUARTA.
Adda dua a kangrunaan nga usar ti napasudi a pirak. (1) Naaramat a pakarukodan ti kinabaknang ken pagbayad. Daytoy ti pinagbayad ni Abraham idi ginatangna ti maysa a daga a pagitabonan nga agpaay iti pamiliana. (Ge 13:2; 23:15-18) Ti panagbayad ket maibasar iti dagsen, yantangay sa laeng napartuat dagiti sinsilio kalpasan ti adu a siglo kalpasanna. (2) Daytoy a metal ket naaramid kas al-alikamen ken ar-arkos sipud pay idi kaaldawan dagiti patriarka. (Ge 24:53; 44:2; Ex 11:2; 12:35) Naaramid iti pirak ti dua a trumpeta ti Israel (Nu 10:2), ket naaramat met dayta iti pannakaibangon ti tabernakulo (Ex 26:19, 21, 25, 32; 27:10, 11, 17) ken ti templo ni Solomon (1Cr 28:15-17). Nausar met iti panagaramid kadagiti idolo.—Ex 20:23; Os 13:2; Hab 2:19; Ara 19:24.
Napateg ti pirak iti amin a nasnasion iti napalabas. (2Sm 8:10, 11; 2Cr 9:14) Bayat ti panagturay ni Solomon, naruay unay idi ti pirak kasta met ti balitok idiay Jerusalem ta ti pirak naibilang a “kas awan a pulos kapapay-anna,” “kasla kadagiti bato.” (1Ar 10:21, 27; 2Cr 9:20; idiligyo ti Da 2:32.) Maminsan iti tunggal tallo a tawen, mangyeg dagiti barko kadagiti karga a pirak manipud Tarsis (nalawag nga Espania, nga agpatpataud iti pirak agingga iti agdama).—1Ar 10:22; 2Cr 9:21; Jer 10:9; Eze 27:12.
Saan a kas iti pirak a bumaba ti gatadna, ad-adda a tagipatgen ti sirib, disiplina, ken pannakaawat nga aggapu ken Jehova. (Pr 3:13, 14; 8:10, 19; 16:16) Kasta met, ti pirak ket nausar iti Kasuratan iti nadumaduma a piguratibo a pamay-an.—Ec 12:6; Isa 60:17; Da 2:32; 1Co 3:12.