“Ti Ngiwat ti Pakanenyo, Saan a Dagiti Saka”

Panangusig iti Tradisional a Kannawidan ti Panamumpon Idiay Africa

“SAANDA nga ipumpon ti minatayda!” Daytoy ti kadawyan nga ibagbagada maipapan kadagiti Saksi ni Jehova idiay Makinlaud nga Africa. Ngem, pagaammo unay a dagiti Saksi, iti kinapudnona, ipumponda ti minatayda.

Apay nga ibagbaga dagiti tattao a saan nga ipumpumpon dagiti Saksi ni Jehova ti minatayda? Ngamin, saan a sursuroten dagiti Saksi dagiti adu a nalatak a lokal a kannawidan ti panamumpon.

Dagiti Tradisional a Kannawidan ti Panamumpon

Agnanaed ni Aliu iti maysa a bassit a purok idiay Central Nigeria. Idi natay ti inana, impakaammona dayta kadagiti kabagianna, sa nangiyurnos iti Nainkasuratan a palawag a maipaay iti pagtaenganna. Ti palawag nga impaay ti maysa a panglakayen ti lokal a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova ket naipamaysa iti kasasaad dagiti natay ken iti makaparagsak a namnama iti panagungar a natukoy iti Biblia. Kalpasan ti palawag, impumponda ti ina ni Aliu.

Napalalo ti pungtot dagiti kabagianna. Para kadakuada, saan a kompleto ti pumpon no awan ti lamay, a kadawyan a maangay iti rabii kalpasan ti ipupusay ti maysa a tao. Idiay purok da Aliu, ti lamay ket tiempo ti panagrambak, saan a panagladingit. Digosenda ti bangkay, pellesanda iti puraw, sada ipaidda iti katre. Mangayab dagiti nagminatay kadagiti tumutokar, gumatangda iti adu a case ti serbesa ken binurnay nga arak ti palma, sada mangidaton ti toro wenno kalding. Kalpasanna sumangpet dagiti kabagian ken gagayyem tapno agkakanta, agsasala, mangan, ken agiinumda agingga iti parbangon ti sumuno nga aldaw.

Kabayatan dagitoy a piesta, mangikabilda iti taraon iti sakaanan ti bangkay. Mangputedda iti buok ken kuko ti ramay ti ima ken saka, sada idulin para iti “maikadua a pumpon.” Maangay dayta kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, lawas, wenno tawen pay ketdi.

Iti aldaw kalpasan ti lamay, itabonda ti bangkay, nupay agtultuloy dagiti seremonia ti pumpon iti makalawas wenno nasursurok pay. Kamaudiananna, maangay ti maikadua a pumpon. Bungonenda ti puted ti buok ken kuko ti ramay ti ima ken saka iti puraw a lupot, a naigalut iti 1.5 agingga iti 1.8 a metro a kayo. Iti maysa a prosesion a napakuyogan iti kankanta ken salsala, ipanda ti kayo iti pagitabonan sada ikali iti abay ti tao nga itakderan dayta. Kalpasanna, agkakanta, agiinum, ken agrambakda manen. Iti ngudo ti pumpon, agpaputokda iti maminsan iti tangatang.

Gapu ta di impalubos ni Aliu a maaramid ti aniaman kadagitoy, inakusarda iti kaawan panagraem kadagiti natay wenno kadagiti tradision a mangpadayaw kadakuada. Ngem apay a nagkedked ni Aliu, maysa a Saksi ni Jehova, a mangannurot iti tradisionda? Agsipud ta di maawat ti konsiensiana dagiti narelihiusuan a pammati a nakaibatayan dagitoy a tradision.

Dagiti Tradisional a Pammati iti Africa

Iti intero nga Africa, patien dagiti tattao a naggapu amin a tao iti lubong dagiti espiritu ken agsublidanto sadiay. Kuna ti Yoruba ti Nigeria: “Ti daga ket maysa a pagtagilakuan, idinto ta ti langit ket maysa a pagtaengan.” Kastoy met ti pagsasao dagiti Igbo: “Tunggal tao a mayanak ditoy lubong agsublinto idiay langit, uray kasanot’ kabayag ti panagyanna ditoy daga.”

Usigenyo dagiti kannawidan a nadakamat itay. Ti panggep ti lamay ket tapno nasayaat ti ipapanaw ti espiritu. Ibilangda ti puraw a pagan-anay kas mayanatup a kawes idiay lubong dagiti espiritu. Inaigda ti panangikabil iti taraon iti sakaanan iti pammati a mangan ti bangkay babaen kadagiti gurongna ket masapul a pakanen tapno di mabisinan iti panagdaliasatna nga agturong iti daga dagiti inapona.

Mainayon pay, patien ti kaaduan a no panawan ti espiritu ti bagi, agtalinaed pay iti asideg dagiti sibibiag ken saan nga agsubli kadagiti inapona agingga a mapalusposan babaen ti maikadua a pumpon. Malaksid no maangay ti maikadua a pumpon, maamak dagiti tattao di la ket ta makapungtot ti espiritu ket pagsakitenna wenno papatayenna dagiti sibibiag. Ti panagpaputok kaipapananna ti “panangibaon iti espiritu” idiay langit.

Nupay nagduduma dagiti kannawidan ti panamumpon idiay Africa, [naibatay dagitoy] kangrunaanna iti pammati nga agtultuloy nga agbiag ti espiritu no matay ti bagi. Ti kangrunaan a panggep ti ritual ket tapno tulongan ti espiritu a sumungbat iti “awag nga agawiden.”

Dagitoy a pammati ken ug-ugali ket pinaregta ti doktrina ti Kakristianuan a di ipapatay ti kararua ti tao ken ti panagrukbabna “kadagiti santo.” Kadawyan ti komento ti maysa a chaplain ti militar idiay Swaziland a nangikuna nga immay ni Jesus, saan a tapno waswasenna dagiti tradisional a pammati, no di ket tapno tungpalen wenno pasingkedanna dagitoy. Yantangay dagiti klero ti kadawyan a mamumpon, ipagarup ti adu a suportaran ti Biblia agpadpada dagiti tradisional a pammati ken dagiti kannawidan a naibatay kadagitoy.

No Ania ti Kuna ti Biblia

Suportaran aya ti Biblia dagitoy a pammati? Maipapan iti kasasaad dagiti natay, kuna ti Eclesiastes 3:20: “Isuda amin [agpadpada dagiti tao ken animal] mapanda iti maymaysa a disso. Isuda amin naggapuda iti tapok, ket isuda amin agsublida iti tapok.” Kunaen pay ti Kasuratan: “Dagiti sibibiag ammoda a mataydanto; ngem dagiti natay dida ammo ti aniaman . . . Ti ayatda ken ti gurada ken ti apalda napukawen iti nabayag . . . Awan ti aramid wenno gakat wenno pannakaammo wenno sirib idiay Sheol [ti tanem], ti lugar a papanam.”​—Eclesiastes 9:5, 6, 10.

Nalawag nga ipakita dagitoy ken dadduma pay a kasuratan a saandatay a makita wenno mangngeg wenno matulongan wenno madangran dagiti natay. Saan aya a maitunos daytoy iti kapaliiwanyo? Mabalin nga adda am-ammoyo a nabaknang wenno natan-ok a tao a pimmusay ket kaskasdi nga agsagsagaba ti pamiliana, uray pay inannurotda a naan-anay dagiti tradisional a seremonia ti pumpon. No sibibiag dayta a tao iti lubong dagiti espiritu, apay a dina tulongan ti pamiliana? Saanna a maaramidan dayta gapu ta pudno ti kuna ti Biblia​—talaga nga awanen ti biag dagiti natay, ‘awan gawayda ken patay,’ isut’ gapuna a saanda a matulongan ti asinoman.​—Isaias 26:14.

Ammo ti Anak ti Dios, ni Jesu-Kristo, a pudno daytoy. Usigenyo ti napasamak kalpasan ti ipapatay ni Lazaro. Kuna ti Biblia: “Kinunana [ni Jesus] kadakuada [dagiti adalanna]: ‘Ni Lazaro a gayyemtayo napan naginana, ngem agbaniagaak sadiay tapno riingek manipud iti pannaturogna.’ Gapuna dagiti adalan kinunada kenkuana: ‘Apo, no isu napan naginana, umimbagto.’ Nupay kasta, ni Jesus nagsao maipapan ti ipapatayna.”​—Juan 11:11-13.

Paliiwenyo ta inyarig ni Jesus ti ipapatay iti pannaturog, iti panaginana. Idi sumangpet idiay Betania, liniwliwana da Maria ken Marta a kakabsat ni Lazaro. Simnek ti asi ni Jesus, ket nagsangit. Ngem, awan a pulos ti imbaga wenno inaramidna a mangiparipirip nga addaan ni Lazaro iti espiritu a sibibiag pay laeng ken makasapul iti tulong tapno makadanon iti daga dagiti inapona. Ngem ketdi, inaramid ni Jesus ti imbagana nga aramidenna. Riniingna ni Lazaro iti pannaturogna ken patay babaen ti panangpagungarna. Pinaneknekan daytoy nga usarento ti Dios ni Jesus a mangpagungar kadagiti amin nga adda kadagiti pakalaglagipan a tanem.​—Juan 11:17-44; 5:28, 29.

Apay a Naidumada?

Adda aya pagdaksan ti yaannurot kadagiti kannawidan ti panamumpon a naibatay kadagiti di nainkasuratan a pammati? Patien ni Aliu ken dagiti riniwriw a dadduma pay a Saksi ni Jehova nga adda. Ammoda a di umiso​—panaginsisingpet pay ketdi​—iti biangda no umannurotda iti aniaman a kannawidan a nalawag a naibatay kadagiti ulbod ken makaiyaw-awan a doktrina. Saanda a kayat ti agbalin a kas kadagiti eskriba ken Fariseo, a kinondenar ni Jesus gapu iti narelihiusuan a kinamanaginsisingpet.​—Mateo 23:1-36.

Binallaagan ni apostol Pablo ti katrabahuanna a ni Timoteo: “Ti naipaltiing a sasao kunaenna a silalawag a kadagiti maud-udi a periodo ti tiempo umikayto dagiti sumagmamano manipud iti pammati, nga ipangpangagda dagiti makaiyaw-awan a naipaltiing a sasao ken sursuro dagiti sairo, babaen ti panaginsisingpet dagiti tattao nga agsasao kadagiti ulbod.” (1 Timoteo 4:1, 2) Maysa aya a sursuro dagiti sairo ti pammati a sibibiag dagiti natay iti lubong dagiti espiritu?

Wen. Ni Satanas a Diablo, “ti ama ti kinaulbod,” imbagana ken ni Eva nga isu [ni Eva] ket saan a matay, a mangipamatmat nga agtultuloy nga agbiag iti lasag. (Juan 8:44; Genesis 3:3, 4) Saan a maipada dayta iti panangikuna nga adda imortal a kararua nga agtultuloy nga agbiag kalpasan ti ipapatay ti bagi. Nupay kasta, ikagkagumaan ni Satanas ken dagiti demoniona a yadayo dagiti tattao iti kinapudno ti Sao ti Dios babaen ti panangipapatida nga agtultuloy ti biag kalpasan ti ipapatay. Gapu ta patienda ti ibagbaga ti Dios idiay Biblia, saan nga umannurot dagiti Saksi ni Jehova kadagiti pammati ken kannawidan a mangkanunong kadagiti kinaulbod ni Satanas.​—2 Corinto 6:14-18.

Gapu ta idianda dagiti di nainkasuratan a kaugalian ti panamumpon, dagiti adipen ni Jehova ket kagura dagiti sumagmamano a di umanamong iti pammatida. Napaidaman dagiti dadduma a Saksi kadagiti tawid. Dagiti dadduma ket inlaksid dagiti pamiliada. Nupay kasta, kas pudno a Kristiano, ammoda a no simamatalek nga agtulnogda iti Dios, guraen ida ti lubong. Kas kadagiti nasungdo nga apostol ni Jesu-Kristo, determinadoda nga “agtulnog iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.”​—Aramid 5:29; Juan 17:14.

Nupay patpatgenda dagiti minatayda, ikagumaan dagiti pudno a Kristiano nga ipakita ti ayat kadagiti sibibiag. Kas pangarigan, inyawid ni Aliu ti inana iti pagtaenganna kalpasan ti ipapatay ti amana ken tinaraonan ken inaywananna agingga iti ipapatayna. Idi kinuna dagiti dadduma a saan a patpatgen ni Aliu ti inana gapu ta saanna nga impumpon sigun kadagiti tradisional a kannawidan, tinukoyna daytoy nalatak a pagsasaoda: “Pakanenyo pay nga umuna ti ngiwatko sakbay a dagiti sakak.” Ti panangpakan iti ngiwat, wenno panangaywan iti maysa a tao bayat a sibibiag pay, ket napatpateg nga adayo ngem ti panangpakan kadagiti saka, ti kaugalian a nadakamat itay ken nainag iti lamay kalpasan ti ipapatay ti maysa a tao. Ti panangpakan kadagiti saka, iti kinapudnona, pulos nga awan maitulongna iti minatay.

Sinaludsodan ni Aliu dagiti mangbabbabalaw kenkuana, ‘Ania ti kaykayatyo​—aywanannakayo ti pamiliayo iti kinalakayyo wenno mangangayda iti dakkel a parambak kalpasan ti ipapatayyo?’ Kaykayat ti kaaduan ti mataripato bayat a sibibiagda pay. Maragsakanda met a makaammo a no bilang matayda, maipaayandanto iti nadayaw a naibatay-Biblia ken desente a pannakaipumpon.

Kasta ti ikagkagumaan dagiti Saksi ni Jehova nga aramiden para kadagiti patpatgenda. Ti ngiwat ti pakanenda, saan a dagiti saka.