Ti Babilonia a Dakkel Naakusar

ITI agsasaruno a kumbension iti aglawlaw ti lubong idi 1988-89, minilion a Saksi ni Jehova pinatalgedanda ti resolusion a mangiyebkas iti pananggurada iti kababalin ti Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion​—nangnangruna kas irepresentar ti Kakristianuan. Dadduma a tattao mabalin nga imtuodenda, Saan kadi a sobrat’ ingetna a takder dayta? Saan, saan a pulos! No kitaentayo no kasano a situtured nga inlunod dagiti mammadto iti kadaanan nga Israel ti idolatria idi kaaldawanda ken ti kinainget dagiti sasao a pinangibutaktak ni Jesus ti narelihiusuan a kinamanaginsisingpet idi kaaldawanna, datayo kas Saksi ni Jehova patientayo a daytoy a takder ket naan-anay a nainkalintegan. Dayta ket imbilin pay ti Dios.​—Isaias 24:1-6; Jeremias 7:16-20; Mateo 23:9-13, 27, 28, 37-39.

Gapuna iti ania a pakaibatayan a guraentayo ti kababalin iti Babilonia a Dakkel? Ania dagiti historikal a pammaneknek nga adda kadatayo maipapan iti saan a panangidayaw ti relihion iti pudno a Soberano nga Apo iti uniberso, ni Jehova?

Ti Moderno a Babilonia Laisenna ti Nagan

Ti Soberano nga Apo iti uniberso ket am-ammotayo. Impakaammona ti bagina met laeng 7,000 a daras idiay Biblia a kas Jehova. Ikkanna ti dakkel a kinapateg ti naganna. Ti maikatlo kadagiti Sangapulo a Bilin kunaenna: “Dika aramaten iti barengbareng ti nagan ni Jehova a Diosmo, ta ni Jehova saannanto a di pabidduten ti mangaramat iti naganna iti barengbareng.” Ket impaganetget ni Jesus ti nagan ni Amana iti Kararag ti Apo, a kunkunana, “Madaydayaw koma ti naganmo.”​—Exodo 20:7; Mateo 6:9.

Ti rekord ti Kakristianuan iti pannakaidayaw iti nagan ti Dios ket makapaupay. Uray ti King James Bible a 1611 usarenna ti nagan ni Jehova, nga agbukbukod ken iti kumbinasion, iti pito laeng a daras.a Dadduma a patarus ti interamente a nangikkat iti nagan. Kaaduan a relihion dida dayawen dayta. Imbes ketdi, intan-okda ti “nasantuan” a Trinidadda ken, kadagiti dadduma a kaso, intan-okda ni Maria a maaw-awagan Ina ti Dios a nangnangruna ngem ti Dios iti Biblia. Ti nakapatpateg a nagan ni Jehova napalubosan a lumned gapu iti dina pannakausar.b

Maapresiar ta, ti Islam bigbigenna ti maymaysa a Dios, nga awaganda ti Allah, a maitunos iti nasantuan a libroda, ti Koran. Nupay kasta, saanda nga usaren ti naganna, a Jehova, kas immuna a naipalgak iti Biblia agarup dua a ribo a tawen sakbay ti itataud ti Koran. Dagiti Hindus daydayawenda dagiti minilion a didios ken diosa, ngem saan a nairaman ni Jehova kadakuada.

Ti naisangsangayan a nakabasol maipapan iti nagan ti Dios isu ti Judaismo. Bayat iti rinibribo a tawenen, ak-akuen dagiti Judio nga isuda ti nainaganan nga ili ti Dios, ngem gapu iti tradisionda, binaybay-andan nga interamente ti panangusar iti pudno a nagan ti Dios.

Ngarud, kas sasaksi ti Soberano nga Apo Jehova, masapul nga iyebkastayo ti panagrimontayo iti pannakabaybay-a ti nasantuan a nagan ti Dios iti biang ti Babilonia a Dakkel.

Apay a Guraentayo dagiti Binababilonia a Sursuro

Minilmilion a tattao ti nagunggundawayan ken nagbutbuteng gapu iti Binababilonia a sursuro a ti tao addaan ti imortal a kararua. Manipud idi ugma, ti ulbod a relihion ginundawayanna ti panagbuteng iti mabalin a pannakatutuok nga agnanayon ti kararua idiay impierno kalpasan ti ipapatay. Ti nasiksikap pay a pannakapapino dayta a sursuro isu ti temporario a panagsagaba kadagiti apuy ti purgatorio. Dagiti napasnek a tattao agbayadda tapno maipaayan ti Misa dagiti natay ngem pulos a dida ammo no kaanonto a saanen a kasapulan ti panagbayad! Dagitoy a mangtabbaaw a doktrina awan ti nakaibatayanda iti Biblia.​—Idiligyo iti Jeremias 7:31.

Kinapudnona, isursuro ti Biblia a ti tao isu ti sibibiag, matay a kararua. Gapu iti panagsalungasingna nasentensiaan ni Adan saan nga iti impierno wenno purgatorio no di ket iti ipapatay. Adda a naisurat, “dagiti supapak ti basol isu ni patay.” (Roma 6:23; Genesis 2:7, 17; 3:19) Ti Nainkasuratan a namnama dagiti natay ket naibatay, saan nga iti maysa nga immortal a kararua, no di ket, iti kari ti Dios a panagungar iti perpekto a biag iti maysa a paraiso a daga.​—Juan 5:28, 29; Apocalipsis 21:1-4.

Kaskasdi ti sabali pay a sursuro a Binababilonia isu ti “nasantuan” a Trinidad. Daytoy a sursuro iti tallo a persona iti maymaysa a Dios ket saan a pulos a paset iti pammati dagiti Hebreo idi ugma. (Deuteronomio 5:6, 7; 6:4) Kas maysa a Judio, ni Jesus pudno a saan a pulos a namati wenno nangisuro nga isu ti mannakabalin-amin a Dios. Dina akmen nga isut’ paset iti tinallo a dios a naisursuro kadagiti doktrina wenno sursuro ti Babilonia.​—Marcos 12:29; 13:32; Juan 5:19, 30; 14:28; 20:17.

Ngarud, laksidenmi dagiti makatabbaaw a doktrina iti Babilonia kas naisuro kadagiti ulbod a relihion iti lubong. Agdayawkami iti maymaysa a pudno a Dios, ni Jehova, babaen iti Anakna, a nagbalin “a daton a subbot” a maipaay iti basbasol saan laeng a dagiti napulotan no di ket ti intero a lubong ti sangatauan.​—1 Juan 2:2.

No Apay Laksidentayo dagiti Bumusor-Dios a Pilosopia

Dagiti papa ken klero iti Kakristianuan sangitanda ti panagadu ti ateismo, ket adu ti mangusar iti dayta a mangikalintegan iti panangsuportarda iti makinkannawan a dasig ti politika. Kaskasdi, masapul a maiyimtuod: Asino ti nangkonsintir iti kinaawan kinahustisia ken dagiti panagduduma a nanggargari iti daytoy a panagadu ti ateismo, nangnangruna iti maudi a siglo? Naisangsangayan a napasamak dayta iti uneg ti Kakristianuan. Kas pangarigan, ti Russian Orthodox Church kinaduaanna dagiti czar, a sirurungsot a nangilupitlupit iti ili. Ti kinakurang dagiti Nakristianuan a kababalin iti biang dagiti nangiparang iti bagbagida a pannakabagi ti Dios ket nakatulong a mangpataud kadagiti kasasaad a pagtaudan iti ateismo.

Dagiti relihion iti Kakristianuan inabrasada met dagiti manglais ti Namarsua a sursuro ti ebolusion. Ipabiangda ti kinarikut ken ti kinanadumaduma dagiti nasurok a sangamilion a biag iti bulsek a puersa iti naturalesa. Kaiyariganna, kunaenda a daytoy a kinanadumaduma ket timmaud babaen iti agsasaruno a makagunggona a pannakaiparna. Ti kasta a pilosopia pagbalinenna a saanen a kasapulan ti Dios ket ti tao awan pagsungbatanna. Ti naimbag a kababalin ket agbalin a personal a panagpili. (Salmo 14:1) Ti maysa a banagna ket pinulpullo dagiti aborsion iti tinawen​—kadagiti pagpagilian nga agkunkuna a relihiusoda!

Laksidentayo dagitoy a maibusor-Dios a pilosopia ken ar-aramid. Dayawentayo ni Jehova, “Daydiay agbiag nga awan inggana, isu a namarsua iti langit ken dagup ti adda kenkuana, ken iti daga ken dagup ti adda kenkuana, ken iti baybay ken dagup ti adda kenkuana.”​—Apocalipsis 10:6; 19:6.

No Apay a Guraentayo ti Bungbunga iti Babilonia a Dakkel

Saan nga impangag ti Kakristianuan dagiti mensahe ti pakdaar kadagiti pito a kongregasion a nailanad idiay Apocalipsis kapitulo 2 ken 3. Dagitoy a balakad a maibusor iti panangaramid iti sektarianismo, idolatria, ken pannakiabig, ken maibusor iti kinaanem-em ken ti panangbaybay-a.

Ti panagbisita iti ngangngani aniaman a lugar a pagdaydayawan ipalgaknanto no kasano kaadu dagiti tattao a nangitan-ok iti parsua a nangnangruna ngem ti Namarsua. Kasano a kasta? Babaen ti panagdayawda iti ladawan ken rebultoda ken ti panagdayawda kadagiti “sasanto,” kadagiti Madonnas, ken kadagiti krus.​—Idiligyo iti Salmo 115:2-8; 2 Corinto 5:7; 1 Juan 5:21.

Iti kasoda, adda kaitungpalan dagiti sasao ni Pablo: “Ta idinto a naammuanda ti Dios, saanda a dinaydayaw a kas Dios . . . Nagbalinda a nengneng ket sinukatanda ti dayag ti Dios a di agrupsa iti kaasping ti ladawan ti tao nga agrupsa, ken dagiti tumatayab, ken dagiti an-animal a nagsaka iti uppat ken dagiti agkarayam a bambanag.”​—Roma 1:21-23.

No Apay a Kondenarentayo ti Imoralidad ti Babilonia

Ti napalabas a 20 a tawtawen nakitana ti pannakaanamong ti homoseksualidad wenno pinalugodanda kas kasukat nga estilo iti panagbiag. Minilion a homoseksual ti “nagparangen a sipapanayag” ken nagparadan kadagiti kalsada, nga iparparammagda ti “Kinabaklada.” Kasano ti panangmatmat ti Dios iti homoseksualidadda?

Nalawag ti kinuna ti Biblia iti 3,500 a tawtawenen a napalabas: “Dikanto kaidda ti lalaki a kas ibilang a babai. Daytoy ti kinarimon.” (Levitico 18:22) Ket ngangngani 2,000 a tawenen a napalabas impakita ni Pablo a dagiti pagalagadan ti Dios saan a nagbalbaliw idi nagsurat: “Gapuna iti daytoy ti Dios binaybay-anna ida kadagiti derderrep a nakababain; ta uray dagiti babbai nga adda kadakuada sinuktanda ti nakaparsuaan a pannakaaramatda iti maisalungasing iti nakaparsuaan. Ket kasta met dagiti lallaki, binaybay-anda ti nakaparsuaan dagiti babbai, simgedda iti derrep iti maysa ken maysa kadakuada, nga inaramidda ti nakarugrugit a pamay-an a lallaki ken lallaki, ket inawatda kadagiti bagbagida met laeng ti maikari a gunggona ti pannakaallilawda.”​—Roma 1:26, 27; 1 Corinto 6:9, 10; 1 Timoteo 1:10.

Kaskasdi, nakaad-adu a klero iti Kakristianuan ti homoseksual ta nakaipasdekda iti nabileg a panangsuportar ti kamkameng ti lehislatura kadagiti adu a kangrunaan a relrelihion. Kalikagumanda a masapul a mabigbig ti estilo ti panagbiagda ket maikkanda koma ti kasasaad nga agbalin a ministro. Maysa a kaso a maitudo isu ti kadadakkelan a Protestante a denominasion idiay Canada, ti United Church of Canada, a dagiti papangulona ti nangbotos iti 205 kontra 160 idi Agosto 24, 1988, a pabor iti panangawat kadagiti homoseksual iti ministerio.

No Apay a Guraentayo ti Naespirituan a Panagbalangkantis ti Babilonia

Babalawen ti Apocalipsis ti pannakiabig ti Babilonia kadagiti “ar-ari iti daga,” dagiti napolitikaan nga agtuturayna. Ti balangkantis ket nailadawan a kas nakatugaw “iti adu a dandanum,” a kaipapananna “dagiti tattao ken umariwekwek ken dagiti nasnasion ken pagsasao.” (Apocalipsis 17:1, 2, 15) Babaen iti kaadda iti nasayaat a relasion kadagiti napolitikaan nga agtuturay, ti ulbod a relihion sipapanayag wenno sisisikap nga inusarna ti impluensiana bayat dagiti siglo a manglapped ken manggundaway kadagiti gagangay a tattao.

Ti pangarigan daytoy a panangdominar isu dagiti katulagan, wenno pannakinumo a pinirmaan ti Vaticano kadagiti Nazi ken Fascista nga agtuturay iti daytoy maika-20 a siglo. Kas banagna, ti impluensia ti iglesia iti arban ket nangiturong iti naan-anay a panagpaituray kadagiti narungsot nga agtuturay. Idi 1929 ti Vaticano nakitulag iti Fascista a diktador a ni Benito Mussolini. Ania ti simmaruno idiay Alemania? Ti Aleman a kardinal a ni Faulhaber, isu a nangipaay kadagiti sumaganad a sasao ken ni Pio XI, mangipaay iti pannakaawat maipapan iti kapanunotan ti papa maipapan ken Hitler: “Maay-ayoak; isu ti umuna nga estadista a nagsao a maibusor iti Bolshevismo.” Kamaudiananna kinuna ni Faulhaber: “Ti panagdaliasatko a napan idiay Roma ti nangpatalged iti mabalin a ninamnamak iti nabayagen. Idiay Roma, ti National Socialism ken Fascism maibilangda a kakaisuna a pakaisalakanan manipud iti Komunismo ken Bolshevismo.”

Dagiti obispo a Katoliko iti Alemania binusorda ti Nazi a pilosopia sakbay ti 1933. Ngem kas kunaen ti autor a ni Klaus Scholder iti librona a The Churches and the Third Reich, dagiti obispo ket minandaran ti ambasador ti Vaticano idiay Alemania, ni Kardinal Pacelli, a mangrebisar iti kababalinda iti National Socialism. Ania ti nangtignay iti daytoy a panagbalbaliw? Isu ti pananginanama ti panagtulag ti Third Reich ken ti Vaticano, isu a naibanag idi Hulio 20, 1933.

Impadamag ni Klaus Scholder: “Iti eleksion ken plebisito idi 12 ti Nobiembre [1933] inani ni Hitler dagiti bungbunga iti pannakitulag ti Reich babaen iti nakaskasdaaw a botos a ‘wen’ kadagiti amin a nalalatak a Katoliko a kagimongan dagiti managbotos.”

Nupay no sumagmamano a papangulo a Protestante ti nangiyebkas iti panangbusor iti panangsakop ti Nazi idi 1933, di nagbayag napukawen ti bosesda iti kaaduan a panagtarigagay iti nasionalismo. Inlawlawag ni Scholder: “Nalawag a sisasagana ti iglesia a Protestante a mangbaybay-a iti panagannad idi napalabas ket itan masalsallamaandan iti panagregget iti nasionalismo. . . . Dagiti opisial a sasao ti iglesia isu a nangsuportar iti baro a Reich nga awan ti panagkedked ket nagparang iti damdamona unay.” Kinapudnona, ti Protestantismo inlakona ti bagina met laeng iti nasionalismo a Nazi ket nagbalin nga adipenna a babai, a kas met ti inaramid ti Iglesia Katolika.

Bayat ti panaglabas ti siglo, ipakita dagiti historikal a rekord, a ti ulbod a relihion kinaduaanna ti nabileg a natan-ok a grupo dagiti agtuturay ket pinarang-ayda ti kinalatakda isu a nangdadael kadagiti gagangay a tattao. Ti ‘mental a kababalin ni Kristo’ saan nga imparangarang dagiti relihiuso a papangulo ti lubong, isu a siaagum a nangsapul iti pannakabalin, sanikua, ken kinabaknang. Kas dagiti Saksi ni Jehova, guraenmi ti kasta a naespirituan a panagbalangkantis.​—Juan 17:16; Roma 15:5; Apocalipsis 18:3.

No Apay a Karimontayo ti Pannakabasol ti Babilonia iti Dara

Iti libro nga Apocalipsis, naakusar ti Babilonia a Dakkel iti kasta unay a pannakabasol iti dara: “Ket nakitak daydi babai a nabartek iti dara dagiti sasanto ken iti dara dagiti saksi ni Jesus. Ket nasarakan kenkuana ti naiparukpok a dara dagiti mammadto ken dagiti sasanto ken dagiti isuamin a napapatay ditoy daga.”​—Apocalipsis 17:6; 18:24.

Ti historia ti ulbod a relihion ket pananggura ken panangibukbok iti dara, a ti Kakristianuan ti nangnangruna a nakabasol iti dara. Dua a gubat sangalubongan ti nangrugi iti mismo a makunkuna a Kristiano a nasnasion. Dagiti “Kristiano” a napolitikaan a papangulo nagturongda iti armas idi 1914 ken 1939, ket ti klero kadagiti amin nga aglalaban a nasnasion impaayda ti bendisionda. Ti The Columbia History of the World kunaenna maipapan iti Gubat Sangalubongan I: “Napagbalin nga awan ti mamaay ti kinapudno agraman ti biag, ket ngangngani awan ti panagprotesta. Dagiti mangik-ikut iti sao ti Dios indauluanda ti ragup a panaggugubat. Ti naan-anay a gubat kaipapananna ti naan-anay a pananggura.” (Kuami dagiti italiko.) Dagiti tsaplin pinaregtada dagiti soldado babaen iti patriotiko a panagregget bayat a dagiti agtutubo iti agsumbangir a dasig nagbalinda a soldado a maipaay iti pannakapapatay. Kunaen ti isu met laeng a libro iti historia: “Ti sistematiko a pannakasabidong iti is-isip dagiti tattao babaen iti kinapinget iti nasionalismo . . . ti ad-adda a nanglapped iti panangsapul iti kappia.”

Ti ulbod a relihion iti sangalubongan agtultuloy a pataudenna ti gura bayat a bumarbara dagiti panaglalaban iti nagbaetan dagiti Judio ken Muslim, Hindu ken Sikh, Katoliko ken Protestante, Muslim ken Hindu, Buddhista ken Hindu. Wen, itultuloy ti ulbod a relihion ti pannakiramanna iti panangpapatay kadagiti adu a tattao “dagiti isuamin a napapatay ditoy daga.”​—Apocalipsis 18:24.

Gapu kadagiti amin a pammaneknek a nailanad iti ngato, marikna dagiti Saksi ni Jehova a ti resolusion iti kumbension idi 1988 ket maitutop ken naintiempuan. Siuumiso, babalawenmi ti ulbod a relihion kas ti balangkantis a nakabasol iti dara, ti Babilonia a Dakkel. Iyanunsiomi iti lubong ti pudpudno a dalan iti kappia ken ti pudno a panagdayaw​—nga agturongkami iti Soberano nga Apo iti uniberso, ni Jehova a Dios, babaen iti Daydiay imbaonna ditoy daga, ti Kristo, wenno Mesias, ni Jesus. Daytoy kaipapananna ti panangawat iti Pagarian ti Dios kas ti nalinteg, agnanayon a gobierno a kakaisuna a makapennek iti kasapulan ti sangatauan. Ket dayta kaipapananna met nga itan ti tiempo iti panangtungpal ti bilin: “Rummuarkayo kenkuana [ti Babilonia a Dakkel], O tattaok, tapno dikay mairaman kadagiti basbasolna, ken tapno saanyo nga awaten dagiti saplitna.”​—Apocalipsis 18:4; Daniel 2:44; Juan 17:3.

[Dagiti Footnote]