‘Bronse nga Aguni wenno Piangpiang nga Umaweng’
Asinot’ mayat nga agbalin a basta dakkel laeng nga ungor? “No. . . awan koma ti ayatko,” kuna ni apostol Pablo, “nagbalinak koma a kas bronse nga aguni wenno piangpiang nga umaweng.” (1 Corinto 13:1) Kalkalpas laeng nga impaganetget ni Pablo ti pannakasapul iti panangusar kadagiti naisangsangayan a sagut nga inawat baeten ti espiritu ti Dios a pakagunggonaan ti intero a kongregasion Kristiano. No awan ti ayat, ti kinatangsit ken kinapalangguad ti mamagbalin iti maysa a Kristiano kas maysa a nauni, gumaralgal, makatitileng nga uni a makapasimron imbes a mangatrakar kadagiti dadduma.—Kitaenyo ti 1 Corinto 12:4-9, 19-26.
Matarusantay a nakalaklaka ti ideya ti piangpiang nga umaweng iti dennatayo, ngem ti ngay sabali pay nga ilustrasion ni Pablo, ti “kas bronse nga aguni”? (Griego, khal·kosʹ e·khonʹ) Dadduma impaulogda daytoy kas “naungor a gansa” (Today’s English Version) ken “agkallangogan a gansa” (New International Version). Ni William Harris, a nagsurat idiay Biblical Archaeology Review, ti nagkuna a ti e·khonʹ ti nagtaud iti isu met laeng a ramut kas ti sao nga Ingles nga “echo,” ngarud ti ideya ti panagkallangogan wenno panagballatek ti uni. Nupay kasta, kinunana pay met: “Ti nombre a chalkos ti maus-usar a mangdeskribir ti nakalawlawa a kinamanagduduma dagiti bambanag a nasukog manipud pinaglaok a tanso ken tin a maaw-awagan kas bronse—ti kabal, kutsilio, kaldero, sarsarming, kuarta, agraman pay tabletas. Ngem awan pammaneknek iti pannakaus-usar ti sao nga agpaay kadagiti pagtokar nga instrumento.” Ngarud, aniat’ ipapaayna a suhestion?
Tukoyenna ti libro ni Vitruvius, nga arkitekto a nagbiag idi umuna a siglo K.K.P. Nagsurat ni Vitruvius maipapan ti problema ti panangibato ti timtimek kadagiti teatro a nabangon iti material kas ti marmol ken kunana a ti naisangsangayan nga alikamen ti panangibalandra a maaw-awagan e·kheiʹa ti maus-usar. Dagitoy dagiti mangipaaweng a basehas a naaramid manipud bronse a naiyurnosda idiay likud ti ampiteatro a tumulong a mangpadakkel ken mangibato ti aweng. Dadduma kadagitoy ti inawitda a naggaput’ Roma manipud iti sinamsam a teatro idiay Corinto agarup sangagasut a tawtawen sakbay nga insurat ni Pablo ti suratna iti kongregasion ti Corinto.
Ni Plato, naibaga met kadatayo, ti nagsao maipapan iti baseha a bronse kas agtultuloy ti panangikalkallangoganna, kas kadagiti dadduma a kawaw-ulona a pumapalawag. Umanamong daytoy iti sasao ni Shakespeare a “ti ongaong a baseha ket dakdakkel ti awengna.” Mabalin a ni Pablo ti addaan umas-asping a kapanunotan idi nagsao maipapan kadagidiay nagganansiaanda unay dagiti naisangsangayan a sagutda ngem agkurangda iti kadadakkelan a sagut kadagiti isuamin-nga isu ti ayat. Umawengda ti nakapigpigsa ngem awan pudpudno a sustansiana. Naiyarigda iti maysa a nagubsang, agsisimparat nga uni imbes a ti maysa a makaatrakar, makaay-ayo nga aweng. Dakayo met ngay? Ti kadi tigtignayyo ken sasaoyo ti tigtignayen ti ayat, wenno maysakayo ‘a kas bronse nga aguni wenno piangpiang nga umaweng’?