Ti Nakristianuan a Panangmatmat iti Nangatngato a Turturay

“Paiturayan koma amin a kararua iti nangatngato a turturay, ta awan ti turay no di babaen iti Dios; ti turturay nga adda naisaadda kadagiti nakedngan nga akem babaen iti Dios.”​—ROMA 13:1.

1, 2. (a) Apay a ni Pablo nagbalin a balud idiay Roma? (b) Ania a salsaludsod ti patauden iti panagapelar ni Pablo ken Cesar?

INSURAT ni apostol Pablo dagiti sasao iti ngato kadagiti taga Roma idi agarup 56 K.P. Iti sumagmamano a tawen kalpasanna, isut’ mismo nga adda idiay Roma kas balud. Apay? Isut’ rinaut dagiti managderraaw idiay Jerusalem ket insalakan dagiti soldado a Romano. Idi impanda idiay Cesarea, naipasango kadagiti ulbod a darum, ngem silalaing nga inkalinteganna ti bagina iti saklang ni Felix, ti Romano a gobernador. Ni Felix, a mangin-inanama ti pasuksokna, ti nangibalud kenkuana iti dua a tawen. Iti kamaudianan, inkalikagum ni Pablo iti sumaruno a gobernador, a ni Festo, a ti kasona denggen koma ni Cesar.​—Aramid 21:27-32; 24:1–25:12.

² Kalinteganna daytoy kas makipagili a Romano. Ngem maiyataday kadi ken Pablo nga agapelar iti dayta a turay ti imperio idinto ta tinukoy ni Jesus a ni Satanas ti pudpudno nga “agturay ti lubong” ket ni Pablo mismo inawaganna ni Satanas a “ti dios daytoy a sistema dagiti bambanag”? (Juan 14:30; 2 Corinto 4:4) Wenno adda aya inukoparan ti turay Romano a ‘nakedngan nga akem’ a namagbalin a maikanatad ken Pablo nga umay iti dayta a turay a maipaay iti pannakasalaknib dagiti kalinteganna? Pudno unay, dagiti kadi immun-una a sasao dagiti apostol, “Masapul nga agtulokkami a nangnangruna iti Dios ngem kadagiti tao,” ipalubosnat’ panagtulnog ti Kristiano kadagiti natauan a turturay no saan a nairaman ti isusukir iti Dios?​—Aramid 5:29.

3. Ania a nataengan a panangmatmat ti ipanayag ni Pablo, ket kasano a nairaman ti konsiensia?

³ Tulongannatay ni Pablo a mangsungbat kadagitoy a salsaludsod iti suratna kadagiti taga Roma, a sadiay impanayagna ti nataengan a panangmatmat iti panagturay ti tao. Idiay Roma 13:1-7, pinagbalin a nabatad ni Pablo ti paset ti Nakristianuan a konsiensia iti panangtimbeng ti naan-anay a panagtulnog iti Kangatuan a Turay, ni Jehova a Dios, buyogen ti nakedngan a panagtulnog “iti nangatngato a turturay.”

Panangilasin iti Nangatngato a Turturay

4. Ania a panagbalbaliw iti panangmatmat ti naaramid idi 1962, a nangibangon iti ania a salsaludsod?

⁴ Iti sumagmamano a tawen, agingganat’ 1962, sinalsalimetmetan dagiti Saksi ni Jehova a ti nangatngato a turturay ket isuda da Jehova a Dios ken ni Kristo Jesus. Nupay kasta, maitunos iti Proverbio 4:18, rimmang-ay ti lawag, ket daytoy a panangmatmat nabaliwan, a mabalin mangpataud ti salsaludsod iti is-isip ti dadduma. Maiyanatup aya itan a kunaentayo a dagitoy a turturay isuda dagiti ar-ari, presidente, primero ministro, mayor, mahistrado, ken dadduma pay a mangig-iggem iti nailubongan, napolitikaan a pannakabalin iti lubong ket utangtay kadakuada ti panagpasakup iti nakedngan a pamay-an?

5. Iti ania a pamay-an a ti konteksto ti Roma 13:1 tulongannatayo a mangilasin kadagiti nangatngato a turturay, ken kasanot’ panangsuportar dagiti patarus ti Biblia iti daytoy a panangilasin?

⁵ Ni Irenaeus, maysa a mannurat idi maikadua a siglo K.P., kunana a sigun iti dadduma idi kaaldawanna, agsasao ni Pablo idiay Roma 13:1 “maipapan kadagiti pannakabalin ti anghel [wenno] dagiti di makita a turturay.” Ngem, ni Irenaeus a mismo, minatmatanna dagiti nangatngato a turturay kas “dagiti aktual a natauan a turturay.” Ipakita dagiti konteksto ti sasao ni Pablo nga umiso ni Irenaeus. Kadagiti pangserra a bersikulo ti Roma kapitulo 12, inlawlawag ni Pablo no kasanot’ rebbeng a panagtignay dagiti Kristiano iti imatang ti “isuamin a tattao,” a tratuenda uray dagiti ‘kabkabusor’ buyogen ti ayat ken konsiderasion. (Roma 12:17-21) Nabatad, ti sasao nga “isuamin a tattao” agaplikar kadagiti tattao iti ruar ti kongregasion Kristiano. Gapuna ti “nangatngato a turturay,” nga intuloy a sinalaysay ni Pablo, rebbeng met nga adda iti ruar ti kongregasion Kristiano. Maitunos iti daytoy, kitaenyo no kasanot’ panangipaulog ti nadumaduma a patpatarus iti umuna a paset ti Roma 13:1: “Tunggal maysa masapul nga agtulnog kadagiti agturay ti estado” (Today’s English Version); “tunggal maysa masapul nga ipasakupna ti bagina kadagiti mangituray nga autoridad” (New International Version); “tunggal maysa rebbeng nga agtulnog kadagiti sibil nga agturay.”​—New Testament in Modern English ni Phillips.

6. Kasano a dagiti sasao ni Pablo maipapan iti panagbayad kadagiti buis ken impuesto ipakitana a dagiti nangatngato a turturay rebbeng nga isuda dagiti nailubongan a turturay?

⁶ Intuloy a kinuna ni Pablo a dagitoy a turturay dumawdawatda ti buis ken impuesto. (Roma 13:6, 7) Ti kongregasion Kristiano saan nga agdawdawat kadagiti buis ken impuesto; ken uray met ni Jehova wenno ni Jesus wenno ti asinoman a sabsabali a “di makita nga agtuturay.” (2 Corinto 9:7) Dagiti buis mabaybayadanda laeng kadagiti sekular nga agtuturay. Maitunos iti daytoy, ti sasao a Griego para iti “buis” ken “impuesto” nga inaramat ni Pablo idiay Roma 13:7 espesipiko a tuktukoyenna ti kuarta a maibaybayad iti Estado.a

7, 8. (a) Kasano a dagiti nadumaduma a kasuratan makitunosda iti panangmatmat a dagiti Kristiano rebbeng nga agpasakupda kadagiti napolitikaan a turturay itoy a lubong? (b) Kaano laeng a ti Kristiano saan nga agtulnog iti bilin ti “agturay”?

⁷ Mainayon pay, ti pammagbaga ni Pablo nga agpasakup kadagiti nangatngato a turturay ket maitunos iti bilin ni Jesus nga ited ken “Cesar dagiti kukua ni Cesar,” a sadiay ni “Cesar” irepresentarna ti sekular a turay. (Mateo 22:21) Maitunos met dayta kadagiti maudi a sasao ni Pablo ken Tito: “Ipalagipmo kadakuada a paiturayanda koma kadagiti agtuturay ken dagiti mannakabalin, agtulnogda ket sisisiglatda iti isuamin nga aramid a naimbag.” (Tito 3:1) Gapuna, no bilinen dagiti gobierno dagiti Kristiano a makiramanda kadagiti trabaho iti komunidad, maiyanatup laeng ti panagtulnogda la ketdi no dagidiay nga ar-aramid saanda a buklen iti makaikompromiso a kasukat ti maysa a di nainkasuratan a serbisio wenno mangsalungasing kadagiti Nainkasuratan a prinsipio, kas masarakan idiay Isaias 2:4.

⁸ Pinatibker met ni Pedro ti rebbeng a panagpasakuptayo kadagiti sekular nga agtuturay daytoy a lubong idi a kinunana: “Paiturayankayo iti amin nga al-alagaden dagiti agturay gapu iti Apo: uray pay iti ari a kas kangatuan unay wenno kadagiti gobernador a naibaon a mangdusa kadagiti agaramid ti dakes ken mangidayaw kadagiti agaramid ti naimbag.” (1 Pedro 2:13, 14) Maitunos iti daytoy, ipangag met dagiti Kristiano ti pammatigmaan ni Pablo ken Timoteo: “Ibalakadko ngarud, nga iyun-una, a maaramid koma dagiti araraw, dawdawat, panangibabaet, panagyaman, a maipuon kadagiti isuamin a tattao, maipuon kadagiti ar-ari ken kadagiti isuamin nga adda iti nangato a saad; tapno agbiagtayo a natalna ken naulimek babaen ti kinasingpet ken kinanakman.”b​—1 Timoteo 2:1, 2.

9. Apay a di makissayan ti dayag ni Jehova no tukoyen ti natauan a turturay kas “nangatngato”?

⁹ Iti panangawag kadagiti sekular a turturay a “nangatngato,” kasla aya kiskissayantayo ti dayaw a maiparbeng ken Jehova? Saan, ta ni Jehova ket ad-adda pay ngem basta nangatngato. Isu “ti Soberano nga Apo,” “Daydiay Kangatuan.” (Salmo 73:28; Daniel 7:18, 22, 25, 27; Apocalipsis 4:11; 6:10) Ti umiso a panagpasakup kadagiti natauan a turturay dina pulos kissayan ti panagdaydayawtayo iti Kangatuan a Turay, ti Soberano nga Apo a ni Jehova. Ngarud, aginggat’ sadino, a dagitoy a turturay ket nangatngatoda? Maipapan laeng kadagiti dadduma a tattao ken iti masaklaw ti bukodda nga aramid. Responsableda a mangiturong ken mangsalaknib kadagiti natauan a komunidad, ket gapu itoy agipaulogda kadagiti regulasion maipapan iti kondukta ti ar-aramid publiko.

“Naisaadda kadagiti Nakedngan nga Akem Babaen iti Dios”

10. (a) Ti sasao ni Pablo maipapan iti ‘pannakaisaad’ dagiti nangatngato a turturay paneknekannat’ ania maipapan iti mismo a kinaturay ni Jehova? (b) Aniat’ impalubos ni Jehova no maipapan iti ‘pannakaisaad’ dagiti sumagmamano nga agturay, ket iti kasta kasano a masuot dagiti adipenna?

¹⁰ Ti kinangato ni Jehova a Dios uray kadagiti nailubongan a turturay ket makita a ta dagitoy a turturay “naisaadda kadagiti nakedngan nga akem babaen iti Dios.” Nupay kasta, daytoy a sasao pataudenna ti saludsod. Sumagmamano a tawen kalpasan nga insurat ni Pablo dagitoy a sasao, ti Romano nga emperador Nero inrugina ti maysa a kampania ti nadawel a panangidadanes kadagiti Kristiano. Personal kadi nga insaad ti Dios ni Nero? Adayo a kasta! Saan a tunggal maysa nga indibidual nga agturay ti pinili ti Dios ket insaadna ‘babaen iti grasia ti Dios.’ Imbes ketdi, no maminsan ni Satanas imamaniobrana dagiti narungsot a tattao nga agsaad kas agtuturay, ket palubosan ni Jehova daytoy, agraman kadagiti suot nga iyeg dagita nga agtuturay kadagiti manangsalimetmet ti kinatarnawda nga ad-adipenna.​—Idiligyo ti Job 2:2-10.

11, 12. Ania dagiti kaso a nakarekord a ni Jehova ti personal a nangimaniobra kadagiti nailubongan nga agtuturay a maisaad wenno maikkat iti puesto?

¹¹ Nupay kasta, ni Jehova ti personal a bimmallaeten iti kaso ti dadduma nga agtuturay wenno gobierno tapno serbian ti nadayag a panggepna. Kas pangarigan, idi tiempo ni Abraham napalubosan dagiti Canaanita nga agtalinaed idiay daga ti Canaan. Iti kamaudianan, nupay kasta, pinarut ni Jehova ida ket intedna ti daga iti bin-i ni Abraham. Bayat ti panagdaliasat dagiti Israelita idiay let-ang, saan a pinalubosan ida ni Jehova a mangparmek iti Ammon, Moab, ken Bantay Seir. Ngem imbilinna ti panangdadaelda kadagiti pagarian ni Sihon ken Og.​—Genesis 15:18-21; 24:37; Exodo 34:11; Deuteronomio 2:4, 5, 9, 19, 24; 3:1, 2.

¹² Kalpasan a nakasimpan ti Israel idiay Canaan, intultuloy ni Jehova ti naaddaan direkta nga interes kadagiti agtuturay a nangapektar iti ilina. No maminsan, no agbasol ti Israel, pinalubosan ni Jehova ida a sakupen ti turay a pagano. No agbabawida, ikkatenna dayta a turay manipud iti daga. (Oc-ocom 2:11-23) Idi agangay, pinalubosanna ti Juda, agraman adu a dadduma a nasnasion, nga umay iti panangituray ti Babilonia. (Isaias 14:28–19:17; 23:1-12; 39:5-7) Kalpasan a naidistierro ti Israel idiay Babilonia, impadto ni Jehova ti ibabangon ken pannakarba dagiti pannakabalin ti lubong a mangapektar ti ilina manipud tiempo ti Babilonia agingga iti kaaldawantayo.​—Daniel, kapitulo 2, 7, 8, ken Da 11.

13. (a) Sigun iti kanta ni Moises, apay nga inkeddeng ni Jehova ti pagbedngan dagiti tattao? (b) Apay nga iti kamaudiananna insubli ni Jehova ti Israel iti dagana?

¹³ Nagkanta ni Moises maipapan ken Jehova: “Idi ti Kangatuan Unay intedna kadagiti nasnasion dagiti tawidda, idi pinagsisinana dagiti annak ni Adan, inwayangna dagiti bedbeddeng dagiti il-ili a mayanatup iti bilang dagiti annak ti Israel. Ta ti bagi ni Jehova isu ti ilina; ni Jacob isu ti bagina a tawid.” (Deuteronomio 32:8, 9; idiligyo ti Aramid 17:26.) Wen, tapno maitungpalnat’ pangpanggepna, inkeddeng ti Dios sadiay no asino a turturay ti agtalinaed ken asinot’ madadael. Iti kastoy a pamay-an, impaayanna ti kapuonan ni Abraham iti daga a tawidenda ket iti kamaudianan insublina ida iti dayta a daga, tapno iti kamaudianan ti naikari a Bin-i agparangto sadiay, kas iti naipadto.​—Daniel 9:25, 26; Mikias 5:2.

14. Iti kaaduan a paset, iti ania a sentido nga inkabil ni Jehova dagiti natauan nga agtuturay kadagiti nakedngan nga akemda?

¹⁴ Ngem, iti kaaduan a kaso, insaad ni Jehova dagiti agtuturay iti nakedngan a saadda iti punto a pinalubosanna ti tattao a mangala kadagiti posision ti kinaturay a relatibo iti maysa ken maysa ngem kanayon a nababbabada ngem isuna. Gapuna, idi nagtakder ni Jesus iti saklang ni Poncio Pilato, imbagana iti dayta nga agturay: “Awan koma ti aniaman a pannakabalinmo kaniak no di koma naited kenka nanipud ngato.” (Juan 19:11) Di kayat a sawen dayta a ni Pilato ket personal nga insaad ti Dios, no di ket kaipapananna a ti biag-ken-patay a pannakabalinna ken Jesus ket babaen laeng iti panangipalubos ti Dios.

“Ti Dios Daytoy a Sistema dagiti Bambanag”

15. Iti ania a pamay-an a ni Satanas addaan kinaturay iti daytoy a lubong?

¹⁵ Ania met ngarud, itatta, iti sasao ti Biblia a ni Satanas isu ti dios, wenno agturay, daytoy a lubong? (Juan 12:31; 2 Corinto 4:4) Ken, ania ngarud, ti maipapan ti panagparammag ni Satanas ken Jesus idi impakitana ken Jesus amin dagiti pagpagarian ti lubong ket sana kinunana: “Amin dagitoy a pannakabalin . . . naitedda kaniak, ket itedko iti pagayatak.” (Lucas 4:6) Saan a sinuppiat ni Satanas ti panagtangsit ni Satanas. Ken dagiti sasao ni Satanas maitunosda iti insurat ni Pablo iti kamaudiananna kadagiti taga Efeso: “Ta ti pannakidangadangtayo, saan a maibusor iti lasag ken dara, no di ket kadagiti gobierno, kadagiti mannakabalin, kadagiti agturay iti lubong daytoy a sipnget, maibusor kadagiti espiritu ti kinadakes idiay nailangitan a disso.” (Efeso 6:12) Mainayon pay, ti libro ti Apocalipsis inladawannan Satanas kas dakkel a dragon a mangted iti inaanimal a simbolo ti napolitikaan a sistema ti lubong “ti pannakabalinna ken ti tronona ken dakkel a kinaturay.”​—Apocalipsis 13:2.

16. (a) Kasano a makita a ti kinaturay ni Satanas ket limitado? (b) Apay a ni Jehova pinalubosanna ni Satanas a maaddaan kinaturay iti sangatauan?

¹⁶ Ngem, kitaenyo, ta ti sasao ni Satanas ken Jesus nga, “Amin dagitoy a pannakabalin . . . naitedda kaniak,” ipakpakitana a watwatwatenna met ti kinaturayna babaen laeng ti pannakaipalubosna. Apay nga inted ti Dios daytoy a pammalubos? Ti karera ni Satanas kas agturay ti lubong nangrugi pay laeng idiay Eden idi silalatak nga inakusarna ti Dios iti panagulbod ken di nainkalintegan a panangwatwatna ti kinasoberanona. (Genesis 3:1-6) Sinurot da Adan ken Eva ni Satanas ket simmukirda ken Jehova a Dios. Iti dayta a punto ni Jehova, babaen iti perpekto a kinahustisia, nabalinanna koma a pinatayen ni Satanas ken dagiti dua a baro a paspasurotna. (Genesis 2:16, 17) Ngem dagiti sasao ni Satanas ket pudno a personalda a karit ken Jehova. Gapuna ti Dios gaput’ kinasiribna pinalubosanna ni Satanas nga agbiag ti apagbiit, ket napalubosan da Adan ken Eva a mangpaadu ti annakda sakbay a matayda. Iti daytoy a pamay-an, nangted ti Dios ti panawen ken gundaway a maidemostra ti kinaulbod ti karit ni Satanas.​—Genesis 3:15-19.

17, 18. (a) Apay a maikunatayo a ni Satanas ti dios daytoy a lubong? (b) Iti ania a pamay-an nga “awan ti turay” itoy a lubong “no di babaen iti Dios”?

¹⁷ Impakita dagiti pasamak nanipud Eden a dagiti pammabasol ni Satanas naan-anayda a kinaulbod. Saan met a nasarakan dagiti kaputotan ni Adan ti kinaragsak iti sidong ti turay-Satanas wenno iti sidong ti turay-tao. (Eclesiastes 8:9) Iti kasumbangirna, dagiti pannakilangen ti Dios iti ilina indemostrana ti kinalaing ti nadiosan a turay. (Isaias 33:22) Ngem yantangay kaaduan kadagiti putot ni Adan saanda nga akseptaren ti kinasoberano ni Jehova, ammoda man wenno saan agserserbida ken Satanas kas diosda.​—Salmo 14:1; 1 Juan 5:19.

¹⁸ Iti mabiiten, dagiti isyu a napataud idiay Eden maibanagdanton. Ti Pagarian ti Dios iturayannanton a naan-anay dagiti ar-aramid ti sangatauan, ket maigarangugongton ni Satanas. (Isaias 11:1-5; Apocalipsis 20:1-6) Kabayatanna, nupay kasta, maysa a kita ti urnos, wenno sangal, ti kinasapulan iti sangatauan tapno agbalin a posible ti naurnos a panagbiag. Ni Jehova ket “Dios, saan nga iti riri, no di ti talna.” (1 Corinto 14:33) Gapuna, impalubosna a maadda dagiti sangal ti kinaturay kadagiti komunidad a timmanor iti ruar ti Eden, ken impalubosna dagiti tattao a mangwatwat ti kinaturay iti daytoy nga urnos. Iti kasta, “awan ti turay no di babaen iti Dios.”

Natimbeng-Panunotna nga Agtuturay

19. Isuamin ngata a natauan nga agturay adda iti sidong ti direkta a panangkontrol ni Satanas?

¹⁹ Nanipud pay idiay Eden, ni Satanas naaddaanen ti dakkel a wayawaya iti sangatauan, ket inusarna daytoy a wayawaya a mangimaniobra kadagiti paspasamak ditoy daga, a maitunos iti panagtangsitna ken Jesus. (Job 1:7; Mateo 4:1-10) Ngem, di kayat a sawen daytoy, a tunggal agturay itoy a lubong ket agpasakup a direkta iti panangkontrol ni Satanas. Dadduma​—kas ken Nero idi umuna a siglo ken ni Adolf Hitler iti panawentayo​—imparangarangdat’ pudpudno a sataniko nga espiritu. Ngem dadduma ket saan. Ni Sergio Paulo, ti gobernador ti Chipre, ket “lalaki a manakem” a “tinarigagayanna a denggen ti sao ti Dios.” (Aramid 13:7) Ni Gallio, a gobernador ti Acaya, dina kinayat ti papilit kadagiti Judio a manangakusar ken Pablo. (Aramid 18:12-17) Adu pay dadduma nga agtuturay nga iti nadayaw a pamay-an winatwatda ti kinaturayda a sipapasnek.​—Idiligyo ti Roma 2:15.

20, 21. Ania a paspasamak iti maika-20 a siglo ti mangidemostra a dagiti natauan nga agtuturay dida kanayon nga ar-aramiden ti pagayatan ni Satanas?

²⁰ Impadto ti libro ti Apocalipsis a bayat “ti aldaw ti Apo,” a nangrugi idi 1914, ni Jehova imaniobrana pay dagiti natauan a turturay tapno tungdayen ti pangpanggep ni Satanas. Salaysayen ti Apocalipsis ti layus ti panangidadanes, a pinataud ni Satanas kontra kadagiti napulotan a Kristiano, nga alun-onento “ti daga.” (Apocalipsis 1:10; 12:16) Dagiti elemento “ti daga,” ti natauan a kagimongan nga adda itatta iti daga, salaknibandat’ ili ni Jehova manipud panangidadanes ni Satanas.

²¹ Aktual kadi a napasamak daytoy? Wen. Kadagidi 1930’s ken 1940’s, kas pangarigan, dagiti Saksi ni Jehova idiay Estados Unidos naiyegda iti dakkel a pannakaparigat, a nagsagabada kadagiti pannakakabkabil dagiti managderraaw ken masansan iti di nainkalintegan a pannakaaresto. Isudat’ napabang-aran idi ti Korte Suprema ti E.U. impaulogna dagiti sumagmamano a desision a nangbigbig ti kinalegal ti trabahoda. Iti dadduma pay a lugar, timmulong dagiti agtuturay iti ili ti Dios. Agarup 40 a tawen ti napalabasen idiay Ireland, maysa a Romano Katoliko a derraaw ti nangatakar kadagiti dua a Saksi idiay siudad ti Cork. Maysa a lokal a polisia ti bimmadang kadagiti Saksi, ket ti korte ti linteg dinisiplinana dagiti nangatakar. Idi laeng napan a tawen idiay Fiji, maysa a grupo dagiti natatan-ok a papangulo nangngegdat’ proposision a paritan ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova. Maysa kadagiti pangulo ti nagsao a situtured a maipaay kadagiti Saksi, ket ti proposion silalaka a naabak.

22. Ania a salsaludsod ti sumaganad a mausig?

²² Saan, dagiti nailubongan nga agtuturay dida kanayon a serserbian ti gakgakat ni Satanas. Dagiti Kristiano mabalindat’ agpasakup kadagiti nangatngato a turturay a saanda nga agpasakup ken Satanas a mismo. Pudno unay, agpasakupda laeng kadagitoy a turturay agingga nga ipalubos ti Dios ti kaadda dagitoy a turturay. Ngem, ania, a talaga ti kaipapanan dayta a panagpasakup? Ken aniat’ inanamaen dagiti Kristiano kas supapak manipud kadagiti nangatngato a turturay? Dagitoy a saludsod ti maisalaysay kadagiti pagadalan nga artikulo mangrugi iti panid 18 ken 23 itoy a magasin.

[Dagiti Footnote]

Kasanot’ Panangsungbatyo?

◻ Asinoda dagiti nangatngato a turturay?

◻ Kasanotay a maikuna nga “awan ti turay no di babaen iti Dios”?

◻ Apay nga impalubos ni Jehova ti lubong a maikabil iti kinaturay ni Satanas?

◻ Iti ania a pamay-an nga inkabil ti Dios dagiti natauan a turturay “iti nakedngan nga akemda”?

[Ladawan iti panid 13]

Kalpasan ti pannakauram ti Roma imparangarang

ni Nero ti pudpudno a sataniko nga espiritu

[Ladawan iti panid 15]

Ni Sergio Paulo, ti gobernador ti Chipre,

sinapulnat’ panagdengngeg ti sao ti Dios