Paiwanwankayo Kadagiti Nadiosan a Prinsipio
“[Ni Jehova ti] mangisursuro kenka tapno magunggonaam ti bagim.”—ISAIAS 48:17.
1.Kasano nga iturturong ti Namarsua dagiti tattao?
BAYAT nga agporporsegi dagiti sientista a mangtakuat kadagiti palimed iti uniberso, masmasdaawda iti nagdakkel nga enerhia nga adda iti law-angtayo. Ti init—a maysa a bituen a kalkalainganna ti kadakkelna—ket mangpataud iti adu nga enerhia a kas iti “100 a bilion a bomba hidrohena a bumbumtak iti tunggal segundo.” Makontrol ken maiturong ti Namarsua dagiti kasta a nagdadakkelan a parsua iti langit babaen ti aglaplapusanan a pannakabalinna. (Job 38:32; Isaias 40:26) Datayo met ngay a tattao, a nasagutan iti wayawaya nga agdesision, moralidad, umiso a pannakaawat, ken masukay nga espiritualidad? Kasanonatayo nga iturturong ti Nangaramid kadatayo? Siaayat nga iwanwannatayo babaen dagiti awan pagkuranganna a linteg ken natan-ok a pagalagadanna, buyogen ti nasanay a naimbag a konsiensiatayo.—2 Samuel 22:31; Roma 2:14, 15.
2, 3. Ania a panagtulnog ti makaay-ayo iti Dios?
2 Maay-ayo ti Dios kadagiti adda panunotna a parsua a mangikeddeng nga agtulnog kenkuana. (Proverbio 27:11) Imbes a dinisenionatayo nga agpasakup lattan a kasla robot nga awanan iti bukod a panunot, inikkannatayo ni Jehova iti wayawaya nga agdesision tapno makaaramidtayo iti umiso maibatay iti pannakaammotayo.—Hebreo 5:14.
3 Ni Jesus, a naan-anay a nangyanninaw iti Amana, ti nagkuna kadagiti adalanna: “Dakayo ti gagayyemko no aramidenyo ti ibilbilinko kadakayo. Saankay nga awaganen iti ad-adipen.” (Juan 15:14, 15) Idi umuna a panawen, awan ti maaramidan ti maysa nga adipen no di ti sumurot kadagiti pagayatan ti apona. Iti kasumbangirna, mapataud ti panaggayyem no maiparangarang dagiti galad a makaay-ayo iti puso. Mabalintayo ti agbalin a gayyem ni Jehova. (Santiago 2:23) Mapalagda daytoy a panaggayyem no adda ti panaginnayat. Pinagnaig ni Jesus ti panagtulnog iti Dios ken ti ayat idi kinunana: “No ti asinoman agayat kaniak, tungpalennanto ti saok, ket isu ayatento ni Amak.” (Juan 14:23) Tapno maaramidtayo dayta—ken sitatalged a maiwanwannatayo—awisennatayo ni Jehova nga agbiag maitunos kadagiti pagalagadanna.
Dagiti Nadiosan a Prinsipio
4. Ania ti prinsipio?
4 Ania ti prinsipio? Nadepinar dayta kas “sapasap wenno pamunganayan a kinapudno: komprehensibo ken pamunganayan a linteg, doktrina, wenno pattapatta a nakaibatayan wenno nagtaudan dagiti sabsabali.” (Webster’s Third New International Dictionary) Ti naannad a panagadal iti Biblia ipalgakna a mangipapaay ti nailangitan nga Amatayo kadagiti pamunganayan a pagalagadan a mangapektar iti nadumaduma a kasasaad ken aspeto ti panagbiag. Ar-aramidenna ti kasta gapu ta sipapanunot iti agnanayon a pagimbagantayo. Maitunos dayta iti insurat ni masirib nga Ari Solomon: “Denggem, anakko, ken awatem ti sasaok. Iti kasta ti tawtawen ti biag umadunto agpaay kenka. Isurokanto iti mismo a dalan ti sirib; pabaddekenkanto kadagiti desdes ti kinapalungdo.” (Proverbio 4:10, 11) Dagiti pamunganayan a prinsipio nga impaay ni Jehova ket napateg iti relasiontayo kenkuana ken kadagiti pada a tattao, iti panagdayaw, ken iti inaldaw a panagbiagtayo. (Salmo 1:1) Intay usigen ti dadduma kadagita a pamunganayan a prinsipio.
5. Mangdakamat iti sumagmamano a pamunganayan a prinsipio.
5 No maipapan iti relasiontayo ken ni Jehova, kinuna ni Jesus: “Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo buyogen ti intero a pusom ken buyogen ti intero a kararuam ken buyogen ti intero a panunotmo.” (Mateo 22:37) Mainayon pay, mangipapaay ti Dios kadagiti prinsipio mainaig iti panangtratotayo kadagiti pada a tattao, kas iti Nabalitokan a Bilin: “Amin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada.” (Mateo 7:12; Galacia 6:10; Tito 3:2) No maipapan iti panagdayaw, naidagadag kadatayo: “Agpipinnanunottayo koma iti maysa ken maysa tapno mangparegta iti ayat ken nasayaat nga ar-aramid, a saantay a baybay-an ti panagtataripnongtayo a sangsangkamaysa.” (Hebreo 10:24, 25) No maipapan iti inaldaw nga aspeto ti panagbiagtayo, kuna ni apostol Pablo: “Uray no mangmangan wenno umin-inum wenno agar-aramidkayo iti aniaman pay a banag, aramidenyo ti amin a bambanag a maipaay iti dayag ti Dios.” (1 Corinto 10:31) Nakaad-adu pay a prinsipio ti masarakan iti Sao ti Dios.
6. Kasano a naiduma dagiti prinsipio kadagiti linteg?
6 Dagiti prinsipio ket praktikal ken makagunggona a kinapudno. Masursuro nga ipateg dagita dagiti masirib a Kristiano. Ni Jehova pinaltiinganna ni Solomon a mangisurat iti kastoy: “Ipangagmo dagiti saok. Iyallingagmo ti lapayagmo iti sasaok. Saanda koma a pumanaw kadagita matam. Salimetmetam ida iti tengnga ta pusom. Ta isuda ti biag kadagidiay makasarak kadakuada ken salun-at iti isuamin a lasagda.” (Proverbio 4:20-22) Ania ti nakaidumaan dagiti prinsipio kadagiti linteg? Dagiti prinsipio ti nakaibatayan dagiti linteg. Dagiti paglintegan, a mabalin nga espesipiko, ket nalabit agaplikar iti maysa a partikular a tiempo wenno kasasaad, ngem dagiti prinsipio dida agkupas. (Salmo 119:111) Saan nga agpaso dagiti prinsipio ti Dios. Napaneknekan a pudno ti naipaltiing a sasao ni propeta Isaias: “Ti berde a ruot nagango, ti sabong nalaylay; ngem no maipapan iti sao ti Diostayo, agpautto agingga iti tiempo a di nakedngan.”—Isaias 40:8.
Agpanunot ken Agtignay Maibatay Kadagiti Prinsipio
7. Kasanonatayo a parparegtaen ti Sao ti Dios nga agpanunot ken agtignay maibatay kadagiti prinsipio?
7 Maulit-ulit nga iparegta kadatayo ti “sao ti Diostayo” nga agpanunot ken agtignaytayo maibatay kadagiti prinsipio. Idi nakiddaw ken ni Jesus a gupgopenna ti Linteg, adda dua a nabagas a sinaona—maysa ti mangipagpaganetget iti panagayat ken ni Jehova, ket ti maysa idagdagadagna ti panagayat iti pada a tao. (Mateo 22:37-40) Idi insawangna dayta, inadaw ni Jesus ti dadduma a paset ti ababa a pakagupgopan dagiti pamunganayan a pagalagadan a sagudayen ti Mosaiko a Linteg, a nadakamat iti Deuteronomio 6:4, 5: “Ni Jehova a Diostayo ket maymaysa a Jehova. Ket masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo buyogen ti isuamin a pusom ken isuamin a kararuam ken isuamin a bikasmo.” Agparang a pampanunoten met ni Jesus ti pagalagadan ti Dios a masarakan iti Levitico 19:18. Iti nalawag, ababa, ken nabileg a maudi a paset ti libro nga Eclesiastes, ginupgop ti sasao ni Ari Solomon ti nagadu a linteg ti Dios: “Ti panungpalan ti banag, ti isuamin a nangngeganen, ket: Agbutengka iti pudno a Dios ket salimetmetam dagiti bilinna. Ta daytoy isu ti intero a pagrebbengan ti tao. Ta ti met laeng pudno a Dios iyegnanto ti tunggal kita ti aramid iti pannakaukom mainaig iti tunggal nailemmeng a banag, no dayta ket naimbag wenno dakes.”—Eclesiastes 12:13, 14; Mikias 6:8.
8. Apay a salaknib no maawatan a naimbag dagiti pamunganayan a prinsipio ti Biblia?
8 No maawatantayo a naimbag dagita a pamunganayan a prinsipio, ad-adu pay nga espesipiko a pagalagadan ti matarusan ken mayaplikartayo. Iti sabali a bangir, no ditayo maawatan a naimbag ken ditay bigbigen dagiti pamunganayan a prinsipio, nalabit a ditayto makaaramid kadagiti nainsiriban a desision ken nalaka a kumapuy ti pammatitayo. (Efeso 4:14) No itukittayo dagita a prinsipio iti isip ken pusotayo, insigida a mausartayo dagita no agaramidtayo kadagiti desision. No iyaplikartayo ida buyogen ti pannakaawat, mangyegda iti balligi.—Josue 1:8; Proverbio 4:1-9.
9. Apay a saan a kanayon a nalaka a tarusan ken iyaplikar dagiti prinsipio ti Biblia?
9 Ti panangtarus ken panangyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia ket saan a kas kalaka ti panangannurot kadagiti linteg. Kas imperpekto a tattao, mabalin a masulittayo nga agpanunot maibatay kadagiti prinsipio. Nalabit kaykayattayo ti espesipiko a paglintegan no maipasangotayo iti maysa a desision wenno nainget a kasasaad. No dadduma mabalin nga agpaiwanwantayo iti nataengan a Kristiano—nalabit maysa a panglakayen ti kongregasion—a mangnamnama nga umawattayo iti espesipiko a paglintegan a maitutop iti kasasaadtayo. Kaskasdi, ti Biblia wenno dagiti naibatay-Biblia a publikasion nalabit dida mangipaay iti espesipiko a paglintegan, ken no addaman, mabalin a saan a kanayon nga agaplikar dayta iti amin a tiempo ken kasasaad. Nalabit malagipyo pay ti maysa a lalaki a nagsaludsod ken ni Jesus: “Mannursuro, ibagam iti kabsatko nga ibingayannak iti tawid.” Imbes nga insigida a nangdakamat iti linteg a mangrisut iti parikut ti agkabsat, nangted ni Jesus iti pamunganayan a prinsipio: “Pagtalinaedenyo a silulukat dagiti matayo ket agaluadkayo iti tunggal kita ti kinaagum.” Nangipaay ngarud ni Jesus iti pagalagadan a praktikal idi agingga ita.—Lucas 12:13-15.
10. Kasano a ti panagtignaytayo maitunos kadagiti prinsipio ipalgakda ti motibo ti pusotayo?
10 Nalabit nakakitakayon iti tattao a napilitan nga agtulnog iti linteg gapu ta dida kayat ti madusa. Ti panagraem kadagiti prinsipio ituggodna ti maysa a mangliklik iti kasta a kababalin. Ti mismo a kababagas dagiti prinsipio tignayenna dagiti mangan-annurot kadagita nga agtignay a naimpusuan. Kinapudnona, kaaduan a prinsipio ket di mangyeg iti insigida a dusa kadagidiay di mangannurot kadagita. Daytoy ti mangted kadatayo iti gundaway a mangipakita no apay nga agtultulnogtayo ken ni Jehova, no ania ti mangtigtignay iti pusotayo. Ti maysa a pagarigan ket agminar iti panagkedked ni Jose idi ginargari ti asawa ni Potifar. Nupay awan pay idi ti impaulog ni Jehova a naisurat a linteg maibusor iti pannakikamalala ken ti maitutop a dusa ti makirelasion iti asawa ti sabali, ammo ni Jose dagiti prinsipio maipapan iti panagbalin a matalek iti pagassawaan a pinagtipon ti Dios. (Genesis 2:24; 12:18-20) Nabatad iti tignayna a dakkel ti impluensia kenkuana dagita a prinsipio: “Kasano koma a maaramidko daytoy dakkel a kinadakes ket pudno nga agbasolak a maikaniwas iti Dios?”—Genesis 39:9.
11. Kadagiti ania a benneg a kayat dagiti Kristiano ti agpaiwanwan kadagiti prinsipio ni Jehova?
11 Iti kaaldawantayo, kayat dagiti Kristiano ti agpaiwanwan kadagiti prinsipio ni Jehova no maipapan kadagiti personal a banag, kas koma iti panagpili iti kakadua, paglinglingayan, musika, ken babasaen. (1 Corinto 15:33; Filipos 4:8) Bayat a rumangrang-ay ti pannakaammo, pannakaawat, ken apresasiontayo ken ni Jehova ken kadagiti pagalagadanna, ti konsiensia wenno abilidadtayo a mangilasin iti umiso ken di umiso tulongannatayo a mangyaplikar kadagiti prinsipio ti Dios iti sidong ti aniaman a kasasaad a pakaipasanguantayo, uray iti pribado a bambanag. Gapu ta iwanwanwannatayo dagiti prinsipio ti Biblia, saantayo nga agsapul iti ipagaruptayo a pagkurangan dagiti linteg ti Dios. Ditay met kayat a tuladen dagidiay mangsubok no pagpatinggaan ti ipalubos ti linteg. Bigbigentayo a ti kasta a kapanunotan ket mangyeg iti pannakapaay ken pannakadangran.—Santiago 1:22-25.
12. Ania ti maysa a napateg a banag iti panagpaiwanwan kadagiti prinsipio ti Dios?
12 Tapno maannurot dagiti prinsipio ti Dios, bigbigen dagiti nataengan a Kristiano a napateg nga ammuen ti panangmatmat ni Jehova iti maysa a banag. Indagadag ti salmista: “O dakayo a managayat ken Jehova, guraenyo ti dakes.” (Salmo 97:10) Dadduma kadagiti bambanag a matmatan ti Dios a dakes ket nadakamat iti Proverbio 6:16-19: “Adda innem a banag a guraen ni Jehova; wen, pito ti bambanag a nakarimrimon iti kararuana: napalalo a matmata, ulbod a dila, ken im-ima nga agibukbukbok iti awanan basol a dara, puso a mangparpartuat kadagiti makapasakit a gandat, saksaka nga agdardaras a tumaray nga agturong iti kinadakes, ulbod a saksi nga agyesngaw kadagiti kinaulbod, ken asinoman a mangparnuay kadagiti rinnupir iti nagtetengngaan dagiti agkakabsat.” No ipangpangrunatayo iti biagtayo ti tarigagay a mangyanninaw iti panagrikna ni Jehova kadagita a bambanag, masanaytayo nga agbiag maitunos kadagiti prinsipiona.—Jeremias 22:16.
Kasapulan ti Umiso a Motibo
13. Ania a panangmatmat ti impaganetget ni Jesus iti Sermonna iti Bantay?
13 Ti panangadal ken panangyaplikar kadagiti prinsipio salaknibannatayo met manipud iti palab-og ti parparawpaw, ubbaw a panagdayaw. Adda nagdumaan ti panangannurot kadagiti prinsipio ken ti nainget unay a panangtungpal kadagiti paglintegan. Pinagminar daytoy ni Jesus iti Sermonna iti Bantay. (Mateo 5:17-48) Laglagipenyo a Judio dagidiay agdengdengngeg idi ken Jesus, isu a naimpluensiaan dagiti tigtignayda iti Mosaiko a Linteg. Ngem kinapudnona, saan nga umiso ti panangmatmatda iti Linteg. Ad-adda a napateg kadakuada ti nainget a panangsurot iti Linteg ngem iti pudpudno nga anagna. Ken ipangpangrunada dagiti tradisionda imbes a dagiti sursuro ti Dios. (Mateo 12:9-12; 15:1-9) Kas resultana, saan a nasanay dagiti tattao nga agpanunot maibatay kadagiti prinsipio.
14. Kasano a ni Jesus tinulonganna nga agpanunot dagiti agdengdengngeg maibatay kadagiti prinsipio?
14 Maisupadi iti dayta, inraman ni Jesus iti Sermonna iti Bantay dagiti prinsipio mainaig iti lima a benneg ti moralidad: panagpungtot, panagasawa ken diborsio, panagkari, panagibales, ken panagayat ken pananggura. Iti tunggal benneg, pinagminar ni Jesus dagiti gunggona nga iyeg ti panangannurot kadagiti prinsipio. Intan-ok ngarud ni Jesus ti moral a pagalagadan para kadagiti pasurotna. Kas pagarigan, no maipapan iti pannakikamalala, impaayannatayo iti prinsipio a mangsaluad saan laeng a kadagiti tignaytayo no di pay ket iti panunot ken tarigagaytayo: “Ti tunggal maysa nga agtultuloy a mangmatmat iti maysa a babai tapno gartemanna nakikamalalan kenkuana iti pusona.”—Mateo 5:28.
15. Kasano a maliklikantayo ti agbalin a nainget kadagiti pagalagadan?
15 Ipakita daytoy a pagarigan a ditay koma liplipatan ti panggep ken anag dagiti prinsipio ni Jehova. Pulos a ditay koma padasen a gun-oden ti anamong ti Dios babaen ti panaginsisingpettayo. Imbutaktak ni Jesus a di umiso ti kasta a kababalin babaen ti panangipatuldona iti asi ken ayat ti Dios. (Mateo 12:7; Lucas 6:1-11) Kas panangannurot kadagiti prinsipio ti Biblia, liklikantayo ti agbiag (wenno ti panangkalikagum iti sabsabali nga agbiag) maitunos kadagiti nakaad-adu ken nainget a pagalagadan a nalablabes ngem iti sursuro ti Biblia. Ad-adda a maseknantayo kadagiti prinsipio ti ayat ken panagtulnog iti Dios ngem iti napammarang a panagdayaw.—Lucas 11:42.
Dagiti Naragsak a Resulta
16. Mangdakamat kadagiti pagarigan a prinsipio a nakaibatayan ti dadduma a linteg ti Biblia.
16 Bayat nga ikagkagumaantayo ti agtulnog ken ni Jehova, napateg nga ammotayo a naibatay dagiti lintegna kadagiti pamunganayan a prinsipio. Kas pagarigan, nasken a liklikan dagiti Kristiano ti pannakikamalala, seksual nga imoralidad, ken ti di umiso a panangusar iti dara. (Aramid 15:28, 29) Ania ti nakaibatayan ti takder dagiti Kristiano mainaig kadagita nga isyu? Isu dagitoy: Maikari ti Dios iti naipamaysa a debosiontayo; nasken a matalektayo iti asawatayo; ken ni Jehova ti Gubuayan ti Biag. (Genesis 2:24; Exodo 20:5; Salmo 36:9) Ti panangapresiar kadagitoy a prinsipio ti mamagbalin a nalaka nga awaten ken annuroten dagiti nainaig a linteg.
17. Ania dagiti naimbag a gunggona no maawatan ken mayaplikar dagiti prinsipio ti Biblia?
17 No maawatantayo dagiti pagibatayan a prinsipio ket iyaplikartayo ida, maamiristayo a pagimbagantayo dagita. Dagiti naespirituan a bendision a tagtagiragsaken ti ili ti Dios ket masansan nga addaan kadagiti nabatad a gunggona. Kas pagarigan, adda dagiti sakit a maliklikan dagidiay saan nga agsigsigarilio, nadalus ti panagbiagda, ken mangraraem iti kinasagrado ti dara. Umasping iti dayta, ti panagbiag a maitunos iti kinapudno a naadaltayo iti Biblia ket nalabit mangyeg iti gunggona kadatayo iti pinansial, sosial, wenno iti biag ti pamilia. Dagita a nabatad a gunggona ti mangipakita a napateg dagiti pagalagadan ni Jehova, a talaga a praktikalda. Ngem saan a ti panangsagrap kadagita a praktikal a gunggona ti kangrunaan a makagapu nga annuroten dagiti prinsipio ti Dios. Agtulnog ken ni Jehova dagiti pudno a Kristiano gapu ta ay-ayatenda ti Dios, gapu ta maikari iti panagdayawda, ken gapu ta dayta ti maiparbeng nga aramiden.—Apocalipsis 4:11.
18. No kayattayo ti agbalin a naballigi a Kristiano, ania ti nasken a mangibagnos iti biagtayo?
18 No palubosantayo a dagiti prinsipio ti Biblia ti mangibagnos iti biagtayo, dayta ti mangyeg iti nasaysayaat a panagbiag, a mabalin a mangawis iti sabsabali a magna iti dalan ti Dios. Kangrunaanna, ti panagbiagtayo ket agbalin a pakaidayawan ni Jehova. Ammotayo a ni Jehova ket pudno a managayat a Dios, a kayatna ti kasayaatan para kadatayo. No agdesisiontayo maibatay kadagiti prinsipio ti Biblia ket makitatayo no kasano a bendisionannatayo ni Jehova, ad-adda a sumingedtayo kenkuana. Wen, mapatanortayo ti naayat a relasion iti nailangitan nga Amatayo.
Malagipyo Pay Kadi?
• Ania ti prinsipio?
• Kasano a naiduma dagiti prinsipio kadagiti linteg?
• Apay a pagimbagantayo no agpanunot ken agtignaytayo maibatay kadagiti prinsipio?
[Kahon iti panid 20]
Ni Wilson, maysa a Kristiano a taga Ghana, ti naabisuan nga iti sumagmamano laengen nga aldaw, maikkat iti trabahona. Iti maudi nga aldawna iti trabaho, nabilin nga ugasanna ti kotse ti direktor ti kompania. Idi nakakita ni Wilson iti kantidad ti kuarta iti kotse, kinuna ti superbisorna a ti Dios ti nangted iti dayta a kuarta gapu ta maikkaten ni Wilson iti trabahona iti dayta nga aldaw. Ngem inyaplikarna dagiti prinsipio ti Biblia mainaig iti panagbalin a napudno, isu nga insubli ni Wilson ti kuarta iti direktor. Nasdaaw ken naragsakan ti direktor, isu a saanna laeng a pinagtalinaed ni Wilson iti trabahona no di pay ket inkabilna iti nangatngato a saad iti kompania.—Efeso 4:28.
[Kahon iti panid 21]
Ni Rukia ket taga Albania nga agtawen iti nasurok nga 60. Gapu iti di panagkikinnaawatan iti pamilia, dina kinaskasarita ti kabsatna a lalaki iti nasurok a 17 a tawen. Nakipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova ket naadalna a nasken a makikappia dagiti pudno a Kristiano kadagiti sabsabali, a dida agipempen iti sakit ti nakem. Nagpatnag a nagkararag, ket nupay agnernerbios, napan iti balay ti kabsatna. Ti kaanakanna ti nanglukat iti ridaw. Gapu ta nasdaaw, sinaludsodna ken ni Rukia: “Asino ti natay? Ania ti ar-aramidenyo ditoy?” Kiniddaw ni Rukia a kasaritana ti kabsatna. Kalmado nga inlawlawagna a gapu iti panagadalna kadagiti prinsipio ti Biblia ken maipapan ken ni Jehova, natignay a makikappia iti kabsatna. Kalpasan a nagsisinnangit ken nagiinnarakupda, nagragsakanda daytoy naisangsangayan a panagkaykaysada manen!—Roma 12:17, 18.
[Ladawan iti panid 23]
[Ladawan iti panid 23]
[Ladawan iti panid 23]
[Ladawan iti panid 23]
“Idi nakitana dagiti bunggoy isu simmang-at idiay bantay; ket idi nakatugawen immay kenkuana dagiti adalanna; ket linuktanna ti ngiwatna ket inrugina nga insuro ida.”—MATEO 5:1, 2