Ti Panagibtur Mangiturong iti Irarang-ay

KAS INSALAYSAY NI JOSÉ MAGLOVSKY

Binirokko ni tatang idi tinengngel ti polis ti takkiagko. Nupay kasta, naipan gayamen iti estasion ti polisia a diak am-ammo. Idi makagtengak sadiay, innala dagiti polis amin a publikasionmi, agraman ti Bibliami, ken inggabsuonda ida iti suelo. Idi nakitana daytoy, insaludsod ni tatang: “Uray dagiti Biblia ikabilyo iti suelo?” Nagpadispensar ti hepe ti polisia, kalpasanna pinidutna dagiti Biblia ket imparabawna ida iti lamisaan.

KASANO a naipankami iti estasion ti polisia? Ania aya ti inaramidmi? Addakam aya iti maysa nga ateista nga estado nga iturturayan dagiti polis, nga uray ti Bibliami ket innalada? Tapno masungbatan dagitoy a saludsod, masapul a subliantayo iti tawen 1925, sakbay pay a maipasngayak.

Iti dayta a tawen, ni tatangko nga Estefano Maglovsky, ken ni nanangko a Juliana, pimmanawda manipud iti dati a Yugoslavia ket immakarda idiay Brazil, a sadiay São Paulo ti nagnaedanda. Nupay maysa a Protestante ni Tatang ken Katoliko ni Nanang, saan a relihion ti nangbingay kadakuada. Kinapudnona, sangapulo a tawen kalpasanna, adda pagteng a namagkaykaysa kadakuada no maipapan iti relihion. Nangitugot ti kayong ni tatang iti maysa a de kolor a bokleta a Hungaryo a mangsalsalaysay iti kasasaad ti natay. Inawatna ti bokleta kas maysa a sagut, ket indawatna a basaen ni Tatang daytoy ken ibagana kenkuana ti kapanunotanna maipapan kadagiti linaonna, nangruna ti paset a maipapan iti “impierno.” Nagpatnag a binasbasa ken binasa manen ni Tatang ti bokleta, ket iti kabigatanna, idi dimteng ni kayongna tapno ammuen ti kapanunotanna, awan duadua a kinuna ni Tatang: “Daytoy ti kinapudno!”

Babassit a Pangrugian

Yantangay naggapu kadagiti Saksi ni Jehova ti publikasion, binirokda a dua dagitoy tapno ad-adu pay ti maammuanda maipapan iti patpatien ken sursuroda. Idi masarakanda ida kamaudiananna, sumagmamano a kameng ti pamiliami ti nangrugi a makiinnadal kadagiti Saksi maipapan iti Biblia. Iti dayta met laeng a tawen, 1935, narugian ti maysa a panagadal iti Biblia iti Hungaryo, nga addaan promedio a walo a tumabtabuno, ket sipud idin, naangayen ti regular a panagadal iti Biblia iti pagtaenganmi.

Kalpasan ti dua a tawen a panagadal iti Biblia, nabautisaran ni Tatang idi 1937 ken nagbalin a maysa a naregta a Saksi ni Jehova a makiramraman iti trabaho a panangaskasaba iti binalaybalay ken agserserbi met kas maysa a nadutokan nga adipen ken manangidaulo iti panagadal. Timmulong iti pannakabukel ti immuna a kongregasion iti São Paulo, iti paset ti Vila Mariana. Idi agangay, nayakar ti kongregasion iti sentro ti siudad ken naglatak kas Central Congregation. Kalpasan ti sangapulo a tawen nabukel ti maikadua a kongregasion, idiay Ypiranga, ket nadutokan ni Tatang kas adipen ti kongregasion sadiay. Idi 1954 nabukel ti maikatlo a kongregasion, iti paset ti Moinho Velho, a sadiay isu met laeng ti nagserbi kas adipen ti kongregasion.

Idi naan-anay a maorganisa daytoy a grupo, nangrugi a tumulong iti maysa a kaarruba a grupo iti São Bernardo do Campo. Gapu iti pammendision ni Jehova kadagiti panangikagumaan dagitoy babassit a grupo dagiti Saksi kadagiti naglabas a tawen, nadlaw ti irarang-ay, gapuna idi 1994 addan nasurok a 70,000 nga agibumbunannag iti 760 a kongregasion iti intero a São Paulo ken kabangibangna. Makapaladingit ta saanen a nakita ni Tatang daytoy nga irarang-ay. Pimmusay idi 1958 iti edad a 57.

Panangikagumaan a Mangsurot iti Ulidan ni Tatang

Ti naisangsangayan a kababalin ni tatangko, kas iti dadduma a nataengan a Kristiano, isut’ kinamanagpadagusna. (Kitaenyo ti 3 Juan 1, 5-8.) Kas resultana, naaddaankam iti pribilehio a nangpasangbay kada Antonio Andrade ken ti asawana ken anakna a lalaki, a naggapu idiay Estados Unidos nga immay ditoy Brazil a kadua da Brother ken Sister Yuille idi 1936. Napasangbaymi met iti pagtaenganmi ti dua a nagturpos iti Watchtower Bible School of Gilead, da Harry Black ken Dillard Leathco, dagiti immuna a misionero a naibaon ditoy Brazil idi 1945. Adu a sabsabali pay ti simmaruno kadakuada. Nagtultuloy a gubuayan ti pammaregta iti pamiliami dagitoy a kakabsat. Iti panangipategko iti daytoy ken agpaay a pakagunggonaan ti pamiliak, inkagumaak a tuladen ti ulidan ni tatang maipapan iti kababalin ti Kristiano a kinamanagpadagus.

Nupay agtawenak laeng iti siam idi naammuan ni Tatang ti kinapudno idi 1935, kas inauna nga anak a lalaki, nangrugiak a kumuyog kenkuana kadagiti teokratiko a trabahona. Agkakaduakam amin a tumabuno kadagiti panaggigimong iti Kingdom Hall nga adda iti hedkuarter dagiti Saksi iti São Paulo idiay Eça de Queiroz Street, Numero 141. Gapu iti panangisuro ken panangsanay ni Tatang kaniak, napatanorko ti nasged a tarigagay nga agserbi ken Jehova, ket idi 1940, indedikarko ti bagik ken Jehova, nga insimbolok daytoy babaen ti panagpaitaneb iti narugit itan a Karayan Tietê, nga agay-ayus iti sentro ti São Paulo.

Di nagbayag, nasursurok ti kaipapanan ti panagbalin a regular nga agibumbunannag iti naimbag a damag, panangimula ken panangsibug iti mensahe ti kinapudno iti dadduma ken panangidaulo kadakuada kadagiti panagadal iti Biblia iti pagtaengan. Ita, bayat a makitkitak ti rinibu a dedikado a Saksi ni Jehova iti Brazil, mariknak ti napalaus a rag-o ta ammok nga inaramatnak [ni Jehova] a tumulong iti adu kadakuada a maammuan ti kinapudno wenno mangpauneg ti panangipategda iti dayta.

Maysa kadagiti tinulongak isu ni Joaquim Melo, a nasarakak iti panagbalaybalay a ministerio. Makisarsaritaak idi iti tallo a lallaki nga agdengdengngeg ngem saan unay nga interesado. Kalpasanna nadlawko ti maysa nga agtutubo a nakiraman kadakami ken agdengdengngeg a naimbag. Gapu ta nakitak ti interesna, impamaysak ti atensionko kenkuana ket, kalpasan ti maysa a nasayaat a panangpaneknek, inawisko iti Panagadal iti Libro ti Kongregasion. Saan a timmabuno iti panagadal, ngem immay iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro ken manipud idin regular a tumabtabunon kadagiti gimong. Nasayaat ti irarang-ayna, nabautisaran, ken nagserbi iti adu a tawtawen kas agdaldaliasat a ministro, a kaduana ni baketna.

Kalpasanna addayta ni Arnaldo Orsi, a nasarakak iti pagtartrabahuak. Regular a kaskasabaak ti maysa a katrabahuak ngem nadlawko a kanayon a dumngeg ti maysa a barbasan nga agtutubo, isu a kinasaritak a mismo. Isut’ kameng ti pamilia a napeklan a Katoliko ngem adu ti sinaludsodna maipapan kadagiti banag kas iti panagsigarilio, panagbuya kadagiti pelikula a pornograpiko, ken panagsanay iti judo a maysa a pamay-an a pangsalaknib iti bagi. Impakitak kenkuana no ania ti kunaen ti Biblia, ket napalaus a siddaawko ta iti kabigatanna, inayabannak tapno agbuya bayat a tinukkolna ti suakona ken lighter agraman ti krusipihona, dinadaelna dagiti pelikula a pornograpiko nga iduldulinna, ken nagibarbas. Napartak ti panagbalbaliwna! Insardengna met ti panagsanay iti judo ken indawatna nga agadalkami iti Biblia iti inaldaw. Iti laksid ti ibubusor ti asawa ken ti amana, nasayaat ti irarang-ayna iti naespirituan babaen ti tulong dagiti kakabsat nga agnanaed iti asidegna. Iti apagbiit a panawen, nabautisaran ken agserserbi itan kas maysa a panglakayen iti kongregasion. Inawat met ti asawa ken dagiti annakna ti kinapudno.

Pannakipagserbi iti Pagarian

Idi agtawenak iti 14, rinugiak ti agtrabaho iti maysa a kompania ti panagiwaragawag, a sadiay nasursurok ti agpintura kadagiti placard. Napaneknekan a makagunggona daytoy, ket iti las-ud ti adu a tawen siak laeng ti kabsat idiay São Paulo a makaammo nga agpintura kadagiti placard ken karatula para iti lansangan a mangiwaragawag kadagiti palawag publiko ken kombension dagiti Saksi ni Jehova. Iti agarup 30 a tawen, naaddaanak iti pribilehio nga agserbi kas manangaywan iti Sign Department ti kombension. Kanayon nga ur-urnongek dagiti bakasionko tapno makapagtrabaho kadagiti kombension, a maturogak pay ketdi iti lugar ti pagkombensionan tapno maikamakam a mapinturaan dagiti karatula.

Naaddaanak met iti gundaway nga agtrabaho iti ar-aramaten ti Sosiedad a sound car, nga agpayso a karkarna kadagidi a panawen. Ikabilmi dagiti publikasion ti Biblia iti maysa a lugar, ket bayat nga iwarwaragawag ti sound car ti naiplaka a mensahe, kasaritami dagiti tao a rummuar kadagiti pagtaenganda tapno kitaen ti mapaspasamak. Ti sabali pay a pamay-an nga inaramatmi tapno maipakaammo ti naimbag a damag ti Pagarian isu ti mabitbit a ponograpo, ken adda pay la kaniak dagiti plaka a naaramat tapno maiparang dagiti publikasion ti Sosiedad. Kas banagna, adu a literatura ti Biblia ti naipaima.

Iti dayta a panawen adda atiddog a libut ti Iglesia Katolika kadagiti lansangan ti São Paulo, a masansan nga adda lallaki iti sanguanan a mangwaya iti dalan. Maysa a Domingo, agituktukonkami ken ni Tatang iti Pagwanawanan ken Agriingkayo! iti lansangan idi adda agparang a maysa nga atiddog a libut. Nakakallugong ni Tatang kas nakayugalianna. Impukkaw ti maysa kadagiti lalaki nga adda iti sanguanan ti libut: “Ikkatem ta kallugongmo! Dimo aya makita nga adda um-umay a libut?” Idi saan nga ikkaten ni Tatang ti kallugongna, dimteng ti adu a lallaki, sadakam induron iti tawa ti maysa a tiendaan ken nangriribukda. Nadlaw daytoy ti maysa a polis, nga immasideg tapno kitaenna ti mapaspasamak. Tinengngel ti maysa a lalaki a kayatnat’ makisarita kenkuana. “Ikkatem ta imam iti unipormek!” imbilin ti polis, sana sinipat ti ima ti lalaki. Kalpasanna dinamagna no aniat’ mapaspasamak. Inlawlawag ti lalaki a di kayat nga ikkaten ni Tatang ti kallugongna para iti libut, sana innayon: “Maysaak nga apostoliko a Romano Katoliko.” Kastoy ti di ninamnama a sungbat: “Ibagbagam a maysaka a Romano? No kasta agsublika idiay Roma! Brazil ditoy.” Kalpasanna, sinangonakami, sa nagsaludsod: “Siasino ti immun-una nga adda ditoy?” Idi imbaga ni Tatang a dakami, pinapanaw ti polis dagiti lallaki ken imbagana nga ituloymi ti trabahomi. Nagtakder iti abaymi agingga a naan-anay a limmabas ti libut​—ket nagtalinaed a nakakallugong ni Tatang!

Manmano dagiti kastoy a pasamak. Ngem no mapasamakda, makapabileg a maammuan nga adda dagiti tao a mamati iti hustisia para kadagiti minoridad ken saan nga agkurkurno iti Iglesia Katolika.

Iti maysa pay a gundaway, nakasarakak iti maysa nga agtutubo a nangipakita iti interes ken indawatna nga agsubliak iti sumaganad a lawas. Nasayaat ti panangpasangbayna kaniak idi nagsubliak ken pinastreknak. Anian a siddaawko idi makitak ti bagik a napalawlawan iti grupo dagiti agtutubo a mangum-umsi ken manggargari kaniak nga agpungtot! Kimmaro ti kasasaad, ken mariknak a dandanidakon darupen. Imbagak iti nangawis kaniak a no adda aniaman a mapasamak kaniak, awan duadua nga isu ti manungsungbat ket ammo ti pamiliak no sadino ti yanko. Kiniddawko a palubosandak a pumanaw, ket immanamongda. Nupay kasta, sakbay a pimmanawak, imbagak a no adda siasinoman kadakuada a mayat a makisarita kaniak a bukbukod, sidadaanak. Kalpasanna, naammuak a maysada gayam a grupo dagiti panatiko, gagayyem ti padi iti dayta a lugar a nanggutugot kadakuada a mangyurnos iti daytoy a pannakisango. Maragsakanak ta nalisiak ida.

Siempre, nabannayat idi damo ti irarang-ay idiay Brazil, gistay di maipagarup. Addakam idi iti umuna a tukad ti “panagmula,” a bassit laeng ti panawen a mabusbos para iti “panagsukay” ken “panagani” kadagiti bunga ti panagbannogmi. Kanayon a mapampanunotmi ti insurat ni apostol Pablo: “Nagmulaak, ni Apolos ti nagsibug, ngem intultuloy ti Dios a padpadakkelen dayta; iti kasta saan a ti agmula ti napateg wenno uray ti agsibug, no di ket ti Dios a mangpadakkel iti dayta.” (1 Corinto 3:6, 7) Idi dimteng ti dua nga immuna a nagturpos iti Gilead idi 1945, nariknami a dimtengen ti panawen para iti daytoy nabayag nga inur-uray nga irarang-ay.

Kinatured iti Sango ti Ibubusor

Nupay kasta, adda latta ibubusor no adda irarang-ay, nangnangruna idi kalpasan ti panangrugi ti Gubat Sangalubongan II idiay Europa. Dagus nga adda panangidadanes gapu ta saan a naawatan dagiti kaaduan a tao ken ti sumagmamano nga autoridad ti neutral a takdertayo. Iti maysa a gundaway, idi 1940, bayat nga ar-aramidenmi ti trabaho iti lansangan nga iggemmi dagiti placard iti sentro ti São Paulo, immasideg kaniak ti maysa a polis a naggapu iti likudan, pinigisna dagiti placard, ket ginammatanna ti imak tapno ipannak iti estasion ti polis. Kimmitaak iti aglawlaw no adda ni tatang, ngem diak nakita. Diak ammo nga isu ken ti dadduma pay a kakabsat, agraman ni Brother Yuille, a mangay-aywan iti trabaho idiay Brazil, ket naipan gayamen iti estasion ti polis. Kas nadakamat iti umuna a parapo, sadiay a nagkitakami manen ken ni Tatang.

Yantangay maysaak a menor de edad, didak mabalin nga ibalud, gapuna inyawidnak ti maysa a polis ket inyawatnak ken ni nanang. Iti dayta met la a rabii nawayawayaan met laeng dagiti kakabsat a babbai. Kalpasanna inkeddeng ti polis a wayawayaan dagiti amin a kakabsat a lallaki, agarup sangapulo ti dagupda, malaksid ken ni Brother Yuille. Nupay kasta, impapilit dagiti kakabsat: “Agpilikayo no rummuarkam amin wenno awan ti rummuar.” Nagpatangken dagiti polis, isu a naturogda amin a sangsangkamaysa iti uneg ti nalamiis a siled a semento ti suelona. Kabigatanna, naan-anay a nawayawayaan ti amin. Namin-adu a daras a natiliw dagiti kakabsat gapu iti panangasaba nga addaan kadagiti placard. Inwaragawag dagiti karatula ti maysa a palawag publiko ken kasta met ti maysa a bokleta a napauluan Fascism or Freedom, ket impagarup ti sumagmamano nga autoridad a makidasdasigkami iti Facismo, a gagangay a nangituggod iti di panagkikinnaawatan.

Nangipaay met iti parikut kadagiti agtutubo a kakabsat a lallaki ti inkapilitan a panagserbi iti militar. Idi 1948, siak ti immuna a naibalud idiay Brazil gapu iti daytoy nga isyu. Saan pay nga ammo dagiti autoridad no ania ti aramidenda kaniak. Inyalisdak iti barracks dagiti soldado idiay Caçapava ken intudingdak nga agmula ken agasikaso kadagiti nateng iti minuyongan kasta met nga agdalus iti siled nga us-usaren dagiti opisial para iti fencing. Naaddaanak iti adu a gundaway a mangasaba ken mangipaima iti publikasion kadagiti lallaki. Ti superbisor ti immuna nga immawat iti maysa a kopia ti libro ti Sosiedad a Children. Kalpasanna, natudinganak pay ketdi a mangisuro maipapan iti relihion iti agarup 30 wenno 40 a soldado a saan a makapagwatwat ken agtalinaed laengen iti maysa a kuarto. Kamaudiananna, kalpasan ti agarup sangapulo a bulan iti pagbaludan, nausig sa nawayawayaanak. Agyamanak ken Jehova, a nangipaay kaniak iti bileg tapno masarangetko dagiti pangta, pannakairurumen, ken panangumsi a sinagrapko manipud iti sumagmamano a lallaki [sadiay].

Maysa a Matalek ken Nasungdo a Kasimpungalan

Idi Hunio 2, 1951, inkallaysak ni Barbara, ket manipud idin napaneknekan nga isut’ maysa a nasungdo ken matalek a kadua iti panangisuro kadagiti annakmi ken panangpadakkel kadakuada iti “disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.” (Efeso 6:4) Kadagiti lima nga annakmi, uppat ti addaan rag-o nga agserserbi ken Jehova iti nadumaduma nga akem. Mangnamnamakami nga agtultuloyda nga agtalinaed a kaduami iti kinapudno ken tumulong iti irarang-ay ti organisasion ken iti trabaho a maitungtungpal. Dagiti kameng ti pamilia nga adda iti retrato ket dedikadoda amin nga ad-adipen ni Jehova malaksid ti kaubingan, ti ubing nga ub-ubbaen ni tatangna. Uppat ti panglakayen, ken regular pioneer met ti dua, a mangiladladawan iti kinapudno ti Proverbio 17:6: “Dagiti annak ti annak isuda ti balangat dagiti lallakay, ken ti dayaw dagiti annak isu dagiti dadakkelda.”

Ita, iti edad nga 68, saan unayen a nasayaat ti salun-atko. Idi 1991, naipasidongak iti maysa a triple-bypass nga operasion ken di nagbayag maysa manen nga angioplasty. Nupay kasta, maragsakanak a mangitultuloy ti panagserbik kas manangidaulo a manangaywan iti maysa a kongregasion iti São Bernardo do Campo, a sursurotek dagiti addang ni tatangko, a maysa kadagiti immuna a nangirugi iti trabaho ditoy. Wen, naisangsangayan ti kaputotantayo, nga addaan gundaway a makiraman iti dinton maulit a pribilehio a mangiwaragawag iti pannakaipasdek ti Mesianiko a Pagarian ni Jehova. Gapuna, rumbeng a ditay liplipatan nikaanoman ti sasao ni Pablo ken ni Timoteo: “Nupay kasta, . . . aramidem ti trabaho ti managebanghelio, naan-anay nga itungpalmo ti ministeriom.”​—2 Timoteo 4:5.

[Ladawan iti panid 23]

Dagiti dadakkelko, da Estefano ken Juliana Maglovsky

[Ladawan iti panid 26]

Da José ken Barbara a kadua dagiti kameng ti pamiliada a dedikado nga ad-adipen ni Jehova