‘Maikontrat’ Pannakaammo—Biddut a Maaw-awagan a Kasta’
KASANO kapategna kenka ti kinapudno? Riribukennaka kadi ta ti kinaulbod ket tiniritirna, inlemmengna pay, ti kinapudno maipapan iti Namarsua ti langit ken daga? Daytoy ti nangriribuk unay ken ni Irenaeus, maysa a makunkuna a Kristiano idi maikadua a siglo iti Kadawyan a Panawentayo. Inkagumaanna nga imbutaktak ti napeggad a di kinaumiso ti Gnosticismo, maysa nga apostata a porma ti Kinakristiano. Sakbay dayta, ni apostol Pablo pinakdaaranna ni Timoteo nga umadayo manipud kadagita a ‘biddut a maaw-awagan pannakaammo.’—1 Timoteo 6:20, 21.
Situtured a nagsao ni Irenaeus maikontrat’ biddut a doktrina. Kas pangarigan, imutektekanyo ti kinunana iti introduksion ti nalawat’-saklawna a librona a napauluan iti “Ti Pananglaban ken Panangparmek iti Maaw-awagan Ulbod a Pannakaammo.” Insuratna: “Dadduma a tattao, a mangilaksid iti kinapudno, mangiyam-ammoda kadatayo kadagiti ulbod nga estoria ken ubbaw a genealogo, a mangiturong kadagiti panagsusuppiat, kas iti kinuna ti apostol [1 Timoteo 1:3, 4], imbes a tumulong iti trabaho ti Dios a panangpabileg iti pammati. Babaen kadagiti nasikap pannakaiyebkasna a sasaoda, iyaw-awanda ti isip dagiti awan pay kapadasanna, ket adipenenda ida, a padaksenda dagiti orakulo ti Apo, ken manangisaknapda iti kinadakes iti aniaman a naimbag ti damagna.”
Dagiti Gnostico (manipud iti Griego a sao a gnoʹsis, a kayatna a sawen “pannakaammo”) akuenda ti nasaysayaat a pannakaammo babaen iti nalimed a paltiing ket iparammagda nga isuda dagiti “manangkorehir kadagiti apostol.” Ti Gnosticismo pinaglaokna ti pilosopia, panagpattapatta, ken pagano a misticismo iti apostata a Kinakristiano. Nagkedked ni Irenaeus a makiraman iti aniaman itoy. Imbes ketdi rinugianna ti tungpal-biag a pannakidangadang maibusor kadagiti erehe a sursuro. Di pagduaduaan a sipupuot a nalaing iti pannakasapul ti pannakaipakat ti pakdaar ni apostol Pablo: “Agannadkayo: di la ket ta adda mangkayaw kadakayo gapu iti pilosopiana ken makaallilaw a sursuro kas maiyallubog kadagiti sarsarita a natauan, ken maiyallubog kadagiti nailubongan a pamunganayan ket saan a maiyannurot ken Kristo.”—Colosas 2:8; 1 Timoteo 4:8.
Nasapa a Panagbiag ken Ministerio
Bassit laeng ti maammuan iti nasapa a panagbiag ken personal a historia ni Irenaeus. Kaaduanna a maipagarup nga isut’ umili iti Asia Menor, a naipasngay idi nagbaetan ti 120 K.P. ken 140 K.P. iti uneg wenno iti asideg ti siudad ti Smirna. Personal a nagtestigo ni Irenaeus nga iti nasapa a kina-agtutubona, naam-ammona ni Policarpio, maysa a manangaywan iti kongregasion ti Smirna.
Bayat ti panagadalna iti sidong ti panangisuro ni Policarpio, nalawag a ni Irenaeus nagayyemna ni Florinus. Ni Policarpio ket sibibiag a kasilpo dagiti apostol. Inlawlawagna a nalaing dagiti Kasuratan ket inrekomendarna a sipipinget ti panagtalinaed iti sursuro ni Jesu-Kristo ken dagiti apostolna. Agpapanpay iti daytoy nagsayaat a pannakasanayna iti Kasuratan, nupay kasta, nagtungpal ni Florinus iti sursuro ni Valentinus, ti kalatakan a panguluen ti movimiento a Gnostico!
Tinarigagayan ni Irenaeus a ti gayyemna ken dati a kaduana a ni Florinus maisubli iti makaay-ayo a Nainkasuratan a sursuro ket maalaw manipud iti Valentinianismo. Ngarud, natignay ni Ireneaus nga agsurat ken Florinus a kunkunana: “Dagitoy a doktrina, Florinus, . . . saanda a makaay-ayo a pannakaawat; dagitoy a doktrina saanda a maitunos iti iglesia, ket iramanna dagiti sumursurot iti dayta iti kadaklan a tabbaaw; . . . dagitoy a doktrina ti saan nga impatawid dagiti panglakayen nga adda idi kadatayo, ken isuda a nakisasao kadagiti apostoles.”
Iti panagreggetna a mangpalagip ken Florinus iti nagsayaat a panagsanay nga inawatna iti sidong ni mararaem a Policarpio, intultuloy ni Irenaeus: “Malaglagipko dagiti paspasamak kadagidi a tiempo . . . ta maibagak uray ti lugar a nakaugalian a pagtugtugawan ken pagdisdiskursuan ni bendito a Policarpio . . . Kasta met no kasanot’ panangisarsaritana iti pamiliar a pannakilanglangenna ken Juan, ken kadagidiay dadduma a nakakita iti Apo; kasta met no kasanona a linagip ti sasaoda.”
Napalagipan ni Florinus nga insuro ni Policarpio dagiti inawatna “manipud kadagiti nakasaksi iti Sao ti biag, [ket] innaigna amin ida maitunos kadagiti Kasuratan. Dagitoy a bambanag, babaen ti asi ti Dios naipaayda kaniak, nangngegko ngarud, insuratko ida, saan nga iti papel no di ket iti pusok; ket agtultuloy a babaen iti kinamanangaasi ti Dios linaglagipko a siuumiso dagitoy iti isipko. Ket [no maipapan iti Valentinianismo] mabalinak ti mangpaneknek iti imatang ti Dios a no dayta a bendito nga apostoliko a panglakayen [ni Policarpio] nangngegna ti kasta a banag, imkis koma ket inapputna dagiti lapayagna . . . Nagtalaw koma iti lugar a, pagtugtugawanna wenno pagtaktakderanna, a nakangngeganna kadagita a sasao.”
Awan ti rekord a nagtignay ni Florinus iti makatukay ken napinget a surat ni Irenaeus. Ngem ti sasao ni Irenaeus ipalgakna ti pudpudno a pannakaseknanna iti napateg a gayyem a nangpanaw iti dalan ti kinapudno ket simmuko iti apostasia.—Idiligyo ti 2 Tesalonica 2:3, 7-12.
Saan a naammuan no nagindeg ni Ireneaus idiay Gaul (Francia). Idi tawen 177 K.P., isut’ agserserbi a kas manangaywan ti kongregasion idiay Lyons. Naireport a nakabungbunga ti ministeriona sadiay. Kinapudnona, inreport ti historiador a ni Gregory of Tours a ni Irenaeus ket nabiit laeng a nagballigi a nangkumberti iti amin a taga Lyon iti Kinakristiano. Di pagduaduaan, daytoy ket aglablabes a panagsao.
Maikontrat’ Kina-erehe
Ti kangrunaan a libro ni Irenaeus, “Ti Pananglaban ken Panangparmek iti Maaw-awagan Ulbod a Pannakaammo,” ket kadawyan a tinukoy babaen iti nagan a “Maikontrat’ Kina-erehe.” Nadibidir dayta iti lima a libro. Dagiti umuna a dua linaonna ti mangkritikar a panangiladawan kadagiti pammati dagiti nadumaduma nga erehe a sekta, nangnangruna ti Valentiniano a kina-erehe. Iti nabati a tallo a libro, pinadas ni Irenaeus ti mangisaad kadagiti “argumento manipud kadagiti Kasuratan.”
Iti introduksion ti maikatlo a librona a “Maikontrat’ Kina-rehe,” ni Irenaeus insuratna: “Laglagipem ngarud ti imbagak iti dua nga immuna a libro; ket babaen iti pananginayon iti daytoy kadakuada magun-odamto kaniak ti naan-anay a sungbat maibusor kadagiti amin nga erehe, ket mabalinamto a simamatalek ken situtured a labanan ida maipaay iti maysa a pudno ken makaited-biag a pammati, nga inawat ti Iglesia manipud kadagiti apostol ken ipaayna kadagiti annakna. Ta ti Apo iti isuamin intedna kadagiti apostolna ti pannakabalin ti ebanghelio, ket babaen kadakuada nasursurotay met ti kinapudno, awan sabali, ti sursuro ti Anak ti Dios—kas kuna ti Apo kadakuada, ‘Ti dumngeg kadakayo dumngeg kaniak, ket ti manglais kadakayo laisennak, ken ti nangibaon kaniak.’”
Nupay no inadmitir ni Irenaeus nga isut’ saan a nalaing a mannurat, isut’ determinado a mangibutaktak iti amin nga aspeto ti “dakes a sursuro” ti Gnosticismo. Nangadaw ken nagkomento kadagiti adu a kasuratan ket sisisigo a nakirinnason maibusor kadagiti “ulbod a mannursuro” dagiti “makadadael a pammati.” (2 Pedro 2:1-3) Agparang a ni Irenaeus ket narigatan iti panangbukelna iti librona iti nasayaat a pormana. Apay? Gapu ta nakaurnong iti nakaad-adu a materiales.
Ti panangibutaktak ni Irenaeus nalawag a naibanag kalpasan ti dakkel a rigat ken adu a panagadal. Dagiti naunday nga argumentona ipaaynat’ nabaknang nga impormasion maipapan iti gubuayan ken dagiti kinapudno maipapan ti Gnosticismo. Dagiti surat ni Irenaeus napategda met nga indise ti sumagmamano kadagiti panangmatmat iti Kasuratan nga ik-ikutan pay laeng dagiti makunkuna a manangalagad iti Sao ti Dios idi ngudo ti maikadua a siglo K.P.
Madagdagullit nga inrupir ni Irenaeus ti pammati iti “maysa a Dios, ti Ama a Mannakabalin-amin, a namarsua iti langit, ken ti daga, ken dagiti baybay, ken amin nga adda kadakuada, ken iti maysa a Kristo Jesus, ti anak ti Dios, a naglasag maipaay iti pannakaisalakantayo.” Dagitoy a kinapudno ket ilibak dagiti Gnostico!
Iti panagsaona maibusor iti Gnostic Docetism (ti sursuro a ni Kristo pulos a di immay a kas tao), insurat ni Irenaeus: “Ni Kristo rebbeng a maysa a tao, a kas kadatayo, no isut’ mangsubbot kadatayo manipud iti kinabulok ket pagbalinennatay a perpekto. No kasano a ti basol ken ipapatay immay iti lubong babaen iti maysa a tao, kasta met nainkalintegan a mapunasda ken agpaay iti pagimbagantayo babaen laeng iti maysa a tao; nupay kasta, siempre, saan a babaen iti basta maysa a putot ni Adan, ket iti kasta kasapulanna met ti pannakasubbot, no di ket babaen iti maikadua nga Adan, sobrenatural ti pannakaipasngayna, maysa nga inapo ti pulitayo.” (1 Corinto 15:45) Iti kasumbangirna, dagiti Gnostico ket Dualista, a mamatida a dagiti espiritual a banag ket naimbag ngem amin a material a banag ken lasag dakesda. Kasta met, ilaksidda ti tao a Jesu-Kristo.
Iti panangikalinteganda nga amin a lasag ket dakes, dagiti Gnostico ilaksidda met ti panagasawa ken ti panaganak, nga akuenda nga inrugi ni Satanas dagitoy. Ipabiangda pay ti nadiosan a kinasirib iti uleg idiay Eden! Daytoy a panangmatmat nagresulta iti agsobsobra nga estilo ti panagbiag, dayta man ket sobra a panangpaidam iti bagi wenno panagpapas iti lasag. Akuenda a ti pannakaisalakan dumteng laeng babaen iti mistiko a Gnosticismo, wenno bukod a pannakaammo, dida iwayaan ti kinapudno ti Sao ti Dios.
Kas panangidilig, dagiti argumento ni Irenaeus iramanna ti pammati iti milenio ket ipakitana ti sumagmamano a pannakaawat iti namnama iti natalna a masanguanan a biag iti daga. Inkagumaanna a pagkaykaysaen dagiti umad-adu a grupo a simmiasi idi kaaldawanna babaen iti panangusarna iti nabileg a Sao ti Dios. Ket isut’ kaaduanna a malaglagip gapu iti nasin-aw a panagpampanunotna, nasiglat a pannakaawatna, ken umiso a panagikeddengna.
Nupay sumagmamano ti mangipabiang ken Irenaeus (a natay idi agarup 200 K.P.) iti panangparang-ay kadagiti pudno a doktrina ti Nakiristianuan a pammati, rebbeng a laglagipen a ti kaaldawanna ket tiempo idi ti panagbalbaliw ken ti naipadto nga apostasia. No dadduma, nalidem bassit dagiti argumentona, agsusupadi pay ketdi. Nupay kasta, ipatpategtayo unay ti pammaneknek ti tattao a situtured a nagsao a maikanunong iti naipaltiing a naisurat a Sao ti Dios imbes a dagiti tradision ti tao.