No Kasano a Naparmekko ti Aglablabes nga Ambisionko
Kas insalaysay ni Waikato Gray
TI PANNAKAIYANAKKO idi Disiembre 2, 1928, ket saan nga awanan kadagiti kabukbukodanna a napateg a paset. Daytat’ suni a panagpasngay a ngangngani nakatayak ken kasta met ni nanangko. Kas resultana, naiyanakak a natiritir dagiti saksakana. Nagasat ta, maysa nga apongko a baket ti nangtulong kaniak ket idi agangay limmintegda met laeng. Para iti biagko kas maysa a Maori idiay New Zealand, ti tulongna ti nagbalin a nakapatpateg unay.
Ni tatangko, ni Clark Gray, ket naggapu iti tribo ti Maori a Ngati-Tuwharetoa ket ni nanangko, ni Hore Teree, ti naggapu iti tribo a Ngati-Kahungunu. Sigun iti kadaanan a kaputotan dagiti Maori, addaanak iti naimbag a tawid, ta naggapuak kadagiti dua nga ambisioso a papangulo ti tribo. Ti ambision nagbalin met nga isu ti napigsa a puersa iti biagko.
Irurukuas Manipud Kinapanglaw
Siak ti maikatlo iti agangay agbalinto a maysa a pamilia dagiti walo nga annak. Panawen idi ti Great Depression, ket nakapangpanglaw dagiti dadakkelko. Dakam amin a sangapulo ti agtataeng iti maysa a dua-siled a balay idiay Bay View, asideg ti Napier, North Island, New Zealand. Ti panagurnong ti kayo manipud idiay igid ti baybay ken panagsakdo ti danum iti uppat a galon (15 L) a lata ti gas manipud bubon ti kaaruba ti inaldaw-aldaw a trabaho a malaglagipko unay. Magmagnakami a sakasaka iti lima a milia (8 km) a mapan idiay eskuelaan, kalgaw man wenno kalam-ekna.
Daytoy a kinapanglaw ti nangpapigsa iti ambisionko a mangaramid iti maysa a nasaysayaat a masanguanan—ti maaddaan iti kalalainganna nga edukasion ket agbalin a maysa a mabigbigbig. Idiay eskuelaan ti lugar a pangrugian. Nupay inaguantaak ti akademiko a panagadal, nalaingak kadagiti atletiko ken iti football a rugby. Nagbalinak a kalalaingan a tumataray idiay segundario nga eskuelaanmi ket di nagbayag naaramidak a kameng ti rugby team. Kadagiti eskuelaan, ti kinalaingko iti rugby kas top-notch-wing-threequarter ti nagsaknap iti intero a North Island.
Manipud eskuelaan napanak idiay pagsanayan a kolehio dagiti mamaestro idiay Wellington ket nagadalak met iti nakatawen idiay Victoria University sakbay a nangisuroak idiay Manutahi District High School. Bayat ti kaaddak sadiay, napiliak kas trial player para iti Maori All Blacks a rugby team. Ti pannakipagay-ayam nga agpaay iti national rugby team ti New Zealand isut’ tagtagainep dagiti adu a Maoris. Pudno a dakkel a dayaw kaniak ti makipaset kadagitoy a pagipadasan.
Matungtungpal met laengen dagiti ambisionko. Maysaak a maestro a Maori ket kas maysa a maestro nagun-odakon ti pannakabigbigbig agpadpada iti tay-ak nga akademiko ken iti panagay-ayam. Napaatrasen ti kinapanglaw—anian a dakkel a pannakaidumana manipud napanglaw nga ubing a Maori kadagiti 1930’s.
Ammom Aya ti Nagan ti Dios?
Idi addaak iti kolehion, addaanak ti rason a naistrikto maipapan iti relihion. Napadakkelak kas maysa nga Anglicano. Kinapudnona, adda idi tiempo a dagiti misa ket maar-aramid iti pagtaenganmi. Ti maysa a pudno a suot immay idi a natay ni tatangko. Kanayon a salsaludsodak ti bagik no apay a ti Dios innalana ni tatangko idinto nga isu ti kasapulan unay ni nanangko ken dagiti walo nga annakna. Kasla saan a nainkalintegan dayta.
Agarup nga iti daytoy a tiempo nangrugi a tumabuno ni nanangko a makipagad-adal ti Biblia a kadua dagiti Saksi ni Jehova a maidadaulo kadagiti dadduma a kaarrubami. Makapungtotak unay. Addaankamin iti bukodmi a pammati, gapuna apay a kasapulan pay laeng a makibibiang kadagidiay a Saksi?
Kalpasanna maysa nga aldaw ni Rudolph Rawiri, maysa a lokal a Saksi, immay simmarungkar kaniak. Naikeddengko nga isu ti ikabilko iti lugarna. Ngem ti isemna ken ti nasayaat a kababalinna ti namagbalin kaniak a mannakigayyem. Inikkannak ti nalaka a saludsod, “Ammom kadi ti nagan ti Dios?” Simmungbatak, “Jesus.” Inawisnak a lukatak ti Bibliak a King James idiay Salmo 83:18. Anian a nakaskasdaaw! Adda sadiay ti nagan ti Dios iti mismo a Bibliak: “Bareng maammuanda koma a siksika laeng, nga agnagan JEHOVA, ti Kangatuan a ringbawam ti amin a daga.”
Nakellaatak. Apay a ti relihionmi dina ipagpaganetget dayta nasantuan a nagan? Kamaudiananna, ti sabali pay a Saksi a Maori, ni Charles Tareha, immay iti balaymi ket indaulona ti regular a panagadal ti Biblia kadakami. Nailasinmi ti aweng ti kinapudno ti Biblia ket ginupedmin amin a pannakitimpuyog iti Iglesia ti Inglatera. Nagbalinakon a nabautisaran a Saksi idi 1955.
No Apay a ti Kinapudno Makaallukoy Kaniak
Yantangay dimmakkelak kas Anglicano, apay a dagiti sursuro dagiti Saksi ni Jehova ti nakaallukoy kaniak? Bayat ti panangilawlawagda iti Sao ti Dios, nagsiddaawak unay iti kinasimplena ken iti lohikana. Siempre, para kadagiti adu a tattao dayta a kinasimple a mismo ket maysan a lapped. Ngem nakitak a ti Biblia ket addaan kadagiti pamunganayan a prinsipio, linlinteg, ken panangiwanwan nga agpaay iti aniaman a parikut a mabalin a rumsua iti biag.—Idiligyo iti Salmo 119.
Pudno daytoy nangnangruna iti tay-ak ti panagasawa. Idiay Biblia, nasarakak dagiti pakaiwanwanan a maipaay iti naballigi a panagasawa. Daytat’ nakatulong kaniak a makakita no sadino ti pagrang-ayak kas maysa nga asawa a lalaki ken ama babaen ti panangawatko kadagita a rebbengen. Siempre, nagasatak unay a nakasarak iti maysa a natallunggadingan nga asawa a kas ken ni Hinewaka, iti Ngati-Porou East Coast Tribe. Nagkallaysakami idi 1954. Inawatna a silalaka ti kinapudno ti Biblia, ket nagtinnunoskami iti maysa ken maysa iti panangiyaplikar kadagiti prinsipio iti Sao ti Dios.—Kitaenyo ti Proverbio 31:10-31.
Nagsiddaawak unay kadagiti nangato a pagalagadan iti moral a sursuroten dagiti Saksi. Tapno maaddaan iti naanamongan a takder iti imatang ni Jehova, amin dagiti imoral a kababalin ti rebbeng a maisardeng—pannakiabig, pannakikamalala, panagulbod, panagtakaw, kinaranggas, panangpapatay, gura, ken ti racismo ket amin kondenaren ti Sao ti Dios. Makitak dagiti gunggona ti naimbag a kababalin kaniak ken kadagiti dadduma. Awan dagiti dakes a bunga a pagbabawianto.—1 Corinto 6:9, 10.
Nawayawayaan Manipud Panaganito
Dagiti panagan-anito a Maori ti kagidgiddan ti tawidko kas maysa a Maori. Agbutengkami iti kararua dagiti natay, ken ti pannursuro nga Anglicano maipapan iti di matay a kararua ti ad-adda pay a nangpadakkel iti daytoy a panagbutengmi a Maori. Ngem, idi rinugiak ti agadal ti Biblia a kadua dagiti Saksi, naadalko a kinuna ni Jesus: “Ket maammuanyonto ti kinapudno, ket ti kinapudno luk-atannakayto.” (Juan 8:32) Wen, ti umiso a pannakaawat iti Sao ti Dios ti nangwayawaya kaniak manipud pannakaibalud kadagiti an-anito a Maori.
Adda maysa a kaso a malaglagipko. Natay ni apongko a lakay, ket iti las-ud ti 48 oras natay met ni apongko a baket—gapu ti sakit ti nakemna. Isu ti naipaidda iti datar idiay salas, a dumna ken ni apongko a lakay nga addan iti maysa a lungon. Adu kadagiti natataengan a Maoris ti agtaktakder iti aglawlaw ti bangkay, ngem idi daydiay manangaywan ti puneraria ti dimmawat ti tulong nga ikabilda ni apongko a baket iti lungon, nagpukawda aminen manipud idiay siled! Ngem no saan koma a gapu iti pannakaammok iti kinapudno, nagtarayak koma metten. Gaput’ pannakaammok a dagiti natay ket kasda la matmaturog, diak nagalikaka a timmulong a nangbagkat iti bangkay ti ingungotek nga apongko a baket tapno ikabil iti lungonna.
Nanipud idin, kas maysa a ministro dagiti Saksi ni Jehova, adun a serbisio ti panamonpon ti naaramidak ket nakaliwliwaak kadagiti adun babaen ti simple laeng a pannursuro ti Biblia maipapan kadagiti natay. Ti kunak ket ti kinasimple ti salaysay idiay Juan 11:11-44 ti pudno a manglawlawag iti dayta nga isyu. Inyarig ni Jesus ti ipapatay iti pannaturog. Awan ti panagsagsagaba, no di laeng ti panagur-uray iti panagungar, a kasla laeng matmaturog.
Ti Pannakasuot ti Kinasungdo
Ti naun-uneg a pannakaammo ti Biblia ken ti ulidan ni Kristo ti nangrugi a mangikabil kaniak iti pannakasuot. Ti amibision ket kaskasdi isu pay laeng ti napigsa a puersa iti biagko. Ti karerak a panangisursuro ken ti panagay-ayam ti nangted kaniak ti amin a kasapulak. Ngem itan masapulen ti panagpili iti nagbaetan ti nanumo, simple a panagbiag ti maysa a Kristiano a saksi ni Jehova wenno panangpadpadas a mangibagay kadagiti ambisionko iti kabbaro a pammatik.
Idi 1957 naipasangoak iti narikut a pangngeddeng, maysa a pudno a suot iti kinasungdok iti Dios. Natudinganak a mangiparang iti maysa a palawag ti Biblia iti maysa a kumbension distrito dagiti Saksi ni Jehova a naangay idiay Lower Hutt. Ngem kas maysa a maestro, kasapulan ti panangaramidko ti naisangsangayan a kalikagum a lumangan tapno umatender iti kumbension. Ti Hawke’s Bay Education Board ti nangtungday kaniak.
Addaak idi iti nagsangaan dagiti dalan—agtalinaedakto aya iti eskuelaan ket diak awaten ti naituding a palawagko iti kumbension? Wenno irisgok a mapukaw ti panggedak ket tumabunoak iti kumbension nga awan ti pammalubos? Saan idi a nalaka ti panangikeddeng. Pagay-ayatko unay ti panangisursuro, ket dagiti ubbing ken dagiti dadakkelda agpannurayda kaniak. Nagpakpakaasi ti prinsipal kaniak nga agtalinaedak iti eskuelaan. Ngem nalagipko dagiti sasao ni Jesus: “Ket ti di mangibaklay iti kayona a pagtutuokan ket sumurot kaniak, saan a maikari kaniak.” (Mateo 10:38) Situtulokak met laeng aya a mangaramid iti material a panagsakripisio tapno magun-odak ti naespirituan a bendision? Wenno ti kadi aglablabes nga ambisionko ti agserra iti dalanko?
Napukawko ti ambisionko iti biag ken ti trabaho nga inay-ayatko unay, ti panangisuro kadagiti ub-ubbing. Napanak iti Nakristianuan a kumbension ket napukawko ti lugar a pangisursuruak. Kaskasdi, no tumaliawak ammok a dayta ti umiso a pangngeddeng. Insukokon ti panangisuro kadagiti ub-ubbing, ngem iti agangay daytat’ nangiturong kaniak iti panangisursuro kadagiti natataengan iti nalawlawa pay a lugar. Tapno masuportarak ti pamiliak, innalak ti trabaho a panagdalus ken ti panaghardin. Idi agangay nagtrabahoak iti paset tiempo iti opisina ken iti talyer, a nangted kaniak ti ad-adu nga oras iti ministerio.
Suot iti Dakkel a Sakit
Iti maysa a tukad pudno a kimmapuyak unay. Kas maysa nga atleta, kanayon nga ay-aywanak ti bagik. Kalpasanna, manipud iti di am-ammo, nakaptanak iti saplit a puraw—ti sarut wenno tuberculosis. Naikabilak idiay Waipukurau sanatorium nga inanamaen a maagasan ti sakitko. Ti barak di simmungbat iti panangagas. Ti pangngeddeng ti doktor ket masapul a maoperaak tapno maikkat ti makingngato a paset ti kanigid a barak. Ti siruhano dina aramiden ti operasion no awan ti panangyalison ti dara. Dagiti prinsipio ti Biblia dina ipalubos ti panangawatko iti dara ti sabali a maipastrek iti bagik. (Aramid 15:28, 29) Insingasingko iti doktor nga isu ti agusar kadagiti kasukat ti dara nga isut’ sibubulos nga awatek. Tinungdayna dayta a kalikagumko. Ket indatagko dayta a banag ken Jehova babaen iti kararag.
Naikeddeng dagiti doktor a sardengan amin a medikal a panangagas. Imbes ketdi, maikkanak ti physical therapy babaen iti pampannagna nga ehersisio iti dua a lawas. Kalpasan dayta siak ti na-X-ray ket kalpasanna inawagandak iti uneg ti opisina ti superintendente a maipaay iti pangngeddeng. Anian a ragsak! “Limmawagen ti baram. Mabalinmon ti agawid,” kunana. Nasungbatan ti kararagko, ket nagawidak idiay balay a kadua ni baketko ken ti anakko.
Pannakapnek iti Serbisio, Saan nga iti Ambision
Bayat ti irarang-ayko kas maysa a Saksi, mapmapnekak met laengen kadagiti nesesita a bambanag ti panagbiag imbes a ti panagbalin nga ambisioso kadagiti pammarang a pagilasinan ti nailubongan a panagballigi. Iti 28 años agserserbiakon kas maysa a panglakayen iti Wairoa a Kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Ti Wairoa ket maysa nga ili nga addaan laeng 5,000 nga umili, nga addaan ti populasionna kadagiti aw-away nga agarup 7,000 pay. Dagitoy kangrunaanna ti Maori, ket kas kadagiti amin a tattao ti Polynesia, nainggayyemanda, saanda a managdandanag, ken managparaburda. Naiparangarang daytoy nga espiritu iti kongregasionmi, a dimmakkel iti nasurok a 90 nga aktibo nga agibumbunannag iti naimbag a damag.
Ti naisangsangayan a paset ti ministerio ket isu ti panangtulong kadagiti assawa a lallaki a di mamati. Maysa kadagita isu ni John McAndrew, maysa a mannigarilio ken mammartek, pagaammo kas ti kauyongan ken maton iti ili. Kaskasdi ti kinapudno ti Biblia ti nangbalbaliw kenkuana, ket isu itan ti agserserbi kas ti manangidaulo a manangaywan iti Kongregasion ti Wairoa.
Ti sabali pay a di mamati nga asawa isu ni John Salmon, maysa a negosiante, nga immakar idiay Wairoa tapno ipanawna ni baketna kadagiti Saksi. Idi isu ti nasarakak, kayatna laeng ti makisao kaniak no usarek ti Biblia a King James. Pudno a saan a parikut dayta. Total, dayta ti kangrunaan a patarus nga us-usaren dagiti Saksi ni Jehova sakbay ti 1950, sakbay a damo a naipablaak ti New World Translation. Gapuna, babaen iti mismo a Bibliana, isu ti natulongan a nakabigbig ken nangawat iti kinapudno.
Ni Tutura Waihape ti naisalsalumina a tao, maysa nga agtutubo a naasawaanen a Maori nga addaan iti naraniag a karera iti rugby iti masakbayanna. Idi rugiak ti makipagadal iti Biblia kenkuana, isut’ addaan ti kaatitiddogan a buok a nakitak pay laeng iti maysa a lalaki. Bayat ti irarang-ayna iti pannakaammo ken ni Jehova ken ni Kristo Jesus, nagbalbaliw ti kababalinna. Ti ayatna iti kinapudno ti napatpateg ngem ti panagtakderna a naisalsalumina gapu iti atiddog a buokna, gapuna dayta ti pinapukisanna. Itatta, isut’ agserserbin idiay kongregasion kas maysa a ministerial nga adipen.
Amin-Tiempo a Karera iti Panangisuro
Iti napalabas a sangapulon a tawen, nagserserbiakon kas maysa a regular a payunir a ministro a mangipapaay iti promedio a 90 oras kada bulan iti ministerio. Ni baketko ti payunir metten iti 15 a tawen, ket dagiti tallo nga annakko naramramananda metten ti panagpayunir idi nalpasda a nageskuela.
Kas ti kapintasan a paset ti serbisiok ken Jehova, siak ken ni baketko agserserbikamin iti lugar a dakdakkel ti pakasapulanna idiay Niue Island. Daytoy ti amianan ti New Zealand iti tengnga ti Pacifico. Nasarakanmi a ti bassit a populasion ti agarup 2,800 nga umili ket relihiusoda, ket adu ti naayat a makisarsarita maipapan iti Biblia. Bayat ti kaaddami ditoy, nakatulongkami metten iti bassit a kongregasion tapno agbalin a nasaysayaat ti pannakaorganisarna.
Ti aglablabes nga ambisionko a maipaay iti personal nga irarang-ay ken dayaw nagpukawen. Itan nabigbigkon a ti dayaw a rebbeng nga ipaay dagiti tattao ken Jehova a Dios dakdakkel ti pategna. Kas inyebkas dayta ni Ari David: “Ipaayyo ken Jehova, dakayo nga agkakabagian kadagiti il-ili, ipaayyo ken Jehova ti dayag ken kinapigsa. Ipaayyo ken Jehova ti dayag a rumbeng iti naganna.” Ditoy bassit nga islami a Niue, daytat’ inkam padpadasen nga ar-aramiden.—1 Cronicas 16:28, 29.
[Ladawan iti panid 12]
Iti gagangay a bado ti Maori