Asinot’ Nangisurat ti Biblia?

“TI Biblia ti napunno kadagiti panagsusuppiat,” kuna dagiti managduadua. “Malaksid pay, naglaon ti natauan a pilosopia. Gapuna, kasano a maakseptar ti siasinoman ti Biblia kas mapagtalkan a giya iti biag?”

Makiramramankayo met aya iti panangmatmat dagiti managduadua a ti Biblia ket maysa laeng a libro a mangiyebkas kadagiti napnuan-biddut a natauan a panagpampanunot? Dadduma kadagiti klero makiramanda. Daydi Suizo a Protestante a teologo a ni Karl Barth ti nagsurat idiay Kirchliche Dogmatik (Dagiti Dogmatiko iti Iglesia): “Dagiti mammadto ken dagiti apostol makaaramidda met ti panagbiddut iti panagsao ken panagsurat.” Pudno, mabalin a masarakan ti panaggigiddiat kadagiti sasao iti panangisalaysay iti maysa a pasamak a sinaklaw ti nasursurok ngem maysa a mannurat ti Biblia. Ken masarakan met dagiti sasao nga, iti parupana agparang a naigiddiat nga interamente manipud kadagiti sasao a masarakan iti dadduma a paset ti Biblia. Ngem pudno aya a panagsusuppiat dagitoy? Ti kadi Biblia ket produkto laeng dagiti tattao? Kinapudnona, asinot’ nangisurat ti Biblia?

Nalaka laeng ti sungbatna: “Dagiti tattao nagsaoda iti biang ti Dios.” Ngem kasanoda a naammuan no ania ti sawenda ken no aniat’ isuratda? Ti tao a kaad-adaw pay laeng, ti apostol a ni Simon Pedro, intuloyna nga inlawlawag nga isuda nagsaoda “kas tinignay ida ti nasantuan nga espiritu.”​—2 Pedro 1:21.

Kinapudnona, masansan nga ipagpaganetget ti Biblia a dayta “ti sao ti Dios.” Kadagiti 176 a bersikulo ti Salmo 119 laeng naisingasing daytoy a punto iti 176 a daras! Ti namagbalin a nagpateg iti daytoy a ta dagiti mannurat gagangay nga interesadoda a mangipakaammo nga insuratda ti maysa a naisangsangayan a surat. Ngem dagiti tattao a nagsurat iti Biblia ket saan. Amin a pammadayaw ti napan iti Dios. Dayta ti librona, saanda a libro.​—1 Tesalonica 2:13; 2 Samuel 23:2.

“Tinignay Ida ti Nasantuan nga Espiritu”​—Kasano?

Kasano a dagitoy a tattao ket “tinignay ida ti nasantuan nga espiritu”? Maysa a surat a naiturong iti maysa a Kristiano idi umuna a siglo, ni Timoteo, itdenna ti sungbat: “Isuamin a Surat impaltiing ti Dios.” Ti “impaltiing ti Dios” ti nakaipatarusan ti orihinal a sao ti Biblia a Griego a the·oʹpneu·stos, a kayatna a sawen, iti literal, “pinuyotan ti Dios.” Inusar ti Dios ti di makita nga aktibo a puersana​—ti nasantuan nga espirituna​—​tapno “ipuyot” dagiti ideana iti is-isip dagiti nagsurat. Gapuna, ni Jehova a Dios ti Gubuayan ken Namataud ti Biblia. Ti pampanunotna ti nangiturong ti pannakaisurat kas ti maysa a negosiante usarenna ti sekretario nga agsurat a maipaay kenkuana.​—2 Timoteo 3:16.

Kasta met, daytoy kapanunotan a “pinuyotan ti Dios” ket adda katupagna kadagiti sasao ti Biblia a “tinignay ida ti nasantuan nga espiritu.” Kasano a kasta? Ti “tinignay” ket nausar iti Griego maipapan kadagiti sasakayan iti taaw a matigtignay iti maysa a kurso babaen iti angin. (Idiligyo iti Aramid 27:15, 17.) Gapuna, bayat a ti angin puypuyotan ken idurduronna ti maysa a naglayag a barko, kasta met dagiti mannurat ti Biblia nagpanunot, nagsao, ken nagsuratda iti sidong ti impluensia ti Dios, a tinignay ida ti nasantuan nga espirituna bayat a “pinuyotanna” ida.

Dagiti Tattao nga Inusar ti Dios a Nagsurat

Addaantay laeng ti sumagmamano nga autobiograpo a detalye maipapan kadagiti mannurat ti Biblia. Imbes nga imbilangda dagiti bagbagida nga addaan naindaklan a pategna, kanayon a nagreggetanda a dinayaw ti Dios babaen ti panangikabilda ti bagbagida iti liklikudan. Ngem, ammotayo, a rinamanna dagiti opisiales ti estado, uk-ukom, mammadto, ar-ari, papastor, mannalon, ken dumadaklis​—agangay 40 amin a lallaki. Gapuna, ti Biblia, nupay maysa a mensahe a nagtaud iti Dios, addaan kinabara, kinamanagdudumaduma, ken awisenna ti rikna ti tao.

Adu kadagiti mannurat ti Biblia ti saan nga agaammo iti maysa ken maysa. Nasinasinada pay iti adu a siglo iti panagbiagda ken napalalo ti panagdudumadumada iti ug-ugali ken kapadasan, agraman kadagiti sosial ken edukasional a kasasaadda. Kaskasdi, agtutuboda man wenno nataenganen, impakita ti sursuratda ti naan-anay a panagkaykaysa. Maibennat iti nasurok a 1,600 a tawtawen, nagsuratda agingga a nairingpas met laeng ti libro. Kalpasan ti naannad a panagsukimat, makitayo a dagiti sasao ti Biblia isarmingda ti nakaskasdaaw a panagtutunos. Gapuna iyal-allingag ti Biblia ti isip ti maymaysa nga Autor, nupay adu dagiti nausar a mannurat.

Di aya rebbeng a daytoy ti mangtignay kadatayo nga “ipaay nga ad-adda ngem ti gagangay nga atension” iti daytoy naisalsalumina a libro, ti Biblia? Ditay aya rebbeng a magtengan ti isu met laeng a konklusion a kas ken ni Pedro, a nangisurat: “Amin daytoy patalgedanna laeng kadatayo ti mensahe dagiti mammadto, a nasayaat unay a pagimdenganyo, ta daytat’ kasla maysa a pagsilawan a manglawag iti maysa a disso a nasipnget”?​—Hebreo 2:1; 2 Pedro 1:19, The New English Bible.

Ngem itan, kasano met daydiay panagkunada a ti Biblia suppiatenna ti bagbagina? Pudno kadi? Kasanoyo a sungbatan?

[Kahon iti panid 4]

“Anian nga engrande a libro! Karkarna kaniak ngem dagiti linaonna ket isu dagiti wagas a pannakaisaona, a sadiay ti sao ket aktualmente nga agbalin a natural a bunga kas maysa a kayo, kas maysa a sabong, kas iti baybay, kas dagiti bituen, kas ti tao a mismo. Daytat’ agrusing, daytat’ agayus, daytat’ sumilnag, daytat’ agkatawa, ti maysa dina ammo no kasano, ti maysa dina ammo no apay, ti maysa masarakanna ti isuamin a naan-anay a natural. Daytat’ pudpudno a Sao ti Dios, a maisupadi kadagiti dadduma a libro a mangpaneknek laeng ti natauan a kinasirib.”​—Dagiti komento ti maika-19-siglo nga Aleman a bumiberso ken mannurat a ni Heinrich Heine maipapan iti Biblia.

[Ladawan iti panid 4]

Kas ti angin tignayenna ti sasakayan iti baybay, dagiti mannurat ti Biblia ti ‘tinignay ti nasantuan nga espiritu’