Mangmangankayo Kadi a Nasayaat iti Naespirituan?

“Ti umiso a taraon ti kangrunaan unay a kasapulan ti tao. . . . No awan umdas a taraon, mataytayo.”​—Food and Nutrition.

DAYTA a napateg a kinapudno ket nabatad a nailadawan iti nakuttong a langa dagiti mabisbisin a lallaki, babbai, ken ubbing a napaidaman iti kastoy a “kangrunaan unay a kasapulan ti tao.” Uray kaskasano adda makan dagiti dadduma ngem nakakutkuttongda latta. Kaskasdi, adu a nasayaat ti pampannanganna ti masansan a mapneken kadagiti sitsiria a saan unay a nasustansia. “Ti taraon,” kuna ti Healthy Eating, “ket agparang a maysa kadagiti sanikuatayo a maab-abuso unay.”

Gistay awan pagdumaanna no maipapan iti naespirituan a taraon​—ti kinapudno a masarakan iti Sao ti Dios, ti Biblia. Awanan dagiti dadduma a tattao uray laeng ti kangrunaan unay a naespirituan a taraon; mabisinda iti naespirituan. Dagiti dadduma dida laeng kayat a gundawayan ti naespirituan a taraon a magun-odan. Dakayo met ngay? Personal kadi a mangmangankayo a nasayaat iti naespirituan? Wenno papaidamanyo kadi ti bagiyo iti naespirituan a taraon? Napateg nga agbalintayo a napudno iti bagitayo iti daytoy a banag gapu ta ad-adda a kasapulantayo ti naespirituan a taraon ngem ti literal a taraon.​—Mateo 4:4.

Taraon Maipaay iti Naespirituan a Panagdakkel

Ti Food and Nutrition, maysa a libro a pagadalan a mangsalaysay iti kinapateg ti umiso a pannangan, ikkannatayo iti tallo a nasasayaat a rason maipaay iti pannangan a nasayaat. Ti maysa ket kasapulantayo ti taraon “tapno mapapartak ti panagdakkel ken masuktan dagiti madaddadael a selula ti bagi.” Ammoyo kadi nga iti tunggal aldaw ti biagyo, sangatrilion a selula ti bagiyo ti madaddadael ket kasapulan a masuktan? Ti umiso a panagdakkel ken panangaywan iti bagi kalikagumanna ti nasustansia a taraon.

Pudno met daytoy iti naespirituan a pamay-an. Kas pagarigan, idi nagsurat ni apostol Pablo iti kongregasion iti Efeso, impaganetgetna no kasano a ti tunggal Kristiano agkasapulan iti nasayaat a naespirituan a taraon tapno agbalin a “maysa a nataenganen a tao.” (Efeso 4:11-13) No mangantayo a siuumiso iti makapasalun-at a naespirituan a taraon, saantayon a kas kadagiti nakapuy a maladaga, a ditay kabaelan nga aywanan ti bagitayo, a mabiktima kadagiti amin a kita ti peggad. (Efeso 4:14) Imbes ketdi, dumakkeltayo nga agbalin a napipigsa a nataengan, a kabaelantay ti makidangadang a naan-anay maipaay iti pammati gapu ta “nataraonan[tayo] kadagiti sasao ti pammati.”​—1 Timoteo 4:6.

Pudno kadi dayta iti kasasaadyo? Dimmakkelkay kadin iti naespirituan a pamay-an? Wenno kaslakay pay laeng iti naespirituan a maladaga​—sensitibo, naan-anay a nakadepende iti sabsabali, ken di makabael a mangibaklay a naan-anay kadagiti Nakristianuan a responsabilidad? Matarusan met, manmano kadatayo ti sidadaras a makaibaga a kayarigantayo ti maladaga iti naespirituan a pamay-an, ngem mayanatup ti prangka a panangsukimat iti bagi. Kasta ti sumagmamano a napulotan a Kristiano idi umuna a siglo. Nupay rebbeng koman a “mannursuro[da]” a mismo, a makabael ken situtulok a mangisuro iti sabsabali maipapan iti ibagbaga ti Sao ti Dios, insurat ni apostol Pablo: “Kasapulanyo manen ti mangisuro kadakayo manipud pangrugian kadagiti pagdamdamuan a bambanag dagiti sagrado a balbalikas ti Dios; ket nagbalinkayo a kas kadagiti makasapul iti gatas, saan nga iti nakired a taraon.” No kayatyo ti dumakkel iti naespirituan a pamay-an, sukayenyo ti ganas iti nasayaat ken nakired a naespirituan a taraon. Dikay koma mapnek iti taraon ti naespirituan a maladaga!​—Hebreo 5:12.

Kasapulantay met daytoy nakired a naespirituan a taraon a mangtarimaan iti aniaman a pinerdi dagiti inaldaw a suot a maipaspasango kadatayo iti maysa a dakes a lubong. Pakapsuten dagitoy ti naespirituan a pigsatayo. Ngem mapabaro ti Dios dayta a pigsa. Kinuna ni Pablo: “Saankami a sumuko, ngem uray pay no ti kinataomi iti ruar ket kumapkapuy, pudno a ti kinataomi iti uneg ket mapabpabaro iti inaldaw-aldaw.” (2 Corinto 4:16) Kasanotayo a “mapabpabaro iti inaldaw-aldaw”? Iti maysa a pamay-an, babaen ti regular a pannangan iti Sao ti Dios iti personal ken grupo a panagadal iti Kasuratan ken kadagiti naibatay-Biblia a publikasion.

Taraon Maipaay iti Naespirituan a Pigsa

Kasapulan met ti taraon “tapno makapataud iti bara ken pigsa.” Itden ti taraon ti fuel a kasapulan ti bagitayo tapno makapagtrabaho a nasayaat. No saan a nasayaat ti pannangantayo, nakapsuttayo. No awan iron iti taraontayo, kasla nabannog ken aglaladuttayo. Kasta kadi ti marikriknayo no dadduma no maipanggep iti naespirituan nga aramid? Marigatankayo kadi a mangaramid kadagiti rebbengen iti panagbalin a Kristiano? Mapaksuyan ti dadduma nga agkunkuna a pasurot ida ni Jesu-Kristo iti panagaramid iti naimbag, ket awan bilegda a makapagpaut kadagiti Nakristianuan nga aramid. (Santiago 2:17, 26) No makitayo a pudno daytoy iti kasasaadyo, ti remedio mabalin nga agpannuray nga ad-adda iti panangparang-ayyo iti naespirituan a pannanganyo wenno iyad-aduyo ti mangan iti naespirituan a taraon.​—Isaias 40:29-31; Galacia 6:9.

Dikay paallilaw a mangpatanor kadagiti di nasayaat nga ugali iti naespirituan a pannangan. Ti maysa kadagiti kaeepektibuan a pangallilaw nga inus-usaren ni Satanas kadagiti napalabas a siglo isu ti panangkombinsir kadagiti tattao a saanda a kasapulan a basaen ti Biblia ken gumun-od iti umiso a pannakaammo iti dayta. Us-usarenna ti kadaananen a taktika nga inaramat dagiti rumaraut a buyot tapno maparmekda dagiti siudad ti kabusor​—paidamanda ida iti kaadda ti taraon ken pabisinanda ida agingga a sumuko. Ngem pinarang-ayna pay bassit daytoy a taktika. Allilawenna dagidiay ‘rarautenna’ a pabisinanda ti bagida nupay nalikmutda iti ginabsuon a makapasalun-at a taraon a naespirituan. Di pagduaduaan nga adu ti mabiktima iti irarautna!​—Efeso 6:10-18.

Taraon Maipaay iti Naespirituan a Salun-at

Ti maikatlo a rason a kasapulantayo ti taraon, kuna ti Food and Nutrition, ket “tapno maaywanan ti salun-at ti bagi . . . ken malapdan ti sakit.” Saan a dagus a madlaw ti pagimbagan ti nasayaat a taraon iti salun-at. No malpastayo iti nasayaat a pannangan, manmano a mapanunottayo, ‘Dakkel ti maited daytoy a pagimbagan iti pusok (wenno iti bekkelko wenno iti piskelko, ken dadduma pay).’ Ngem, padasenyo ti di mangan iti las-ud ti naunday a panawen, ket madlaw dagiti resulta iti salun-atyo. Aniada a resulta? “Ti gagangay unay nga epekto,” kuna ti maysa a reperensia iti medisina, “ket makadangran: panagkapuy ti salun-at, di pannakabael a manglaban iti gagangay nga impeksion, kinaawan pigsa wenno bileg.” Ti umasping a kita ti sakit iti naespirituan inapektaranna idi ti nagkauna nga Israel iti maysa a gundaway. Kinuna ni mammadto nga Isaias maipanggep kadakuada: “Ti amin nga ulo masakit, ti amin a puso mapaksuyan. Manipud iti dapan ti saka agingga iti ulo met laeng awan ti kinasalun-at kenkuana.”​—Isaias 1:5, 6.

Ti nasayaat a naespirituan a taraon ipaayannatayo ti bileg a manglaban iti kasta a naespirituan a sakit ken dagiti bunga ti naespirituan nga impeksion. Ti pannakaammo manipud iti Dios tulongannatayo a mamagtalinaed iti nasayaat a kasasaad iti naespirituan​—no mangantayo iti daytoy! Imbaga ni Jesu-Kristo no kasano a ti kaaduan a tattao idi kaaldawanna dida nakasursuro manipud iti kinaliway dagiti inapoda no maipanggep iti umiso a pannangan iti naespirituan. Nagkedkedda met a mangan kadagiti kinapudno nga insursurona. Ania ti resultana? Kinuna ni Jesus: “Ti puso daytoy nga ili nagbalin a di makaawat, ket kadagiti lapayagda dimngegda nga awanan panagtignay, ket inkidemda dagiti matada; tapno dida pulos makakita kadagiti matada ken makangngeg kadagiti lapayagda ket maalada ti kababagasna iti puspusoda ket agsublida, ket paimbagek ida.” (Mateo 13:15) Saan a pulos a nagunggonaan ti kaaduan manipud iti makapaimbag a pannakabalin ti Sao ti Dios. Nagtalinaedda a masakit iti naespirituan. ‘Nagkapuy ken nagsakit’ uray ti dadduma a napulotan a Kristiano. (1 Corinto 11:30) Ditay koma pulos mangipakita iti pannakarimon iti naespirituan a taraon nga ipapaay ti Dios.​—Salmo 107:20.

Naespirituan a Kinarugit

Malaksid iti peggad a mabisinan iti naespirituan, adda maysa pay a peggad a kasapulan nga ammuentayo​—ti kita ti taraon a kanentayo mabalin a narugitan a mismo. Ti pannangan kadagiti sursuro a nalaokan kadagiti napeggad a sinasairo a kapanunotan ket nalaka a mangsabidong kadatayo a kas iti pannangan iti literal a taraon a nalaokan kadagiti mikrobio wenno sabidong. (Colosas 2:8) Saan a kanayon a nalaka a mailasin ti makasabidong a taraon. “Ti taraon,” kuna ti maysa nga autoridad, “mabalin a kasla makapasalun-at no dadduma ket kaskasdi nga addaan iti bakteria a pakaigapuan ti sakit.” Gapuna nasayaat no sukimatentayo ti pagtataudan ti piguratibo a taraontayo, a laglagipentayo a dadduma a literatura, kas kadagiti surat dagiti apostata, mabalin a namulitan kadagiti maiserrek a di nainkasuratan a sursuro ken pilosopia. Ti dadduma nga agar-aramid iti taraon agaramatda pay ketdi iti makaallilaw nga etiketa tapno maallilaw dagiti parokianoda maipanggep iti linaon ti produktoda. Sigurado a manamnamatayo a kasta met ti aramiden ni Satanas, ti kangrunaan a manangallilaw. Ngarud, siguraduenyo a gumunggun-odkayo iti kasta a piguratibo a taraon manipud iti mapagtalkan a gubuayan, tapno agtalinaedkayo a “nasalun-at iti pammati.”​—Tito 1:9, 13.

Kinuna ni Thomas Adams, maysa a manangaskasaba idi maika-17 a siglo, maipapan kadagiti tattao idi kaaldawanna: “Kinalida dagiti tanemda babaen kadagiti ngipenda.” Iti sabali a pannao, natayda gapu iti kinnanda. Siguraduenyo a ti kankanenyo a naespirituan dinakay papatayen. Sapulenyo dagiti abasto a nasayaat a naespirituan a taraon. “Apay ngarud a gastuenyo ti pirak iti saan a taraon?” insaludsod ni Jehova a Dios idi a dagidiay agkunkuna a tattaona napanda kadagiti ulbod a mannursuro ken mammadto. “Umimdengkayo a sireregta kaniak, ken kanenyo daydiay naimbag, ken pagrag-oenyo koma ti kararuayo met laeng iti kinalukmeg. Iyallingagyo ti lapayagyo, ken umaykayo kaniak; dumngegkayo, ket ti kararuayo agbiagto.”​—Isaias 55:2, 3; idiligyo ti Jeremias 2:8, 13.

Nawadwad a Naespirituan a Taraon

Di pagduaduaan nga awan panagkirang ti nasayaat a naespirituan a taraon. Kas impadto ni Jesu-Kristo, addaan ita iti klase matalek ken masirib nga adipen nga okupado a mangipapaay iti “taraon iti umiso a tiempo” para iti siasinoman nga agtarigagay iti dayta. (Mateo 24:45) Babaen ken mammadto nga Isaias, inkari ni Jehova: “Adtoy, dagiti adipenko mangandanto, ngem dakayo mabisinankayto. . . . Dagiti adipenko agkantadanto a gapu iti rag-o ti puso.” Kinapudnona, inkarina ti maysa a rambak ti taraon agpaay kadagidiay mayat a mangan iti dayta. “Ni Jehova dagiti buybuyot agaramidto kadagiti amin nga inilin-ili iti maysa a rambak dagiti nalukmeg a banag, maysa a rambak dagiti ar-arak iti rabaw dagiti aributed, dagiti nalukmeg a banag a napno iti pata.”​—Isaias 25:6; 65:13, 14.

Ngem, panunotenyo daytoy: Mabalin a mataytayo iti bisin iti maysa a rambak! Nupay nalikmut iti taraon, agbalintayo latta a nakakutkuttong no saantayo nga aktual nga agtignay a mangan iti sumagmamano iti dayta. Kastoy ti literal a panangiladawan ti Proverbio 26:15: “Ti nasadut ilumlumna ti imana iti pinggan, ket isu mautoyan iti panangidanonna iti ngiwatna.” Anian a nakaay-ay-ay a kasasaad! Uray datayo met posible nga agbalintayo a nasadut unay nga agadal a personal iti Sao ti Dios ken kadagiti publikasion iti Biblia a nadisenio a tumulong kadatayo a mangan iti naespirituan a taraon. Wenno mabalin a mabannogtayo unay nga agsagana wenno makipaset kadagiti gimong iti kongregasion Kristiano.

Nasayaat nga Ugali iti Pannangan

No kasta, aduantayo iti rason tapno parang-ayen ti nasayaat nga ugali iti naespirituan a pannangan. Nupay kasta, ti kinapudnona ket adu ti manmano a mangan iti naespirituan a taraonda, a ti dadduma naan-anay pay ketdi a pabpabisinanda ti bagida. Mabalin a mayaspingda kadagiti tattao a saan a makakita iti kinapateg ti umiso a pannangan agingga a sagabaenda dagiti ibungana kamaudiananna iti biagda. Kastoy ti kuna ti Healthy Eating no apay a mabalin a ditay ikankano dagiti ugalitayo iti pannangan, nupay ammotayo a ti nasayaat nga ugali iti pannangan ket napateg iti biag: “Ti parikut ket [kas ibunga dagiti di nasayaat nga ugali iti pannangan] awan ti napartak a panagkapuy iti salun-at, awan ti dagus a resulta a kas iti mapasamak iti di naannad a panagballasiw iti kalsada. Imbes ketdi, mabalin nga adda nabannayat, di madlaw a panagkapuy iti salun-at ti maysa, mabalin a nalaka a maakaran kadagiti impeksion, ad-adda nga agbalin a narasi dagiti tulang, mabalin a nabambannayat ti panaglunit dagiti sugat ken panagpaimbag.”

Kadagiti nakaro a kasasaad posible nga agbalin ti maysa a kas iti agkabannuag a babai nga agsagsagaba iti anorexia nervosa. Ikalkalinteganna a bassit laeng a taraon ti kasapulanna, a naan-anay a nasalun-at, iti laksid ti kinapudno nga isu ket kumutkuttong iti pisikal. Kamaudiananna mapukawna aminen ti ganas a mangan. “Napeggad dayta a kasasaad,” kuna ti maysa a reperensia ti medisina. Apay? “Nupay manmano a literal a matay ti pasiente gapu iti bisin nga agbalin a nakakutkuttong unay ket mabalin a maapektaran iti gagangay laeng nga impeksion.”

Inamin ti maysa a Kristiano a babai: “Adu a tawen a nakidangadangak nga ammok a napateg ti regular a panagsagana iti gimong ken personal a panagadal ket kaskasdi a diak pulos naaramidan dayta.” Kamaudiananna talaga a nangaramid kadagiti panagbalbaliw ta nagbalin a nalaing nga estudiante ti Sao ti Dios, ngem idi laeng naan-anay a nabigbigna ti kinakaro ti kasasaadna.

Gapuna, ipapusoyo ti imbalakad ni apostol Pedro. Agbalinkayo a kas kadagiti “kaiyanak a maladaga,” ket “patanorenyo ti panagtarigagay iti awan lalaokna a gatas a kukua ti sao, tapno babaen iti dayta dumakkelkayo koma nga agturong iti pannakaisalakan.” (1 Pedro 2:2) Wen, “patanorenyo ti panagtarigagay”​—sukayenyo ti napigsa a tarigagay​—a mangpunno iti panunot ken pusoyo iti pannakaammo iti Dios. Kasapulan met dagiti naespirituan a natataengan nga itultuloy nga aywanan dayta a panagtarigagay. Diyo ipalubos nga agbalin ti naespirituan a taraon a ‘maysa kadagiti sanikuayo a maab-abuso unay.’ Mangankayo a naimbag iti naespirituan a pamay-an, ket magunggonaankayo a naan-anay manipud iti amin a “makapasalun-at a sasao” a masarakan iti Sao ti Dios, ti Biblia.​—2 Timoteo 1:13, 14.

[Ladawan iti panid 28]

Kasapulanyo kadi a pasayaaten ti pannanganyo?