Nakitakon Dayta a Dimmakkel Idiay Umabagatan nga Africa

Kas insalaysay ni Robert Albert McLuckie

TI TRABAHO a panangaskasaba ti Pagarian idiay Sud Africa agtultuloy a maar-aramid a nagsayaat. Manipud ti sangagasut wenno ad-adu pay a nangaskasaba idi arinunos ti 1920’s, adda itan agarup 45,000 a mangiwarwaragawag ti naimbag a damag idiay Sud Africa. Ket adda pay agarup 150,000 a mangaskasaba ti dadduma a pagilian a dati nga ay-aywanan ti sangami iti Sud Africa.

Naaddaanak ti rag-o a makakita iti daytoy nakaskasdaaw a panagdakkel iti umabagatan nga Africa bayat ti napalabas a 60 a tawtawen! Palubosandak a mangisalaysay iti ababa maipapan iti dayta ken maipapan iti pribilehio a pannakiramanko ken ti pamiliak iti dayta.

Daytat’ Nangrugi iti Trahedia

Idi Hunio 22, 1927, ni Edna, ti dungdungnguek nga asawa, ket natay, a pinanawanna ti anakmi a babai, a ni Lyall, nga agtawen ti tallo ken ti anakmi a lalaki, ni Donovan, nga agtawen ti dua. Agtawenak laeng ti 26 idi. Ti ipapatayna pinagleddaangnak unay ken medio nariribukanak. Sadinot’ yannan? Gapu ta diak patien nga isut’ adda idiay impierno, maliwliwaak iti rabii a mangtagtagainep nga isut’ adda idiay langit.

Iti dayta a Hulio ni bassit a Donovan inyawatna kaniak ti maysa a pampleta a naiturong iti sabali ngem nailaok kadagiti sursuratmi. Daytat’ naglaon ti diskurso ni Joseph Rutherford, ti maikadua a presidente ti Watch Tower Society. Dagiti linaonna pinainteresnak unay a dagus ta nagpedidoak kadagiti amin a publikasion a nailista. Bassit panangipagarupko a daytoy ti mamagbalbaliw ti biagko.

Maysa kadagiti polieto a simmangpet, daydiay napauluan ti Hell​—What Is It? Who Are There? Can They Get Out? ti nakaalat’ atensionko. Anian ti napalalo a ragsakko a makakita iti dayta a polieto! Kalpasan laeng ti dua wenno tallo a panid, aktualmente nga agkatkatawaak iti ragsak.

Magagaran a mangiranud ti naadalko, siak ti agsursurat wenno makisasao kadagiti dadakkelko ken dadduma a miembro ti pamiliami. Kas resultana, dagiti uppat a kakabsatko a lallaki, ni Jack, Percy, William, ken Sydney, nagbalinda nga interesado ken nangrugida metten a mangaskasaba kadagiti dadduma. Sumagmamano a tawen kalpasanna, ni tatang, nanang, ken ti dua a kakabsatko a babbai, da Connie ken Grace, inakseptarda metten ti pammati.

Awan masarakak a sabali nga Estudiante ti Biblia, kas pannakaammo kadagiti Saksi ni Jehova idi, iti deppaarmi ti Sud Africa. Immakarak idiay Southern Rhodesia, a Zimbabwe itan, ket nagtrabahoak iti agarup makatawen iti ranso ti bakbaka a kaduak ni kabsatko a Jack. Kas resulta ti panagbasbasak ti literatura ti Watch Tower Society, din nagbayag a nariknak ti naganat a tarigagay a sumrek iti amin-tiempo a ministerio.

Awan pay nasabsabatko a kapammatian malaksid kadagidiay kinaskasabaak. Gapuna inaramidko ti 2,300-kilometro a panagdaliasat babaen iti tren agingga idiay sanga nga opisina ti Sosiedad idiay Cape Town, Sud Africa. Anian a nagbara a panangabrasa ti naawatko ken George Phillips, a mangay-aywan ti trabaho iti umabagatan nga Africa! Idi Enero 10, 1930, nabautisaranakon.

Nasapa a Tawtawen ti Panagpayunir

Nupay ginasgasuten a tattao ti nakisarsaritaak maipapan ti Biblia bayat ti napalabas a tallo a tawen, diak pay nakiraman iti ministerio a panagbalaybalay. Nupay kasta, nailistaakon iti amin-tiempo a ministerio kas payunir. Awan programa ti panagsanay kadagidiay nga al-aldaw. Kinapudnona, dagiti agibumbunannag mammanoda nga agkukuyog iti isu met laeng a balay. Gapu ta addaankam laeng ti sumagmamano nga agibumbunannag, agparang a kasla di praktikal nga aramiden dayta.

Natural, maseknanak iti pagimbagan dagiti annakko, da Lyall ken Donovan, nga ay-aywanan dagiti apongda. Gapu ta umaw-awatdan ti nasayaat a pannakataripato, mariknak idi a maiyanatup ti panangaramatko ti bagik a mangisaknap ti mensahe ti Pagarian kadagiti dadduma. Gapuna daytat’ inaramidko.

Bayat ti sumaganad a tallo tawen a panagpaypayunirko, naaddaanak ti lima a kakadua, agraman ni kabsatko a Syd. Iti kamaudianan isut’ nagtipus bayat nga adda iti payunir a trabaho ket natay. Saan a nalaka ti panagpaypayunir kadagidiay nga al-aldaw. Nagus-usarkami ti komersial a lugan nga addaan naisigud a pagturoganna, a makupinda iti agsumbangir ti lugan. Daytoy ti namagbael kadakami a maturog, agtugaw, agluto, ken mangan idiay unegna.

Ti naisangsangayan unay a pasamak idi karrugi dagiti aldaw ti panagpayunirko ket isu idi inawatmi ti baro a nagantayo, a dagiti Saksi ni Jehova, idi 1931, agraman ti pampleta a The Kingdom​—The Hope of the World. Malagipko pay a silalawag ti masdaawan a riknak iti panagpampanunot a mangusar iti dayta nadaeg unay a nagan, a pampanunotek no maikariak met laeng a mangusar iti dayta.

Ti sabali pay a nakalalagip a pasamak kadagidiay nga al-aldaw ket isut’ panangbautisarko ken kabsatko a Jack ken ti asawana, a ni Dorrell, idiay adda bubuayana a dandanum ti Karayan Nuanetsi idiay Southern Rhodesia. Kasakbayan ti panagitaneb, nagbatokkami idiay karayan tapno butbutngen dagiti aglemlemmeng a buaya. Iti kamaudianan, kadagidi 1950’s, binautisarak met ni nanang iti maysa a bañera.

Kadagiti Dadduma a Pagilian

Idi 1933 ti maikalima a partnerko, ni Robert Nisbet, ken siak ti naituding iti baro, di pay naas-asak a teritoria​—dagiti purpuro ti Mauritius ken Madagascar idiay umabagatan a daya a kosta ti Africa. Binusbusmi ti nasayaat a paset ti uppat a bulan kadagidiay dua a purpuro, a nagimulmula kadagiti bin-i ti kinapudno ti Biblia. Anian a rag-o ti pannakakita itan a ti Mauritius addaanen ti agarup 800 nga agibumbunannag ket ti Madagascar addaanen ti agarup 3,000! Idi nagsublikami idiay Sud Africa, nagsinakamin ken ni Robert. Iti kamaudianan isut’ nagpayunir a kadua ni kabsatko a Syd ken kalpasanna nagserbi kas manangaywan ti sanga idiay Mauritius.

Sakbay ti panagsublimi idiay Sud Africa, inyurnosko a makita da Lyall ken Donovan idiay balay ni tatangko. Kalpasan ti panangbisitak kadakuada, immay ti di malisianen a panagsisina, a napakuyogan ti adu a lulua. Nagdaliasatak a mangsabat ti manangaywan ti sanga, ni Kabsat Phillips, tapno awaten ti sumaganad a pakaitudingak. Dayta isut’ Nyasaland, a Malawi itan. Maysa a 1929 model a Chevrolet ti nagatang nga isut’ usarek idiay.

Gapuna, idi 1934, nagrubbuatak a maipaay iti 1,900 kilometro a panagdaliasat, kangrunaanna kadagiti natapuk a daldalan, manipud Johannesburg, Sud Africa, agingga idiay Zomba, ti kabisera ti Nyasaland. Idi agangay nakagtengak iti destinasionko, ti balay ti kabsat nga Africano, a ni Richard Kalinde. Isut’ nagbalin a nasinged a kadkaduak ken manangipatarusko bayat ti panagianko idiay Nyasaland. Idi agangay, nangalaak ti dua a kuarto iti daanen nga otel a saanen a maus-usar. Ti maysa inusarko kas opisina ti bodega, ket daydiay maysa kas pagdagusan.

Ti trabahok idiay Nyasaland ket isut’ nangnangruna a panangiyurnos ti nagulo a kasasaad a bunga ti makunkuna a movimiento ti Watchtower. Adu a tawtawen sakbayna, maysa nga Africano, a pagaammona unay ti sursurat ti umuna a presidente ti Watch Tower Society, a ni Charles Taze Russell, ti responsable iti itatanor dagitoy a movimiento, uray no isu a mismo ket di met nagbalin a maysa kadagiti Saksi ni Jehova.​—Kitaenyo ti 1976 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, panid 71-4.

Sinarungkarak dagiti kongregasion dagidiay agus-usar ti literatura ti Watch Tower ken imbasak ti resolusion maipapan ti baro a nagantayo, a Saksi ni Jehova. Amin a pabor iti resolusion nakalikagumanda a mangipakaammo iti daytoy babaen ti panangitayagdat’ im-imada. Nupay ti kaaduan intayagdat’ im-imada, adu ti di nakatarus a naan-anay no aniat’ pudno a ramanen daytoy. Gapuna, kadagiti naglabas a tawtawen, nupay daddumat’ napaay a rimmang-ay iti naespirituan, dadduma ti nangibabawi nga interamente iti panangsuportarda manipud iti daydiay matmatmatanda kas lider ket pudno a nagbalinda a Saksi ni Jehova.

Kalpasan ti agarup innem a bulan a kaaddak idiay Nyasaland, napanak met idiay Mozambique, a sadiay di pay naiwarwaragawag ti mensahe ti Pagarian. Sadiay nakitak daydiay agtutubo nga opisial a Portugues a nakasaritami ken ni Robert Nisbet iti maysa a barko idi agturturongkami idiay Mauritius. Inawisnak iti maysa a pannangan, ket isut’ nakaskasabaak manen.

Idi sabali nga okasion, bayat nga addaak iti maysa a purok idiay umamianan a Mozambique, maysa a kotse ti nagsardeng iti sibayko. Isu gayam daydiay ti gobernador iti dayta a lugar. Isut’ nagsaludsod no adda maitulongna ket inawisnak idiay balayda, a sadiay inakseptarna dagiti adu a publikasion ti Watch Tower. Nupay ti trabaho a panangaskasaba ket maiparit itan idiay Mozambique ken Nyasaland (Malawi), makaparagsak kaniak a maammuan nga adu kadagiti matalek a kakabsat a lallaki ken babbai ti aktibo sadiay.

Dagiti Pribilehio iti Bethel

Kalpasan ti panagsublik idiay Nyasaland, anian a surpresa ti naawatko! Naimbitaranak a makikadua kadagiti kameng dagiti mangop-opisina iti sanga ti Sud Africa sadi Cape Town, ket ti ub-ubing a kabsatko a ni William ti naibaon a mangsukat kaniak idiay Nyasaland. Gapuna nagrubbuatak manen a maipaay iti 3,500 kilometro a panagdaliasat iti Chevrolet. Idiay madalanan binisitak manen da Donovan ken Lyall. Agtawenda itan ti 11 ken 12, ket makatawento manen sakbay a makitak ida.

Natudinganak a mangaywan iti sanga nga opisina no ni Brother Phillips, ti manangaywan ti sanga, ket pumanaw. Nupay saanak a naitimpuyog a regular iti aniaman a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova nanipud naammuak ti kinapudno siam a tawen a nasapsapa, idi 1936 siak ti naituding nga agbalin a mamangulo a manangaywan ti Cape Town a Kongregasion, a buklen ti agarup 20 nga agibumbunannag.

Panagbalbaliw ti Kasasaad

Diak kinayat nga isakripisio dagiti pribilehiok ti serbisio, ngem da Lyall ken Donovan dandanidan bumalasang ken bumarito, ket maseknanak iti pagimbaganda, agraman naespirituan a salun-atda. Pagyamanan unay, ta dandanin ti solusion dayta a banag.

Idi Hunio 6, 1936, inyam-ammonak ni Brother Phillips kadagiti kassangpet a taga Australia, ni Sister Seidel ken ti napintas a 18-años a balasangna, a ni Carmen. Iti dayta a tawen nagkasarkami ken ni Carmen. Gapuna nangalaak ti panggedak ket nangipasdekakon ti maysa a pagtaengan.

Iti makatawen sinalimetmetak ti panggedak idiay Sud Africa, ngem kalpasanna siak ken ni Carmen ken ti maladaga nga anakmi a lalaki, a ni Peter, ti immakar idiay Southern Rhodesia, a sadiay ti nangawisan kaniak ni kabsatko a Jack a makikadua kenkuana iti rantana a panagmina ti balitok. Idi a makasimpakamin, da Lyall ken Donovan, a nabati pay laeng iti nanang ni Carmen, ti timmipon metten kadakami.

Panangsango ti Pannakaidadanes Bayat ti Gubat

Idi Setiembre 1939, bimtak ti Gubat Sangalubongan II, ket iti sumaganad a tawen naipariten dagiti literaturatayo iti Biblia. Naikeddengmi a suboken ti legalidad ti linteg babaen ti panagiwaras kadagiti literatura uray aniat’ mapaspasamak. Simmaruno dagiti pannakaaresto ken pannakasentensia, ket dagiti libro ken Bibliami kinumpiskarda ken pinuoranda.

Maysa nga agsapa kalpasan ti panangaskasabami, maysa a detektib ti nangawis kadakami nga inkam alaen dagiti annakmi idiay estasion ti polis a nakaipananda. Madikami, nga imbagami kadakuada a yantangay dagiti agtutubo ti nalawag a naaresto, rebbengen ti polisia ti panangaywan kadakuada. Iti dayta a malem, idi a nagawidkamin manipud tay-ak ti ministerio, nakitami lattan dagiti annakmi idiay balayen a natalged ngem awan maysa a polis ti makita!

Iti sabali manen nga okasion, idi 1941, nasentensiaan ni Carmen ti tallo a bulan iti pagbaludan uray no isut’ masikog. Ni Estrella, nupay kasta, ket naiyanaken sakbay a mangrugi a serbian ni Carmen ti sentensiana. Imbes nga ibatina ti ubing kaniak idiay balay, pinili ni Carmen nga isut’ itugotna idiay pagbaludan. Gapuna, naaddaan ni Estrella ti para aw-awir a maysa a babai nga Africana a nangpapatay ken lakayna. Idi nawayawayaanen ni Carmen, ti babai a manangpapatay ket maldaangan a nagsangsangit ti kasta unay. Mainaig iti daytoy, nangrugi a nagpayunir ni Estrella idi 1956 idi agtawen ti 15. Iti kamaudianan, nagasawada ken ni Jack Jones ket nasurok a 20 a tawen itan nakipagserserbi a kadua ni lakayna idiay Sud Africa ken iti agdama idiay hedkuarters ti Watch Tower Society idiay Brooklyn, Nueva York.

Di nagbayag kalpasanna siak met ti nangbusbos ti sumagmamano a bulan idiay pagbaludan gaput’ panangaskasaba. Bayat ti kaaddak idiay, idi Enero 1942, natay ni Joseph Rutherford. Diak mamedmedan ti nagsangit bassit iti dayta a rabii idi agmaymaysaak iti seldak. Naaddaanak kadagiti gundaway a mangaskasaba, ket maysa nga agsapa ti Domingo, idi tunggal maysa ti adda idiay paraangan nga agwatwatwat, binautisarak ti padak a balud a nangabrasa iti mensahe ti Pagarian.

Maysa a Baro a Sanga nga Opisina

Kalpasan ti pannakawayawayak manipud pagbaludan, nangalaak ti panggedan iti perokaril idiay Bulawayo. Nakasursuro ni Carmen kas modista idi adda idiay pagbaludan ket inusarna dayta a laingna tapno tumulong a mangsuportar ti pamilia. Ni Lyall nagsublin manipud Sud Africa, nga idiay ti nagpaypayuniranna, ket timmulong met kadagiti paggastuan. Kas resultana, di nagbayag ad-adun ti napastrekmi ngem ti pudno a kasapulanmi, gapuna nagtutungtungkami, ket nagnunummuanmi a mabalinko manen ti sumrek iti amin-tiempo a ministerio.

Gapu ta adda pasesko iti perokaril, idi 1947 nagdaliasatak babaen iti tren a nagturong Cape Town tapno kitaen ni Kabsat Phillips. Iti panagsiddaawko, naitudingak a manglukat ti maysa a bodega a mangaywan kadagiti literatura ti Sosiedad idiay Bulawayo. Kalpasanna, iti sumaganad a tawen, ni Nathan H. Knorr, ti maikatlo a presidente ti Watch Tower Society, simmarungkar ket inyurnosna a ti bodega agbalin a sanga nga opisina idi Setiembre 1, 1948, a ni Eric Cooke ti manangaywan ti sanga iti Southern Rhodesia. Iti sumaganad a 14 a tawtawen, naikkanak ti pribilehio nga agtrabaho iti sanga bayat, a siempre, agnanaedak iti balaymi agraman dumakdakkel a pamiliak. Agyamyamanak iti material a tulong nga impaay ni Carmen ken dagiti natataenganen nga annakko, a nakatulong kaniak nga agtultuloy nga agtrabaho iti sanga nga opisina.

Sabali Manen a Naituding a Pangaskasabaan

Idi 1962 siak ken ni Carmen tinarigagayanmi ti agturong iti tay-ak ken agtrabaho idiay dakdakkel ti pagkasapulan. Gapuna inlakomi ti balaymi ket intugotmi ni Lindsay ken ni Jeremy, dagiti dua a kababassitan nga annakmi​—dagidiay lima dadakkeldan ken pimmanawdan iti balay​—ket nagturongkami idiay Seychelle Islands.

Umuna, nagbiahekami babaen iti kotse, a kaaduanna iti natapuk a daldalan, iti agarup 2,900 a kilometro, a dimtengkami idiay Mombasa, Kenya. Imbatimi ti kotse iti maysa a kabsat ket naglugankami iti bilog nga agturong Seychelles. Maysa nga interesado a tao ti nangiyam-ammo kadakami kadagiti dadduma, ket di nagbayag addaankamin ti panaggigimong iti ngangngani sirok ti anniniwan ti balay ti obispo. Inangaymi ti dadduma kadagiti gimong iti asideg a puro iti pribado a barko a balay a nalawlaw kadagiti nangangato a niog ken dagiti allon ag-agkanda ti igid ti baybay.

Di nagbayag naammuanda ti ar-aramidmi, ket idi agangay pinasardeng dagiti agtuturay ti panangaskasabami, banag a dikam kayat nga aramiden. (Aramid 4:19, 20) Gapu itoy, kaiyariganna, napagtalawkami, ngem bayat dayta a tiempo adda lima a tattao a nabautisaranmi. Bayat ti lima bulan a panaggianmi idiay Seychelles, nagsikog ni Carmen ken ni Andrew, ti maudin nga anakmi. Iti panagsublimi idiay Southern Rhodesia, ni balasangmi a Pauline ti nangawis kadakami a makipaggian kenkuana ken ni lakayna bayat a pagur-urayanmi ti pannakaipasngay ni Andrew.

Dagiti Bendision ken Pannakapnek

Maragsakanak a mangibaga nga amin dagiti walo nga annakmi, agraman da Lyall ken Donovan, nakiramanda iti panagpaypayunir iti naminsan ken dadduma pay a paset ti panagbiagmi. Kinapudnona, uppat kadagiti annakmi a lallaki ken mamanugangmi a lallaki ket papanglakayenda itan, ken dua dagiti ministerial nga ad-adipen. Mainayon pay, anian ti ragsakmi nga adu kadagiti appokomi ken appokomi iti tumeng agraman dagiti dadakkelda ti mangiwarwaragawag ti naimbag a damag iti di agkurang nga uppat a pagilian ken pinulpullo a dadduma pay a miembro ti pamilia McLuckie ket agserserbida met ken Jehova. Dagita a resulta, kumbinsidoak, ket gapu ti kankanayon nga itatabuno ti pamilia kadagiti panaggigimong ken regular a pannakiramraman iti trabaho a panangaskasaba.

Itan iti edad a 89, addaanak pay laeng ti pribilehio kas panglakayen iti kongregasionmi sadi Pietermaritzburg, Sud Africa. Mangted pudno a pannakapnek kaniak a tumalliaw iti nasurok ngem 60 a tawtawen iti bendito a panagserbi ken Jehova. Nangnangruna a maysa a bendision ti pannakakita ti lima a kaputotan iti pamiliami, agraman dagiti dadakkelko, a nangyeg dayaw ken Jehova, ti naindaklan a Dios ti intero nga uniberso.