Nakondenar ti Lubong Gapu iti Pammati ni Noe

NANGNGEGYO kadin ti maipapan ken Noe, tao a managbuteng iti Dios ken nangbangon iti daong a nangispal iti biag bayat daydi sangalubongan a layus? Nupay sariugma, minilion a tattao ti makaammo iti daytoy a pakasaritaan. Ngem saan nga ammo ti adu a tattao nga adda kaipapananna kadatayo amin ti panagbiag ni Noe.

Apay koma a paginteresantayo ti rinibu a tawenen a salaysay? Umarngi kadi ti kasasaad ni Noe iti kasasaadtayo? No wen, kasano a magunggonaantayo iti ulidanna?

Ti Lubong Idi Kaaldawan ni Noe

Ipakita ti kronolohia ti Biblia a nayanak ni Noe idi 2970  K.K.P.​—126 a tawen kalpasan ti ipapatay ni Adan. Napno ti daga iti kinaranggas idi kaaldawan ni Noe, ket pinili ti kaadduan a kaputotan ni Adan ti sumurot iti rinuker a panagbiag dagiti ammada. Gapuna, “nakita ni Jehova a ti kinadakes ti tao naruay iti daga ken tunggal pagannasayan ti pampanunot ti pusona dakes laeng iti amin a tiempo.”​—Genesis 6:5, 11, 12.

Saan laeng a maigapu iti iyaalsa ti tao a nakapungtot ti Dios. Ilawlawag ti salaysay ti Genesis: “Ti annak ti pudno a Dios nangrugi a mapaliiwda ti annak a babbai ti tattao, a napipintasda; ket nangalada iti assawa a maipaay iti bagbagida, awan sabali, dagiti amin a pinilida. . . . Dagiti Nefilim addada idi iti daga kadagidiay nga aldaw, ken kasta met kalpasan dayta, idi a ti annak ti pudno a Dios nagtultuloyda a makidenna iti annak a babbai ti tattao ket nagipasngayda iti annak kadakuada, isuda dagidiay mannakabalin nga adda idi ugma, dagiti agdindinamag a lallaki.” (Genesis 6:2-4) No idiligtayo dagitoy a bersikulo iti sasao nga inrekord ni apostol Pedro, ipakitana a “ti annak ti pudno a Dios” ket tumukoy kadagiti nasukir nga anghel. Dagiti Nefilim ti nagbalin a mestiso nga annak dagiti timmalikud a naglasag nga anghel a naaddaan iti maiparit a pannakinaig kadagiti babbai.​—1 Pedro 3:19, 20.

Ti “Nefilim,” a kaipapananna “Manangituang,” ket ipasimudaagna dagiti indibidual a mangikuspil iti sabsabali. Naranggasda, ken ti basol dagiti nagartem nga ammada ket umasping iti kinalulok ti Sodoma ken Gomorra. (Judas 6, 7) Sangsangkamaysa a pinakaroda ti kinadakes ditoy daga.

“Awan Pagkuranganna iti Tengnga Dagiti Kapatadanna”

Nasaknap unay ti kinadakes isut’ gapuna nga inkeddeng idi ti Dios a dadaelenna ti sangatauan. Ngem kuna ti naipaltiing a salaysay: “Ni Noe nakasarak iti pabor kadagiti mata ni Jehova. . . . Ni Noe maysa a lalaki a nalinteg. Pinaneknekanna ti bagina nga awan pagkuranganna iti tengnga dagiti kapatadanna. Ni Noe nakipagna iti pudno a Dios.” (Genesis 6:8, 9) Kasano a posible idi ti ‘makipagna iti Dios’ iti tengnga ti di nadiosan a lubong a maikari iti pannakadadael?

Nalawag, adu ti nasursuro ni Noe iti amana, ni Lamec, maysa a tao a matalek ken kapanawenan ni Adan. Idi pinanagananna ti anakna iti Noe (kaipapananna “Inana,” wenno “Liwliwa”), impadto ni Lamec: “Daytoy ket mangyegto kadatayo iti liwliwa manipud iti aramidtayo ken manipud iti rigat dagiti imatayo nga ibunga ti daga nga inlunod ni Jehova.” Natungpal dayta a padto idi imbabawi ti Dios ti panangilunodna iti daga.​—Genesis 5:29; 8:21.

Dina kayat a sawen a no managbuteng iti Dios dagiti nagannak, sigurado nga agbalin a naespirituan a tattao dagiti annak, agsipud ta tunggal maysa masapul a sukayenna ti bukodna a relasion ken Jehova. Ni Noe ‘nakipagna iti Dios’ babaen ti panangsalimetmetna iti panagbiag nga anamongan ti Dios. Ti nasursuro ni Noe maipapan iti Dios ti nangtignay kenkuana nga agserbi Kenkuana. Saan a kimmapuy ti pammati ni Noe idi naipakaammo kenkuana ti panggep ti Dios a ‘mangdadael iti isuamin a lasag’ babaen ti layus.​—Genesis 6:13, 17.

Yantangay nagtalek a mapasamak dayta awan kapadana a didigra, nagtulnog ni Noe iti daytoy a bilin ti Dios: “Mangaramidka maipaay kenka iti maysa a daong manipud kayo ti natutot a kayo. Mangaramidkanto kadagiti benneg iti daong, ket iti uneg ken ruar masapul a kalupkopam dayta iti alkitran.” (Genesis 6:14) Saan a nalaka nga ibanag dagiti instruksion ti Dios maipapan iti daong. Ngem “inaramid ni Noe ti maitunos iti isuamin nga imbilin kenkuana ti Dios.” Kinapudnona, “inaramidna ti kasta met laeng.” (Genesis 6:22) Inaramid daytoy ni Noe iti tulong ti asawana ken dagiti annakda a da Sem, Ham, ken Jafet ken dagiti assawada. Binendisionan ni Jehova ti kasta a pammati. Anian a nagsayaat nga ulidan kadagiti pamilia ita!

Ania ti ramanen ti panangibangon iti daong? Binilin ni Jehova ni Noe nga agaramid iti dakkel a lakasa a naaramid iti kayo a di mastrek ti danum, tallo ti kadsaaranna, 133 a metro ti kaatiddogna, 22 a metro ti kaakabana, ken 13 a metro ti kangatona. (Genesis 6:15, 16) Ti malaon dayta a daong ket pumada iti malaon ti nagduduma a pangkargada a barko iti kaaldawantayo.

Anian a nagdakkel a trabaho! Agparang a nangpukanda iti rinibu a kayo, impanda iti lugar a pagibangonan, ket inaramidda dagitoy a tabla wenno awanan. Nagaramidda kadagiti pagtalaytayan ken pasok, nagalada iti alkitran a pagtapal, nangpartuatda kadagiti pagkargaan ken rimienta, ken dadduma pay. Mabalin a nakitinnawarda pay kadagiti komersiante ket binayadanda dagiti lako ken serbisio. Nalawag a kasapulan ti kinasigo iti panagkarpintero tapno umiso ti pannakaikapet dagiti tabla ken awanan ket maibangon ti maysa a nalagda a daong. Ken panunotenyo laengen​—nalabit a nagpaut iti agarup 50 wenno 60 a tawen ti panagbangon!

Sumaganad, kasapulan idi nga isagana ni Noe ti naan-anay a pagtaraon ti pamiliana ken dagiti animal. (Genesis 6:21) Kasapulan nga ummongen ken iserrekna iti daong dagiti nagadu nga animal. Tinungpal ni Noe dagiti amin nga imbilin ti Dios, ket nairingpas ti trabaho. (Genesis 6:22) Naan-anay a nagballigi gapu iti bendision ni Jehova.

“Maysa a Manangaskasaba iti Kinalinteg”

Malaksid iti panangibangon iti daong, pinakdaaran ni Noe dagiti tattao ken simamatalek a nagserbi iti Dios kas “manangaskasaba iti kinalinteg.” Ngem dagiti tattao “saanda a nangikankano agingga nga immay ti layus ket inyanudna amin ida.”​—2 Pedro 2:5; Mateo 24:38, 39.

Yantangay nakaay-ay-ay ti naespirituan ken moral a kasasaad kadagidi nga aldaw, di pakasdaawan a nagbalin ti pamilia ni Noe a pagkakatawaan dagiti di mamati a kaarrubada ken puntiria ti panangilupit ken pananguyaw. Agmauyong la ketdi ti panangipapan dagiti tattao kadakuada. Ngem nagballigi ni Noe a nangipaay iti naespirituan a pammaregta ken tulong iti sangakabbalayanna, yantangay dida pulos naaringan iti naranggas, imoral, ken rebelioso a panagbiag dagiti nadangkes a kapanawenanda. Kinondenar ni Noe ti lubong idi kaaldawanna babaen ti sasao ken tigtignayna, a nangipakita iti pammatina.​—Hebreo 11:7.

Naitalimeng Bayat ti Layus

Di nagbayag sakbay a nagbayakabak ti tudo, imbilin ti Dios a sumreken ni Noe iti nalpasen a daong. Idi nakastreken ti pamilia ni Noe ken dagiti animal, “inrikep ni Jehova ti ruangan,” nga awanen ti mangngeg a timek dagiti manangumsi. Idi dimteng ti Layus, agparang a pinanawan dagiti nasukir nga anghel ti nainlasagan a bagida ket naliklikanda ti pannakadadael. Ngem dagiti ngay dadduma? Nadadaelda, tunggal parsua iti namaga a daga iti ruar ti daong, agraman dagiti Nefilim! Ni laeng Noe ken ti pamiliana ti nakalasat.​—Genesis 7:1-23.

Maysa a lunar a tawen ken sangapulo nga aldaw a nagtalinaed ni Noe ken ti sangakabbalayanna iti uneg ti daong. Okupadoda iti panangpakan ken panangpainum kadagiti animal, panangdalus kadagiti ibleng, ken panangbilang iti al-aldaw. Dinakamat ti Genesis dagiti apagisu a petsa ti nagsasagadsad a pasamak mainaig iti Layus, kas iti rekord ti maysa a barko, a mangyanninaw iti kinaumiso ti salaysay.​—Genesis 7:11, 17, 24; 8:3-14.

Bayat ti kaaddada iti daong, awan duadua nga indauluan ni Noe ti pamiliana iti naespirituan a panagsasarita ken panagyaman iti Dios. Nabatad a naitalimeng ti pakasaritaan ti tao sakbay ti Layus babaen ken ni Noe ken ti pamiliana. Dagiti mapagtalkan nga oral a tradision wenno naisurat a historikal a dokumento nga iggemda ti inusarda iti makagunggona a panagadal bayat ti Delubio.

Anian a ragsak idi da Noe ken ti pamiliana a makabaddek manen iti namaga a daga! Ti damo nga inaramidna ket nangibangon iti altar ken nagserbi kas maysa a padi para iti pamiliana, a mangidatag kadagiti daton iti Daydiay nangispal kadakuada.​—Genesis 8:18-20.

“Kas Idi Kaaldawan ni Noe”

Kinuna ni Jesu-Kristo: “Kas idi kaaldawan ni Noe, kastanto ti kaadda ti Anak ti tao.” (Mateo 24:37) Iti kaaldawantayo, ikaskasaba met dagiti Kristiano ti kinalinteg, nga idagdagadagda ti panagbabawi dagiti tattao. (2 Pedro 3:5-9) Gapu iti dayta a panagpada ti annongen, nalabit pampanunotentayo no ania ti narikna ni Noe sakbay ti Layus. Impapanna kadi nga awan mamaay ti panangasabana? Addada kadi tiempo a nabannog? Saan nga ibaga ti Biblia. Naibaga laeng kadatayo a nagtulnog ni Noe iti Dios.

Makitayo kadi ti pategna kadatayo ti kasasaad ni Noe? Nagtulnog ken ni Jehova iti laksid dagiti ibubusor ken rigat. Dayta ti makagapu nga imbilang ni Jehova a nalinteg ni Noe. Saan nga ammo ti pamilia ni Noe no kaano ti eksakto a panangyeg ti Dios iti Layus, ngem ammoda a mapasamak dayta. Gapu iti panagtalekna iti sao ti Dios, naanusan ni Noe ti adu a tawen a panagtrabaho ken ti kasla awan serserbina a panangasaba. Wen, nakuna kadatayo: “Babaen iti pammati, kalpasan a naipaayan iti nadibinuan a pakdaar maipapan iti bambanag a saan pay a nakita, nangipakita ni Noe iti nadiosan a buteng ket nangibangon iti daong a pakaisalakanan ti sangakabbalayanna; ket babaen itoy a pammati kinondenarna ti lubong, ket isu nagbalin nga agtawid iti kinalinteg a maitunos iti pammati.”​—Hebreo 11:7.

Kasano a naaddaan ni Noe iti kasta a pammati? Nabatad nga inut-utobna ti tunggal banag nga ammona maipapan ken ni Jehova ket nagpaiwanwan iti dayta a pannakaammo. Di pagduaduaan a nagkararag ni Noe iti Dios. Kinapudnona, nagbalin a nakasingsinged ken Jehova ta ‘nakipagna iti Dios.’ Kas ulo ti pamilia, siraragsak a nangipaay ni Noe iti tiempo ken naayat a panangasikaso iti sangakabbalayanna. Iraman daytoy ti panangasikaso iti naespirituan a pagimbagan ti asawana, ti tallo nga annakna, ken dagiti manugangna.

Kas ken ni Noe, ammo dagiti Kristiano ita nga asidegen a pagpatinggaen ni Jehova daytoy dakes a sistema ti bambanag. Saantayo nga ammo dayta nga aldaw ken oras, ngem ammotayo a ti panangtulad iti pammati ken kinatulnog daytoy “nalinteg a manangaskasaba” ket agbanag iti “pannakataginayon a sibibiag ti kararua.”​—Hebreo 10:36-39.

[Kahon iti panid 29]

Napasamak Kadi a Talaga?

Nakaurnong dagiti antropologo iti agarup 270 a sariugma maipapan iti layus manipud iti gistay amin a tribu ken nasion. “Adda pakasaritaan ti layus iti intero a lubong,” kinuna ni eskolar a Claus Westermann. “Kas iti pakasaritaan ti panamarsua, paset dayta ti kangrunaan a kultura a tinawidtayo. Pudno a nakaskasdaaw: sadinoman ditoy daga, adda salaysay maipapan iti dakkel a layus idi un-unana.” Ania ti makagapu? Kastoy ti kinuna ni komentarista nga Enrico Galbiati: “Ti agtultuloy a kaadda ti pakasaritaan ti layus iti nagduduma a tattao iti adu a nasinasina a lugar ket maysa a pagilasinan iti historikal a kinapudno ti pasamak a nakaibatayan dagiti kasta a pakasaritaan.” Nupay kasta, ti napatpateg kadagiti Kristiano ket saan a ti kapanunotan dagiti eskolar no di ket ti pannakaammo a ni Jesus mismo dinakamatna ti Layus kas pudno a pasamak iti pakasaritaan ti sangatauan.​—Lucas 17:26, 27.

[Kahon iti panid 30]

Sarsarita Laeng Kadi Dagiti Nefilim?

Iti teolohia ti Griego, Egipto, Ugarit, Hurrian, ken Mesopotamia, gagangay dagiti estoria maipapan iti panagnaig dagiti dios ken dagiti tattao, ken maipapan kadagiti annakda a “bannuar” wenno “didiosen.” Dagiti didiosen iti Griego a mitolohia ket addaan iti natauan a langa ken naisangsangayan a kinapintas. Nangan, imminum, naturog, nakinaig, nakiapa, nakiranget, nanggargari, ken nangramesda. Nupay nasantuanda koma, makaaramidda iti panangallilaw ken krimen. Dagiti bannuar a kas ken ni Achilles ket naikuna a putot ti dios ken tao ken naikkan iti pannakabalin a nabilbileg ngem iti tao ngem matayda. Gapuna, ti kunaen ti Genesis maipapan kadagiti Nefilim ilawlawagna kadatayo ti posible wenno mabalin a naggapuan dagiti kasta a pakasaritaan.