Ti Talna, Kinatalged, ken ti ‘Ladawan iti Animal’
“Ket impannak babaen iti espiritu iti maysa a let-ang. Ket nakitak idiay ti maysa a babai a nagsakay iti maysa nga animal a nalabaga a napno kadagiti nagnagan a tabbaaw nga addaan pito nga ulo ken sangapulo a sara.”—APOCALIPSIS 17:3.
1. Apay a ti sirmata ni Juan iti animal a pito ti ulona, sangapulo ti sarana ti pakaseknantayo?
NAKITA ni apostol Juan daytoy nakabutbuteng nga animal iti maysa a nasantuan pannakaipaltiingna a sirmata. Ngem saan laeng a ni Juan ti nakakita iti dayta. Mabalbalin a dakayo met, nakitayo dayta, wenno nabasbasayo daytan kadagiti pagiwarnakan. Nailasinyo aya dayta?
2, 3. Ania a nagsasaruno a parsua ti nakita ni Juan iti sirmatana?
2 Siempre, no makitatayo itatta daytoy nga animal, daytat’ awanan iti langa kas insalaysay ni Juan. Ti nakita ni Juan ket simboliko iti banag a maaramidto ditoy daga “iti aldaw ti Apo.” (Apocalipsis 1:10) Itatta makitkitatayo ti kaitungpalanna. Ti makarimon nga itsura ti animal a nakita ni Juan iparangarangna ti panangmatmat ni Jehova iti ireprepresentar dayta—daytat’ makapasidduker Kenkuana! Naimatanganen ni Juan iti sirmatana a ni Satanas a Diablo naigarangugong ditoy daga “nga addaan dakkel a pungtot, nga ammona a bassiten ti tiempona.” (Apocalipsis 12:12) Nakitana metten dagiti napolitikaan a sistema ti lubong ni Satanas a nairepresentar kas nakabutbuteng nga animal nga addaan pito nga ulo ken sangapulo a sara a rumrummuar manipud “baybay” ti sangatauan. (Apocalipsis 13:2; 17:15; Isaias 57:20; Lucas 4:5, 6) Daytoy nga animal ti addaan kinaturay iti intero a sangatauan, ket mapilitan dagiti tattao nga agpasakop iti ‘tanda ti animal’ iti makanawan nga imada wenno iti mugmugingda, a mangipampamatmat ti panangsuportarda iti dayta.—Apocalipsis 13:7, 16, 17.
3 Binuybuya ni Juan bayat a dagiti tattao inaramidda ti ladawan daytoy nga animal. (Apocalipsis 13:14, 15) Isu daytoy a ladawan ti nakitana iti adda iti ngato a sirmata a naisalaysay iti Apocalipsis kapitulo 17. Daytoy pito ti ulona, sangapulo ti sarana a “ladawan” ti addaan nasken a paset kadagiti masanguanan a paspasamak; gapuna nasken ti intayo met panangilasin iti dayta. Kasanotay a maaramidan dayta?
Ti “Ladawan” iti Animal Itatta
4, 5. Aniat’ irepresentar dagiti ulo ti animal nga adda iti sirmata?
4 Maysa nga anghel ti nangted ken ni Juan iti impormasion a makatulong kadatayo. Kunana: “Dagiti pito nga ulo isuda dagiti pito a bambantay isuda a nagtugawan daydiay babai. Ket isuda dagiti pito nga ar-ari: dagiti lima kadakuada natnagdan, maysa kadakuada adda, ket daydi maysa saan pay nga immay, ket inton umay masapul nga agtuloy iti maysa a bassit a kanito.” (Apocalipsis 17:9, 10) Ti pannakadakamat dagiti “ar-ari” ken “bambantay”—nga idiay Biblia masansan mabalin a mangirepresentar kadagiti napolitikaan a pannakabalin—ipamatmatna a dagiti ulo ti animal irepresentarna ti gobierno. (Jeremias 51:25) Ania a pito a gobgobierno ti nairaman?
5 Bueno, lima kadakuada ti natnagen idi kaaldawan ni Juan, maysa ti adda, ket maysa pay ti umay. Iti historia ti Biblia lima a kangrunaan nga imperio ti rimmang-ay, a nangirurumen iti ili ti Dios, ket kalpasanna natnagda amin sakbay ti kaaldawan ni Juan: Egipto, Asiria, Babilonia, Medo-Persia, ken Grecia. Idi addan a sibibiag ni Juan, ti imperio ti Roma ti agturturayen. Adu a siglo kalpasan ti ipapatay ni Juan, limmabas metten ti imperio ti Roma kas ti kangrunaan a pannakabalin ti lubong ket idi agangay sinuktan ti imperio ti Britania. Di nagbayag dagiti makinlaud a kolonia daytoy nga imperio nagun-odanda ti independensiada ket nagtignayda a sisisinged a kadua ti Britania a nangporma ti Anglo-Americano a pannakabalin ti lubong. Daytoy ti “ari” a “di pay immay” idi kaaldawan ni Juan. Ania ti relasion ti animal a nakita ni Juan ken dagiti pito nga imperio nga inladawan dagiti ul-ulo? “Isu met laeng ti maikawalo, ket isu ti maysa kadagiti pito.”—Apocalipsis 17:11.
6. (a) Aniat’ kaipapanan dagiti sara ti animal? (b) Iti ania a pamay-an a “dida pay immawat ti pagarian”?
6 Laglagipenyo, met, a ti animal ket addaan sangapulo a sara. Maipapan iti daytoy, kuna ti anghel: “Ket dagiti sangapulo a sara a nakitam isuda dagiti sangapulo nga ar-ari, a di pay immawat ti pagarian, ngem umawatda iti panagturay a kasla ar-ari a mairanud iti animal iti maysa nga oras.” (Apocalipsis 17:12) Iti Biblia, ti bilang a sangapulo irepresentarna ti kinanaan-anay maipapan kadagiti bambanag ditoy daga. Gapuna, dagitoy a sara isimboloda amin dagiti pannakabalin ti gobierno iti intero a daga a mangsuportar iti atap nga animal iti apagbiit (“maysa nga oras”) bayat “ti aldaw ti Apo.” Iramanda ti maikapito a pannakabalin ti lubong, agraman dagiti moderno a gobierno a nagtaud kadagiti dadduma nga innem nga ‘ul-ulo ti animal,’ numan pay dagitoy nga innem ket saandan a pannakabalin ti lubong. Dagitoy nga “ar-ari” awandan idi kaaldawan ni Juan.a Itan ta nagun-odandan ti kinaturay, “itedda ti pannakabalinda ken ti turayda idiay atap nga animal.”—Apocalipsis 17:13.
7, 8. (a) Ania ti animal a nakita ni Juan, kas salaysayen ti Apocalipsis kapitulo 17? (b) Kasano a nainaig dayta kadagiti ulo ken sara?
7 Mailasinyo aya itan ti animal? Wen, dayta met laeng “ti kinarimon a mamagwalwalang” a nangrugi kas ti Liga de Naciones ket itan isun ti Naciones Unidas. (Mateo 24:15; Daniel 12:11) Kasano a daytoy nga organisasion ‘nagtaud manipud kadagiti pito a pannakabalin ti lubong’? Iti punto a ti intero nga inaanimal nga organisasion, kas ti maikawalo a pannakabalin, ti napaadda babaen kadagiti addan a gobierno, a ti Anglo-Americano a pannakabalin ti lubong ti kangrunaan nga mangitantandudo ken manangsuportar.
8 Mainayon pay, kas imbaga ti anghel ken Juan, amin dagiti “sangapulo a sara” itedda “ti pannakabalin ken turayda iti atap nga animal.” (Apocalipsis 17:13) Kinapudnona, no awan ti suportar kadagiti gobierno nga inrepresentar dagiti ulo ken dagiti sara, ti animal awan pannakabalinna. Apay? Agsipud ta daytat’ maysa laeng a ladawan. (Apocalipsis 13:14) Kas met laeng kadagiti amin a ladladawan, dayta a mismo ti awan pannakabalinna. (Isaias 44:14-17) Aniaman a biag nga adda iti dayta ti aggapu manipud kadagiti manangsuportarna. (Apocalipsis 13:15) No maminsan dadduma kadagitoy ti nangala kadagiti makaikeddeng a panagtignay babaen ti Naciones Unidas, kas pangarigan, bayat ti Gubat ti Korea.
9. Kasano a napatalgedan ti pannakailasintayo iti animal?
9 Ti panangilasintayo iti daytoy animal ti pinatalgedan dagiti kanayonan pay a detalye nga inted ti anghel: “Daydiay animal a nakitam, isu ti adda idi, ket awan ita, ket ngangngani rummuar iti mangliwengliweng, ken mapan iti pakapukawan.” (Apocalipsis 17:8) Daytoy natungpalen iti pasetna. Ti maikadua a gubat sangalubongan ti siepektibo a nangpapatay iti Liga de Naciones. Idi 1942, idi silalawag a naawatan dagiti Saksi ni Jehova daytoy a padto, mabalin a maikuna maipapan iti animal a Liga: “Dayta ti ‘awan.’”b Ngem idi 1945 daytat’ ‘rimmuar iti mangliwengliweng’ kas ti organisasion ti Naciones Unidas. Agballiginto aya ti panggepna a mangyeg ti talna ken talged? Kuna ti padto a saan. Imbes ketdi, dayta ti “mapan iti pakapukawan.”
Ti Nakatugaw iti Animal
10, 11. (a) Asino ti nagsakay iti animal iti sirmata ni Juan? (b) Kasano a natungpal daytoy a paset ti sirmata kadagiti moderno a panawen?
10 Adda kadi pay nadlawyo a sabali maipapan iti animal? Adda ti maysa a “babai” a situtugaw iti dayta. Isut’ nailasin kas ti sangalubongan nga imperio ti ulbos a relihion, ti “Babilonia a Dakkel, ti ina dagiti balangkantis ken dagiti nakarimrimon iti daga.” (Apocalipsis 17:3-5, 15) Dagiti kadi relrelihion ti lubong ‘situtugawda’ agpadpada kadagitoy dua nga organisasion, a padpadasenda nga iturong ti dalanda? Wen, nangnangruna dagiti relihion iti Kakristianuan.
11 Kas pangarigan, ti koresponsal nga Olandes a ni Pierre van Paassen inladawanna ti “banag a dumdumna iti narelihiusuan a panagregget” dagiti pannakabagi dagiti ig-iglesia a Protestante idiay America, Britania, ken dagiti pagilian ti Scandinavia a timmabuno kadagiti sesion ti Liga de Naciones. Idi 1945 ti Federal Council of the Churches of Christ in America inwaragawagda: “Determinadokami nga agtrabaho a maipaay iti agtultuloy a panagsaknap iti makaagas ken makapartuat nga ar-aramid ti Organisasion ti Naciones Unidas.” Idi 1965 inwaragawag ni Papa Paulo VI a nakitana iti organisasion “ti pakaisarmingan ti naayat ken lumab-aw pay a disenio ti Dios a maipaay iti irarang-ay ti natauan a pamilia ditoy daga—maysa a pakaisarmingan a sadiay Makitatayo ti mensahe ti Ebanghelio a nailangitan a nagbalin a naindagaan.” Pudno unay, dagiti narelihiusuan a papangulo ti nangaramid iti dayta nga organisasion a “napno kadagiti nagnagan a tabbaaw.”—Apocalipsis 17:3; idiligyo met ti Mateo 24:15; Marcos 13:14.
Saan a Puersa a Maipaay iti Talna
12. Ania ti relasion dagiti manangsuportar ti organisasion ti Naciones Unidas ken ti Pagarian?
12 Ti Naciones Unidas saanna a tagtagiragsaken ti nasayaat a pannakirelasion iti Pagarian ti Dios. Kinapudnona, dagiti manangsuportarna busbusorenda dayta a Pagarian. Kinuna ti anghel ken Juan: “[Ti sangapulo a sara] gubatendanto ti Kordero, ngem, agsipud ta isu ti Apo dagiti ap-appo ken Ari dagiti ar-ari, ti Kordero abakennanto ida. Ket, dagiti maikuyog kenkuana isuda dagiti maayaban ken mapili ken mapagtalkan.” (Apocalipsis 17:14) Pudno iti padto, sigaganetget dagiti nasnasion a ‘nakigubat iti Kordero’ iti isuamin daytoy a panawen ti panungpalan, a busbusoren ken idaddadanesda dagidiay agtigtignay kas dagiti embahador ti Pagarianna. Ti Kordero, nupay kasta, ket saan a maabak, ken kasta met dagiti ad-adipenna nga adda ditoy daga nga agtultuloy a mangikaskasaba ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios agpapan pay dagiti pannakaiparit, pannakaibalud, ken agraman pay ken patay.—Mateo 10:16-18; Juan 16:33; 1 Juan 5:4.
13. Apay a ti Naciones Unidas nikaanoman dinto maysa a puersa a maipaay iti pudpudno a talna?
13 Kinapudnona, ti Naciones Unidas ti pulos saan a puersa a maipaay iti pudpudno a talna. Ti situtugaw kenkuana, ti “Babilonia a Dakkel,” ket maysa kadagiti kadadaksan a managaramid iti gubat iti historia, ket isu ti “nabartek iti dara dagiti sasanto ken iti dara dagiti saksi ni Jesus.” (Apocalipsis 17:6) Ti gubgubat dagiti nasnasion a nangsuportar iti dayta nga organisasion rinusepda ti daga iti dara. (Mateo 24:6, 7) Ket ti pannakabalin nga adda iti likudanda, ni Satanas a Diablo, “ti dakkel a dragon,” saan a managaramid iti talna. (Apocalipsis 12:9, 17; 13:2) Nikaanoman dinto tagiragsaken ti sangatauan ti kinatalged bayat nga adda pay laeng dagitoy a bagi. Masapul a maikkatda.
Dagiti Nasken nga Addang nga Agturong iti Talna
14. (a) Iti sirmata ni Juan, aniat’ napasamak iti nakasakay iti animal? (b) Kasanonto ti pannakatungpal daytoy?
14 Ti umuna a madadael isu ti ulbod a relihion, iti di pulos ninamnama a pamay-an. Kastoyto ti pannakapasamakna: “Ket dagiti sangapulo a sara a nakitam ken ti atap nga animal, guraendanto ti balangkantis ket pagwalangwalangendanto a lamolamo, ket sidaendanto ti lasagna ket ipuordanto iti apuy.” Anian a pannakakellaatto ti sangatauan! (Apocalipsis 17:16; 18:9-19) Dagiti makadadael, nasionalistiko a “sara,” nga isuda ti nalatak iti organisasion ti Naciones Unidas, ti mangdadaelto kenkuana. Anian a nakaskasdaaw ti panangipalagip daytoy kadatayo iti padto ni Jesus a “ti kinarimon” ket pagwalangwalangennanto ti “Jerusalem”! (Marcos 13:14-20; Lucas 21:20) Nupay kasta, numan pay dagiti nasnasion ti mangaramid iti daytoy a panangikisap, kinapudnona tungtungpalenda ti panangukom ti Dios iti “dakkel a balangkantis,” agraman ti Kakristianuan. Ti resulta? Ti ulbod a relihion “saanto a masarakanen.”—Apocalipsis 17:1; 18:21.
15, 16. (a) Ania ti “dakkel a rigat”? (b) Anianto ti ibunga dayta? (c) Kasano a malapdanto ni Satanas a mangdadael iti panginanamaan iti talna ti sangatauan?
15 Kuna ni Jesus a ti pannakadadael ti Kakristianuan ket isunto ti pangrugian ti “dakkel a rigat a nanipud idi punganay ti lubong agingga ita, awan pay kasta a napasamak, ket awanto metten iti uray kaano.” (Mateo 24:15, 21) Bayat ti panagtultuloy ti rigat, ti Pagarian ti Dios ti mangikisapto metten kadagiti amin a napolitikaan a paset ti organisasion ni Satanas. (Daniel 2:44) Itan nakita ni Juan ti Ari nga agtigtignayen: “Ket nakitak ti langit a silulukat, ket adtoy! ti maysa a kabayo a puraw. Ket daydi nagsakay kenkuana managan idi ti Matalek ken Napudno, ket maipuon iti kinalinteg mangukom ken agaramid iti gubat.” Naipasango a maibusor kenkuana isu dagiti napolitikaan a nasnasion iti daga agraman ti ‘ladawan ti animal.’ Ti resulta ti gubat? Maminsan manen, ti pannakadadael a maipaay kadagiti manangdadael iti talna!—Apocalipsis 19:11, 19-21.
16 Daytat’ mangibati ti maysa pay a dakkel a lapped ti talna: Ni Satanas a Diablo a mismo. Intuloy a salaysayen ni Juan ti pannakagupedto daytoy naindaklan a kabusor ti sangatauan: “Ket nakitak ti maysa nga anghel a bumabbaba manipud langit nga adda kenkuana daydi tulbek ti mangliwengliweng nga abut ken ti maysa a dakkel a kawar iti imana. Ket tiniliwna daydi dragon, daydi uleg a kadaanan, nga isu ti Diablo ken Satanas, ket pinarautanna bayat ti sangaribo a tawen.”—Apocalipsis 20:1-3.
Panawen ti Panagpili
17. Ania nga addang ti rebbeng nga alaen itan dagiti indibidual nga agtarigagay a makakita iti pudpudno a talna?
17 Anian a panawen ti panagbalbaliw a maipaay iti sangatauan! Ngem bayat a maik-ikkat dagiti organisasion ken gobierno, no aniat’ mapasamak kadagiti indibidual ti maysa a banag a kangrunaanna agpannuray iti bukodda a panagpili. Iti panangiyebkas iti ayatna, inkeddeng ni Jehova: “Ket masapul a ti naimbag a damag maikaskasaba nga umuna kadagiti amin a nasion,” sakbay ti dakkel a rigat. (Marcos 13:10) Dagiti managayat iti talna maawisda a “rummuar” iti Babilonia a Dakkel. (Apocalipsis 18:4) Dagidiay adda iti uneg ti Kakristianuan maidagadag kadakuada nga ‘agkamangda kadagiti bambantay.’ (Lucas 21:21) Dagidiay agpasakop iti Pagarian ti Dios masapul a liklikanda ti kaadda ‘ti tanda iti animal.’ (Apocalipsis 14:9-12; Juan 17:15, 16) Ti dakkel a bunggoy dagiti kakasta nga umiso ti panagpuspusona “rummuardanto iti dakkel a rigat.” (Apocalipsis 7:9-14) Kinapudnona, awan ti masapul a madadael a kadua ti sistema ni Satanas.—Proverbio 2:21, 22.
18, 19. (a) Ania ti maikuna maipapan ti no kaano ti ibebettak ti dakkel a rigat? (b) Kasano nga isagsagana dagiti Kristiano ti bagbagida itan a maipaay iti dayta a panawen?
18 Kaanonto ti pannakaaramid dagitoy makapakintayeg iti daga a pasamak? Bueno, ti “naimbag a damag” ti mangmangngeganen iti agliklikmut ti lubong ita. “Ti kinarimon” addan iti lugarna. (Mateo 24:14-16) Kinapudnona, ti ‘ladawan iti animal,’ ti addan iti maikadua a tukad iti kaaddana, ket ngangnganin “agturong iti pakapukawan.” (Apocalipsis 17:8) Ti kaitungpalan ti “pagilasinan” ipakpakitana nga agbibiagtayon iti panawen ti kaadda ni Kristo iti 71 a tawtawen nanipud 1914. (Mateo 24:3) Kuna ni Jesus: “Inton makitayo amin dagitoy, ammuenyo, nga isu asidegen kadagiti ruangan. Pudno kunak kadakayo a dinto pay lumabas daytoy a kaputotan maaramidton amin dagitoy a banag.” (Mateo 24:33, 34) Gapuna, ti “dakkel a rigat” ti asideg unayen. Mabalinantay kadi ti agbalin nga apagpag-isu pay ngem iti dayta? Saan nga iti daytoy a kanito.
19 Impadto ni apostol Pablo: “Inton sasawenda: ‘Talna ken talged!’ isunto metten ti iyaayna kadakuada ti kellaat a pannakadadael.” (1 Tesalonica 5:3) Gapuna ti dakkel a rigat ket maysa a makakellaatto a sorpresa iti kaaduan iti sangatauan. Ngem, daytat’ saanto a maysa a kellaat kadagiti Kristiano. Ammoda a dayta ti umay, ket sursurotenda ti balakad ni Jesus: “Agsalukagkayo, ngarud, ket agkararagkayo a kanayon tapno makalisikayo kadagitoy amin a maaramid nga umayto.”—Lucas 21:36.
20. Apay nga iti daytoy a kanito di maibaga dagiti Kristiano no kaanonto ti iyaay ti dakkel a rigat?
20 Nupay kasta, saan a maikuna dagiti Kristiano nga umuna ti eksakto nga ibebettak ti dakkel a rigat. Saan nga imparangarang ni Jehova “dayta nga aldaw wenno ti oras.” (Marcos 13:32; Mateo 24:42) Gapuna inton, kas pangarigan, iwaragawag ti Naciones Unidas ti tawen 1986 kas “Internasional a Tawen ti Talna,” matmatanto dagiti Kristiano ti pasamak nga addaan interes. Ngem saanda a maibaga nga umuna no daytoyto ti mapaneknekan a kaitungpalan ti sasao ni Pablo a naibaga iti ngato. Ngem, agyamyamanda ta pinalubosan ida ni Jehova a makaawat iti kaipapanan ti ‘ladawan ti animal’ ken “ti kinarimon a mamagwalwalang.” Iti kasta makitkitada daytoy nga organisasion iti wagas a pannakakita ni Jehova iti dayta ket saanda a maiyaw-awan iti panagreggetda a mangyeg iti talna.
21. (a) Ania a talna ti tagtagiragsaken dagiti Kristiano uray itan? (b) Iti ania ti sitatalek nga ur-urayenda?
21 Dagidiay ngarud “agsalukag” ken agpasakop iti Pagarian ti Dios tagiragsakenda ti talna uray pay itan. Ni Jehova, “ti Dios ti talna,” ti adda kadakuada ket itdennanto kadakuada “ti talna ti Dios a daeganna ti amin a pannakaawat.” (Filipos 4:7, 9) Nupay kasta, kumitkitada iti masanguanan iti saan unayen a mabayag inton ti intero a daga tagiragsakennanton ti kaitungpalan ti nagpintas a padto ni Isaias: “Ket ti aramid ti kinalinteg isunto ti talna; ket ti patauden ti kinalinteg kinaulimek ken panagtalek nga agnanayon. Ket ti ilik agnaedto iti natalna a pagyanan ken iti namayengmeng a pagtaengan ken kadagiti natalingenngen a paginanaan.” (Isaias 32:16, 18) Daytoyto ti kinatalged nga agpaay iti sangalubongan. (Isaias 11:9) Ket daytanto ti pudpudno a talna agsipud ta ni Jehova a mismo ti autorna.
[Dagiti Footnote]
a Ti napolitikaan a buya itatta ti naidumat’ bassit manipud kaaldawan ni Juan. Mammano pay laeng a miembro a nasnasion ti NU ti adda idi. Gapuna, maikuna a pudno a “dida pay immawat ti pagarian.” Addada sumagmamano a mailaksid, kas ti Egipto. Ngem uray kadagitoy a dagdaga ti sangal ti pannakabalin ti nagbalbaliw iti kasta unayen kadagiti naglabas a siglo a ti komento ti anghel ket kaskasdi a pudno pay: Dagiti gobierno nga adda iti pannakabalin ita ket “dida pay immawat ti pagarian” idi kaaldawan ni Juan.
b Bayat a bumarbara ti Gubat Sangalubongan II iti amin a kinapigsana, ti presidente ti Watch Tower Society, idi Setiembre 20, 1942, ti nangipalawag idiay New World Theocratic Convention of Jehovah’s Witnesses iti palawag a “Peace—Can It Last?” Iti daydiay, impakitana manipud Apocalipsis kapitulo 17 a, maikontra iti pananginanama dagiti adu, ti Gubat Sangalubongan II dinto agtungpal iti Armagedon. Umuna ti ‘animal ti talna’ ti rumkuas manen manipud iti abut a mangliwengliweng nga agturay iti piguratibo a “maysa oras” a kadua dagiti napolitikaan a pannakabalin.
Malagipyo Pay Aya?
◻ Ania ti sumagmamano a kababalin ti animal idiay Apocalipsis 17?
◻ Aniat’ ireprepresentar daytoy nga animal?
◻ Apay a daytoy makailadawan nga animal dinto makaiyeg ti talna?
◻ Kasano nga iti kamaudianan ti Pagarian ti Dios iyegnanto ti talna ken talged iti sangatauan?
◻ Kasano a magunggonaan dagiti indibidual manipud iti daytoy a pannakaammo?