Ti Kristiano a Pamilia Tulonganna Dagiti Lallakay ken Babbaket

“Dinak kadi pagtalawen iti tiempo ti kinalakay; dinak kadi baybay-an intono umawanen ti pigsak.”​—SALMO 71:9.

1. Kasanot’ pannakatrato dagiti nataenganen iti adu a lugar?

“IPAKITA dagiti surbey nga agarup innem iti pito (86%) kadagiti maab-abuso a lallakay ken babbaket ti irurrurumen dagiti mismo a pamiliada,” kinuna ti The Wall Street Journal. Kinuna ti magasin a Modern Maturity: “Ti panangirurumen kadagiti nataenganen ti kaudian laeng [a kinaranggas iti pamilia] a maipalpalgak kadagiti pagiwarnak ti nasion.” Wen, kasta unay ti pannakairurumen ken pannakabaybay-a dagiti lallakay ken babbaket iti adu a lugar. Pudno nga agbibiagtayo iti panawen nga adu ti ‘agayat kadagiti bagbagida, . . . awanan panagyaman, saan a napudno, awanan ayat a nakayanakan.’​—2 Timoteo 3:1-3.

2. Sigun iti Hebreo a Kasuratan, kasanot’ panangmatmat ni Jehova kadagiti nataenganen?

² Nupay kasta, saan a kasta ti pannakatrato dagiti lallakay ken babbaket iti nagkauna nga Israel. Kuna ti Linteg: “Rumbeng a tumakderka iti sango ti ulo nga ubanan, ket masapul a dayawem ti langa ti lakay, ket masapul nga agbutengka iti Diosmo. Siak ni Jehova.” Balakadannatayo ti naipaltiing a libro dagiti nainsiriban a proverbio: “Ipangagmo ni amam a nangputot kenka, ken dimo laisen ni inam gapu laeng ta baketen.” Ibilinna: “Anakko, denggem ti pannursuro ni amam, ket dika bay-an ti linteg ni inam.” Insuro ti Linteg Mosaiko ti panangraem ken panangbigbig kadagiti lallakay ken babbaket. Nalawag, tarigagayan ni Jehova a raementayo dagiti nataenganen.​—Levitico 19:32; Proverbio 1:8; 23:22.

Panangaywan Kadagiti Lallakay ken Babbaket Idi Panawen ti Biblia

3. Kasano nga impakita ni Jose ti asina iti lakayen nga amana?

³ Saan laeng nga iti sao no di pay ket kadagiti naasi a tignay a maipakita ti panagraem. Impakita ni Jose ti dakkel nga asi iti lakayen nga amana. Kayatna nga agdaliasat ni Jacob manipud Canaan nga agturong idiay Egipto, a nasurok a 300 a kilometro ti kaadayona. Isut’ gapuna a pinaw-itan ni Jose ni Jacob iti “sangapulo nga asno a nagawitda iti kasasayaatan ti Egipto, ken sangapulo a kabaian nga asno a nagawitda iti bagas ken tinapay ken dadduma pay a taraon a balon ni amana.” Idi sumangpet ni Jacob idiay Gosen, napan sinabat ni Jose ket “dagus nga inapungolna ti tengngedna ket nagsangit iti nabayag a siaapungol kenkuana.” Dungdungnguen unay ni Jose ni tatangna. Anian a makapabileg a pagwadan ti pannakaseknan kadagiti nataenganen!​—Genesis 45:23; 46:5, 29.

4. Apay a ni Ruth ket maysa a nasayaat nga ulidan nga intay suroten?

⁴ Maysa met a nasayaat a pagwadan ni Ruth iti kinaimbag kadagiti nataenganen. Nupay maysa a Gentil, isut’ nagtalinaed a sipupudno ken ni Noemi, ti baketen ken biuda a Judio a katuganganna. Pinanawanna dagiti kailianna ken sisasagana a mapukawan iti namnama a maasawaan manen. Idi indawat ni Noemi kenkuana nga agsubli kadagiti kailianna, simmungbat ni Ruth buyogen dagiti sao a maibilang a karaman kadagiti kaimnasan a balikas iti Biblia: “Dimo koma ipakpakaasi a panawanka, ken agsubliak manipud iti isusurot kenka; ta sadinoman a papanam mapanakto, sadinoman a pagnaedam pagnaedakto. Ti ilim isunto ti ilik, ket ti Diosmo isunto ti Diosko. Sadinoman a pakatayam pakatayakto, ket sadiay maitabonakto. Ni Jehova aramidenna koma a kasta kaniak ken ad-adda pay no adda aniaman malaksid ken patay a mamagsina kadata.” (Ruth 1:16, 17) Imparangarang met ni Ruth dagiti nasudi a kababalin babaen ti situtulok a pannakiasawana ken ni lakayen a Booz iti babaen ti urnos a pannakiasawa iti kayong (levirate marriage).​—Ruth, kapitulo 2 agingga iti 4.

5. Aniada a kababalin ti impakita ni Jesus iti pannakilangenna kadagiti tattao?

⁵ Nangituyang ni Jesus iti umasping nga ulidan iti pannakilangenna kadagiti tattao. Isu ket naanus, mannakipagrikna, naasi, ken makapabang-ar. Impakitana ti personal nga interes iti maysa a lalaki a 38 a tawenen a baldado, saan a makapagna, ket pinaimbagna. Kinaasianna dagiti babbai a balo. (Lucas 7:11-15; Juan 5:1-9) Uray idi agsagsagaba iti nasaem nga ipapatay iti kayo a pagtutuokan, siniguradona a mataripato ti inana, a nalabit agtawen idin iti nasurok a 50. Malaksid kadagiti aginsisingpet a kabusorna, nabang-aran dagiti tao iti pannakilangenda ken Jesus. Isut’ gapuna a naikunana: “Umaykayo kaniak, dakayo amin nga agrigrigat ken madagdagsenan, ket paginanaenkayto. Alaenyo ti sangolko kadakayo ket agsursurokayo kaniak, ta siak naemmaak ken napakumbabaak iti panagpuspusok, ket makasarakkayto iti inana a maipaay kadagiti kararuayo.”​—Mateo 9:36; 11:28, 29; Juan 19:25-27.

Siasino ti Maikari iti Konsiderasion?

6. (a) Siasino ti maikari iti naipangruna a panangaywan? (b) Aniat’ mabalintay nga isaludsod iti bagbagitayo?

⁶ Yantangay nangituyang ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo nga Anakna iti kakasta a nasayaat nga ulidan iti panangaywan, maiparbeng laeng a tuladen dagiti dedikado a Kristiano ti pagwadanda. Adda sumagmamano kadatayo nga agrigrigat ken madagdagsenan iti adun a tawen​—dagiti kakabsat a lallakay ken babbaket a nakakapsuten. Dagitoy ket mabalin a pakairamanan dagiti nagannak kadatayo wenno dagiti apongtayo. Tagtagibassitentay kadi ida? Ipabpababatay kadi ida? Wenno pudpudno kadi nga apresiarentayo ti adu a padas ken siribda? Agpayso, dagiti dadduma mabalin a suotenda ti kinaanustayo gapu kadagiti ugali wenno pagkapuyan a kadawyan kadagiti nataenganen. Ngem saludsodanyo ti bagiyo, ‘Naidumaak kadi kadakuada iti sidong ti kakasta a kasasaad?’

7. Ania a pangarigan ti mangipakita a kasapulan ti pannakipagrikna kadagiti nataenganen?

⁷ Adda maysa a makatukay-rikna a pakasaritaan manipud Makintengnga a Daya maipapan iti panangngaasi ti maysa nga ubing a babai kadagiti nataenganen. Tumultulong ti maysa nga apong a baket idiay kusina ket di inggagara a naibbatanna ti maysa a pinggan ket nabuong daytoy. Masimron ti baket gapu iti kinaawan annadna; nakarkaro pay ti rurod ti anakna a babai. Kalpasanna imbaon ti anakna ti balasitangna iti tiendaan tapno gumatang iti maysa a latok a para iti apongna a baket. Nagsubli ti ubing nga adda iggemna a dua a latok. Sinaludsod ni nanangna: “Apay a dua a latok ti ginatangmo?” Maam-amak a simmungbat ti ubing: “Ngamin para ken apong ti maysa ket para kadakayo ti sabali inton bumaketkayo.” Wen, iti daytoy a lubong lumakay wenno bumakettay amin. Saan kadi a rumbeng nga agyamantayo no tratuendatayo a buyogen ti kinaanus ken kinaimbag?​—Salmo 71:9.

8, 9. (a) Kasanot’ rumbeng a panangtratotayo kadagiti nataenganen iti nagtetengngaantayo? (b) Aniat’ masapul a laglagipen dagiti nabiit pay a nagbalin a Kristiano?

⁸ Diyo liplipatan nga adu kadagiti kakabsattayo a lallakay ken babbaket ti simamatalek nga agserserbi kas Kristiano iti naunday a panawen. Maikarida la ketdi iti panagraem ken konsiderasiontayo, iti naasi a pannaranay ken pammaregtatayo. Siuumiso a kinuna ti maysa a masirib a tao: “Ti ubanan nga ulo balangat ti kinadayag; no masarakanto iti dalan ti kinalinteg.” Ket rumbeng a raementayo dayta nga ulo nga ubanan, lalaki man wenno babai. Agserserbi pay laeng ti dadduma kadagitoy a lallakay ken babbaket kas matalek a payunir, ket adu a lallaki ti agserserbi pay laeng a simamatalek kas papanglakayen kadagiti kongregasion; mapagulidanan dagiti dadduma kas agdaldaliasat a manangaywan.​—Proverbio 16:31.

⁹ Binagbagaan ni Pablo ni Timoteo: “Dika ungtan ti maysa a lakay. Bagbagaam ketdi a kasla amam, dagiti lallaki nga ub-ubing, balakadam ida a kasmo la kabsat, dagiti babbaket a kasmo la ina, dagiti babbai nga ub-ubing a kasmo la kabsat iti amin a kinadalus.” (1 Timoteo 5:1, 2) Dagiti nabiit pay a naikameng iti kongregasion Kristiano a rimmuar iti awanan panagraem a lubong kangrunaanna a rumbeng nga ipapusoda ti sasao ni Pablo, a naibatay iti ayat. Dakayo nga agtutubo, diyo tultuladen dagiti dakes a kababalin a nalabit makitkitayo idiay eskuelaan. Saan koma nga agsakit ti nakemyo no siaayat a bagbagaandakayo dagiti nataenganen a Saksi. (1 Corinto 13:4-8; Hebreo 12:5, 6, 11) Nupay kasta, no kasapulan dagiti nataenganen ti tulong gapu iti sumalsalog a salun-at wenno parikut iti kuarta, siasino ti kangrunaan a makinrebbeng a tumulong kadakuada?

Ti Paset ti Pamilia iti Panangaywan Kadagiti Lallakay ken Babbaket

10, 11. (a) Sigun iti Biblia, siasino ti kangrunaan a mangaywan kadagiti nataenganen? (b) Apay a saan a kanayon a nalaka nga aywanan dagiti nataenganen?

¹⁰ Iti nagkauna a kongregasion Kristiano, rimsua dagiti parikut maipanggep iti panangaywan kadagiti babbai a balo. Kasano nga impakita ni apostol Pablo a masapul a mataming ti kakasta a pakasapulan? “Padayawam dagiti babbai a balo a pudnoda a balo. Ngem no adda annak wenno appoko ti maysa a balo, sursuruen koma dagitoy nga umuna nga alagaden ti nadiosan a debosion iti sangakabbalayanda met laeng ken subadanda dagiti nagannak kadakuada ken apongda, ta daytoy makaay-ayo iti imatang ti Dios. Ngem no adda saan a mangibibiang iti kasapulan dagiti adda iti aywanna, nangruna dagiti kabbalayna, naglikudanna ti pammati ket dakdakes ngem iti saan a mamati.”​—1 Timoteo 5:3, 4, 8.

¹¹ Iti kanito ti panagkasapulan, dagiti nasinged a kameng ti pamilia ti rumbeng nga umuna a tumulong kadagiti nataenganen.a Iti kastoy a wagas, maipakita dagiti dadakkelen nga annak ti panangapresiarda iti ayat, panagtrabaho, ken panangaywan nga impaay dagiti dadakkelda iti adu a tawen. Mabalin a saan a nalaka daytoy. Bayat a lumakay wenno bumaket dagiti tao, natural laeng a kumapsutda, ket dagiti dadduma mabalin nga agbalinda payen nga inutil. Dagiti dadduma mabalin a ti bagida lat’ pampanunotenda ken narigatda nga ay-ayuen, a nalabit saanda a maamiris dayta. Ngem idi datayo ti maladaga, di met aya ti bagitayo lat’ pampanunotentayo ken narigat nga ay-ayuen? Ket di met aya magagaran dagiti dadakkeltayo a tumulong kadatayo? Ita ta lakay ken baketdan, nagbalbaliwen ti kasasaad. Ania ngarud ti kasapulan? Asi ken kinaanus.​—Idiligyo ti 1 Tesalonica 2:7, 8.

12. Aniada a galad ti kasapulan iti panangaywan kadagiti nataenganen​—ken kadagiti amin a kameng ti kongregasion Kristiano?

¹² Nangted ni apostol Pablo iti praktikal a balakad idi nga insuratna: “Agkaweskayo ngarud, kas kadagiti pinili ti Dios, nasantuan ken ay-ayaten, iti nadungngo a kinamanangngaasi, kinaimbag, kinapakumbaba ti nakem, kinaemma, ken mabayag a panagitured. Agiinnanuskayo ken sibubulos nga agpipinnakawankayo no ti asinoman adda pangidarumanna iti sabali. Kas iti sibubulos a panangpakawan ni Jehova kadakayo, kastakayo met. Ngem, malaksid pay kadagitoy a banag, agkaweskayo iti ayat, ta isu ti naan-anay a singgalut ti panagkaykaysa.” No rebbengtayo nga ipakita daytoy a kita ti asi ken ayat iti uneg ti kongregasion, saan kadi a nangnangruna a rebbengtayo nga ipakita dayta iti uneg ti pamilia?​—Colosas 3:12-14.

13. Siasino, malaksid pay kadagiti nataenganen a nagannak wenno apong, ti mabalin nga agkasapulan iti tulong?

¹³ No dadduma, saan laeng a dagiti nagannak wenno dagiti apong ti makasapul iti daytoy a kita ti tulong no di ket dagiti dadduma pay a nataenganen a kabagian. Adda dagiti lallakay ken babbaket nga awanan annak nga agserserbi iti adun a tawen kas misionero, makipaspaset iti ministerio a panagdaliasat, ken iti dadduma pay nga amin-tiempo a serbisio. Pudno nga inyun-unada ti Pagarian iti biagda. (Mateo 6:33) Ngarud, saan kadi a rumbeng a maseknantay kadakuada? Agserbi a nasayaat a pagulidanantayo ti wagas a panangaywan ti Watch Tower Society kadagiti nataenganen a kameng ti pamilia ti Bethel. Iti hedkuarter ti Bethel idiay Brooklyn ken iti adu a sanga ti Sosiedad, adu a kakabsat a lallakay ken babbaket ti inaldaw a tartaripatuen dagiti nasanay a kameng ti pamilia a natudingan iti daytoy nga annongen. Maragsakanda a mangaywan kadagitoy a lallakay ken babbaket nga ibilangda a kasla dadakkelda wenno apongda. Maigiddato iti dayta, adut’ masursuroda iti kapadasan dagiti nataenganen.​—Proverbio 22:17.

Ti Paset ti Kongregasion iti Panangaywan

14. Ania a probision ti naipaay kadagiti lallakay ken babbaket iti nagkauna a kongregasion Kristiano?

¹⁴ Adu a pagilian ita ti addaan kadagiti sistema iti panagpension para kadagiti nataenganen, kasta met iti medikal a panangaywan nga ipapaay ti gobierno kadakuada. Mabalin a gundawayan dagiti Kristiano dagitoy a probision no maikarida a mangaramid iti dayta. Nupay kasta, idi umuna a siglo, awan dagiti kasta a probision. Gapuna, ti kongregasion Kristiano ti timmulong kadagiti napanglaw a babbai a balo. Imbilin ni Pablo: “Mailista koma [iti listaan dagiti tulongan ti kongregasion] ti balo a saan a nababbaba ngem innem a pulo ti tawenna, asawa ti maymaysa a lalaki, nga agdindinamag gapu kadagiti nasayaat nga aramid, no nagtaraken kadagiti annak, no nagpadagus kadagiti ganggannaet, no binugguanna dagiti saksaka dagiti sasanto, no tinulonganna dagiti agrigrigat, no sinurotna a sigaganetget dagiti amin a naimbag nga aramid.” No kasta, impakita ni Pablo nga adda met paset ti kongregasion iti panangtulong kadagiti nataenganen. Maikari iti kasta a tulong dagiti babbai a naregta iti naespirituan ken awanan kadagiti annak a manamati.​—1 Timoteo 5:9, 10.

15. Apay a mabalin a kasapulan ti tulong iti pananggun-od iti tulong ti gobierno?

¹⁵ No adda dagiti probision ti gobierno nga agpaay kadagiti nataenganen, kadawyan a sapulen daytoy ti panangipagna iti papeles a mabalin a makapaupay. Kadagita a kasasaad, nasayaat no iyurnos dagiti manangaywan iti kongregasion ti pannakaipaay ti tulong tapno makapagaplikar, makakolekta, wenno makaawat pay ketdi iti dakdakkel a tulong dagiti lallakay ken babbaket. No dadduma, ti panagbalbaliw ti kasasaad mabalin nga agresulta iti pannakaingato ti pension. Ngem adu pay dagiti praktikal a banag a mabalin nga aramiden dagiti manangaywan tapno maasikaso dagiti nataenganen. Ania ti sumagmamano kadagitoy?

16, 17. Kadagiti ania a nadumaduma a wagas a maipakitatay ti kinamanagpadagus kadagiti nataenganen iti kongregasion?

¹⁶ Ti panagpadagus ket maysa nga ugali sipud pay idi panawen ti Biblia. Agpapan ita iti adu a pagilian iti Makintengnga a Daya, maipakita ti kinamanagpadagus kadagiti ganggannaet, kas koma iti panangidiaya iti sangatasa nga ittia wenno kape. Saan ngarud a pakasdaawan nga insurat ni Pablo: “Makitulongkayo kadagiti pakasapsapulan dagiti sasanto. Surotenyo ti dalan ti kinamanagpadagus.” (Roma 12:13) Ti Griego a sao para iti kinamanagpadagus, phi·lo·xe·niʹa, literal a kaipapananna “panagayat kadagiti (pannakaay-ayo kadagiti, wenno kinaimbag kadagiti) ganggannaet.” No rebbeng ti maysa a Kristiano a pasangbayen dagiti ganggannaet, saan kadi a nangnangruna a rebbengna a pasangbayen dagiti kapammatianna? Ti panangawis iti pannangan masansan a pagaliwaksayenna ti maysa a nataenganen a tao. No kayatyo ti makangngeg iti sirib ken kapadasan kadagiti sosial a panagtitiponyo, iramanyo dagiti lallakay ken babbaket.​—Idiligyo ti Lucas 14:12-14.

¹⁷ Adu dagiti pamay-an a maparegta dagiti nataenganen. No adda kotse a pagluganantayo a mapan idiay Kingdom Hall wenno iti asamblea, adda kadi dagiti nataenganen a mayat a makilugan? Saanyon nga urayen pay nga isuda ti agkiddaw. Ibagayo a kayatyo ida nga ilugan. Ti maysa pay a praktikal a tulong isu ti panagboluntario a makitienda para kadakuada. Wenno saan, no kabaelanda, mabalintay kadi nga ikuyog ida no mapantayo makitienda? Ngem siguraduenyo nga adda lugar a mabalinda a paginanaan ken pagpariiran no kas pangarigan kasapulan. Awan duadua a kasapulan ti kinaanus ken asi, ngem mabalin a makaparagsak unay ti napasnek a panagyaman ti maysa a nataenganen a tao.​—2 Corinto 1:11.

Maysa a Bendision iti Kongregasion

18. Apay a maysa a bendision iti kongregasion dagiti nataenganen?

¹⁸ Pudno a maysa a bendision ti kaadda dagiti ulo nga ubanan (kasta met dagiti ulo a kalbo gapu iti kinalakay) iti uneg ti kongregasion! Kaipapanan dayta a malaksid iti pigsa ken bileg dagiti ub-ubing, mabarasibisantay pay iti sirib ken kapadasan​—a pudpudno nga agpaay iti pagimbagan ti kongregasion. Makapagin-awa a danum ti bubon ti kayarigan ti pannakaammoda. Kas iti kuna ti Proverbio 18:4: “Adalem a dandanum dagiti sao ti ngiwat ti tao. Agburburayok nga ubbog ti bubon ti sirib.” Anian a makaparegta kadagiti lallakay ken babbaket no mariknada a matarigagayan ken maipatpategda!​—Idiligyo ti Salmo 92:14.

19. Kasano a nagsakripisio dagiti dadduma maipaay kadagiti nataenganen a nagannak kadakuada?

¹⁹ Inkeddeng dagiti dadduma nga agserserbi iti amin a tiempo nga ibbatan dagiti pribilehioda tapno maasikasoda dagiti nataenganen, masakit a dadakkelda. Agsaksakripisioda a maipaay kadagidiay nagsakripisio idi gapu kadakuada. Maysa a pagassawaan, dati a misionero ken adda pay laeng iti amin-tiempo a serbisio, ti nagsubli iti pagilianda tapno aywananda dagiti nataenganen a nagannak kadakuada. Nasuroken a 20 a tawen nga ar-aramidenda daytoy. Uppat a tawenen ti napalabas, kapilitan a naipan ti ina ti lalaki iti balay a pagtaraknan (nursing home). Inaldaw a sarungkaran ti asawa a lalaki, a nasuroken nga 60 ti tawenna, ti 93-años a nanangna. Kinunana: “Diak mabalin a baybay-an. Isu ti inak!” Iti dadduma a kasasaad, adda dagiti kongregasion ken indibidual a nagboluntario a mangaywan kadagiti nataenganen tapno makapagtalinaed dagiti annakda kadagiti nakaitudinganda. Makomendaran met unay ti kasta nga awan imutna nga ayat. Masapul a sipapasnek a mataming ti tunggal situasion agsipud ta di rumbeng a mabaybay-an dagiti nataenganen. Ipakitayo a patpatgenyo dagiti nataenganen a nagannak kadakayo.​—Exodo 20:12; Efeso 6:2, 3.

20. Ania nga ulidan ti impaay ni Jehova kadatayo iti panangaywan kadagiti nataenganen?

²⁰ Pudno la unay, dagiti kakabsattayo a lallakay ken babbaket isuda ti balangat ti kinapintas iti pamilia wenno iti kongregasion. Kinuna ni Jehova: “Agpapan pay iti kinalakay Siak Daydiay; ken agpapan pay iti panaguban awitenkayto. Aramidekto, ket awitekto, wen awitekto ken isalakankonto.” Sapay koma ta ipakitatay met ti kasta a kinaanus ken pannakaseknan kadagiti kakabsattayo a lallakay ken babbaket iti Kristiano a sangakabbalayan.​—Isaias 46:4; Proverbio 16:31.

[Footnote]

Malagipyo Kadi?

◻ Siasino dagiti pagulidanantayo nga ipaay ti Biblia iti panangaywan kadagiti nataenganen?

◻ Kasanot’ rumbeng a panangtratotayo kadagiti nataenganen?

◻ Kasano a maaywanan dagiti kameng ti pamilia dagiti nataenganen a patpatgenda?

◻ Aniat’ maaramidan ti kongregasion iti panangtulong kadagiti nataenganen?

◻ Apay a maysa a bendision kadatayo amin dagiti nataenganen?

[Ladawan iti panid 23]

Imparangarang ni Ruth ti kinaimbag ken panagraem ken ni baketen a Noemi

[Ladawan iti panid 24]

Maipatpateg a kameng ti kongregasion dagiti lallakay ken babbaket