Ti Panungpalan Amin a Gubat—Maragpat Kadi Dayta?
“ARMAGEDON”—ania ti kaipapanan daytoy a nagan iti Biblia? Iti tunggal pannakaiyam-ammona babaen iti napnuan kaipapanan nga abbong, maysa a serie dagiti makaisuro nga artikulo iti daytoy a topiko ti maitamtampok iti uppat a ruar Ti Pagwanawanan nga agpaay iti Hulio ken Agosto 1985. Mainanama a dagitoy a Nainkasuratan a panangilawlawag liwliwaennakayo iti pannakaammo no ania a talaga ti ARMAGEDON.
“UMAYKAYO, imatanganyo dagiti ar-aramid ni Jehova, no ania dagiti nakaskasdaaw a bambanag nga inaramidna ditoy daga. Pagsardengenna dagiti gubgubat inggana iti ungto ti daga. Rungrungdoenna ti bai ti pana, ket gupdenna a namimpinsan ti gayang; puoranna dagiti luglugan iti apuy.”—Salmo 46:8, 9.
Dagiti adda iti ngato a sasao ti napaltiingan a salmista maitunosda iti naimpusuan a tarigagay dagiti tattao iti isuamin a panawen. Pudno, siasino ti saan nga agtarigagay iti aldaw inton awanen ti gubat? No kasano a tarigagayantayo a makita dayta, nupay kasta, ti panungpalan ti amin a gubat, kinapudnona, di nagun-odan ti amin a panangikagumaan ti tao. Saan laeng a ti gubat adda kadatayo no di ket nagbalinen a makadadael unay ken makapapatay ta iti damdamo unay iti historia ti tao ti panagtultuloy iti sibilisasion, ken uray pay ti biag a mismo, pagam-amkan.
Gapu iti nakaro a peggad nga adda iti masanguanan, ditay magawidan ti agsaludsod: Apay a ti panangikagumaan ti tao a manglapped iti gubat nakalkaldaang ti saanna a panagballigi? Ti kadi gubat pudno a saan a maliklikan? Kinapudnona, apay a mapaglalabanan dagiti gubgubat?
Apay Di Nagballigi ti Panangikagumaan ti Tao
“No agnaedkayo iti sangakaarrubaan a sadiay awan ti polis ket tunggal maysa addaan kadagiti paltog ket ti biag kankanayon a maam-amak iti pannakaatake, ngarud addanto adu unay a panagpipinnaltog,” insurat ti mannurat ken historiador iti militar a ni Gwynne Dyer. “Dayta ti kita iti sangakaarrubaan a pagbibiagan dagiti isuamin a pagpagilian iti lubong,” intuloyna a kinuna. “Awan dagiti internasional a polis, gapuna tunggal pagilian ti mangtaginayon iti bagina met laeng a naarmasan ken sisasagana a maipaay iti kinaranggas; ngem ti kita iti kinaranggas a nakairamanan dagiti pagpagilian addaan naisangsangayan a nagan. Awagantayo dayta ti gubat.”
Nupay dayta ket nalawagen a panangilawlawag, saanna nga itudo ti sumagmamano a kangrunaan a bambanag a mangpataud iti gubat. Masapul nga adda pamay-an iti panagrupak agraman ti pagannayasan a mangaramid iti kasta. Mairaman kadagitoy mapaliiwtayo met ti kinakurang ti linteg ken urnos kadagiti “sangakaarrubaan,” nga iti daytoy a kaso isu ti lubong.
Ti nalatak a historiador a ni Will ken Ariel Durant intudoda dagitoy met laeng a kangrunaan a bambanag idi insuratda ti libroda a The Lessons of History: “Iti agdama a saan a maitutop nga internasional a linteg ken ti rikna a ti maysa a nasion masapul a sisasagana iti aniaman a kanito a mangidepensa iti bagina met laeng; ken no dagiti nasken a pagimbaganna ti mairaman masapul a mapalubosan a mangusar iti aniaman a pamay-an a nasken a maipaay iti pannakalasatna. Ti Sangapulo a Bilin masapul nga agulimek no ti panangitalimeng iti bagina met laeng ti nakataya.”
Gapuna, ti panagballigi wenno saan a panagballigi ti aniaman a panangikagumaan a mangiyeg iti panungpalan iti gubat ti agpannuray a nangnangruna iti no kasano ti panangtaming kadagitoy a kangrunaan a bambanag. Adda kadi aniaman a natauan a gakat, kasano man katan-ok dayta a kapanunotan, ti nagballigi a nangaramid iti kasta? Usigentayo dagiti kinapudno.
Kinakurang ti Internasional nga Urnos
Adu a panangikagumaan ti naaramiden idi napalabas a mangpataud iti kita iti ahensia iti lubong nga addaan iti pannakabalin a mangsiput kadagiti nasnasion ken mangtaginayon iti internasional a linteg ken urnos. Ti Liga de Naciones, kas pangarigan, naporma iti pagnguduan iti Gubat Sangalubongan I tapno mangipasiguro a ti lubong saanto manen a mairaman iti gubat. Kas banagna daytat’ napukaw idi bimtak ti Gubat Sangalubongan II. Kalpasanna, idi 1945, ti organisasion ti Naciones Unidas timmaud, isu nga indayaw ken intan-ok ti klero ti Kakristianuan kas ti namnama ti sangatauan a maipaay iti talna. Ania ti rekordna? Naminsan manen ti historia sumungbat. “Nasurok nga uppat a milion a tattao ti aggugubaten kadagiti 42 a nagduduma a gubgubat, ti iyaalsa ken sibil a panangriribuk . . . adda iti nagbaetan ti maysa milion ken lima milion a tattao a natay kadagitoy a panagdadangadang,” impadamag ti The New York Times idi 1984. Ita sumagmamano laeng a tattao ti mamati a ti NU addaan iti abilidad a manglapped iti gubat ken panagdadangadang a rumsua. Ti kaaddana bassit laeng ti maaramidanna a mangep-ep iti panagbuteng iti maikatlo a gubat sangalubongan wenno nuklear a pannakauram.
Kumarkaro a Panagamak ken Panagdanag
Maysa a rason a saan a mabalin dagiti ahensia a kas ti Naciones Unidas a lapdan ti gubat a ta dagiti nasnasion iti agliklikmut ti lubong ti naan-anay a naidedikar iti nasional a kinaturay ken kalintegan. Bassit laeng ti panangipategda iti internasional a rebbengen wenno paglintegan iti kababalin. Tapno magun-odanda dagiti pagayatanda, dadduma a nasnasion mariknada a naan-anay a nainkalintegan ti panangusarda iti aniaman a pamay-an nga ibilangda a nasken—panangpapatay, asasinasion, panang-hijack, panangbomba, ken dadduma pay—a masansan a dagiti awanan basol ti biktima. Uray dagiti kangrunaan a pannakabalin masansan nga iduronda ti maysa ken maysa iti pagpatinggaan gapu iti nagan ti panangitalimeng ti bagi ken ti nasional a pagimbagan. Kasanonto kabayag ti panangibtur dagiti nasnasion iti maysa ken maysa iti kasta nga awan mamaayna ken awan panangipategna a kababalin? Mano a Falklands, Afghanistans, Grenadas, Korean 007’s, ken ad-adu pay ti mabalin a malasatan ti lubong nga awan ti kangrunaan a panagrurupak? Saan a narigat a makita no apay a ti nasionalismo ken ti panangikagumaanna met laeng ti nagbalin a kangrunaan a lapped iti panangipatingga iti gubat.
Naarmasan ken Sisasagana
Itan gagangayen ti pannakaammo a dagiti pagurnongan ti armas dagiti superpowers napnodan kadagiti umdas a nuklear nga alikamen a mangdadael iti isuamin a natauan a biag ditoy daga iti mamin-adu a daras. Ngem dagiti ngay dadduma a nasnasion? Sigun iti report iti gobierno iti E.U., dagiti rumangrang-ay a nasnasion iti agliklikmut ti lubong, nupay no agrigrigatda iti ekonomia, nakabusbosdan iti nasursurok a $230 bilion idi napalabas a dekada a nanggun-od kadagiti kamomodernuan nga eroplano, misil, ken tangke a magun-odan. Aniat’ banagna? “Nakagtengen iti punto a dagiti adu a managgatang addaanda iti parparikut a mangbayad kadagiti amin a kabbaro nga alikamenda iti militar.” Dagitoy a nasnasion ti literal a naarmasanda a naimbag, kas kunada. Ti kinapudno nga addaanda laeng iti gagangay nga armas ti mamagbalin kadakuada a situtulok ken sisasagana a mangusar kadakuada.
Adda Aya Aniaman a Namnama?
Ti maulit-ulit a saan a panagballigi ti panangikagumaan ti tao a mangiyeg iti panungpalan iti gubat ti mangipaganetget laeng iti kinapudno iti Biblia a “saan nga agtaud iti tao a magna a mangiturong iti addangna.” (Jeremias 10:23) No kasano a tarigagayan dagiti tattao a makita ti panungpalan iti gubat, isuda a mismo saanda nga ammo no kasano ti panangibanag iti dayta. Ania, ngarud, ngay ti maipapan iti kari a ‘pagsardengennanto ti gubat agingga iti ungto ti daga’? Naited aya dayta a basta mangtignay iti namnama wenno manglais kadatayo? Pudno a saan. Ta ni Jehova ipanamnamana kadatayo ti aniaman a sao wenno kari manipud iti ngiwatna: “Isu dinto agsubli nga awan pagmamaayanna.” (Isaias 55:11) Kasano, ngarud, a maibanagto daytoy a kari? Ania a nasayaat a pangibatayan ti adda a maipaay iti panamati a ti Dios agballiginto iti maulit-ulit a saan a nagballigian ti tao?