Ti Kinadayag Dagiti Parsua ni Jehova

‘Ti Kalgaw ken Tiempo ti Lam-ek Saanto a Pulos Agsarday’

AGSINAMAR ti init a mangyeg iti kinadagaang iti desierto. Iti dadduma a paset ti daga, mangpabara ti init kalpasan ti panawen ti lam-ek. Wen, ti pudot ti init ti maysa kadagiti kangrunaan a makagapu no apay nga adda dagiti klima ken panawen.

Iti sangalubongan, agduduma ti kasasaad ti panawen. Ngem ania ti epektona kenka dagiti panawen? Makaay-ayo kadi kenka ti makapasalibukag a primavera no makitam a lumangto dagiti kayo ken agukrad dagiti sabong? Ania ti mariknam kadagiti napariir a rabii bayat ti kalgaw? Pagaayatmo kadi ti presko a panawen ti otonio ken ti nagpintas a buya dagiti agbaliwbaliw ti kolorna a bulbulong? Makaay-ayo kadi kenka ti buya ti kabakiran a naabbungotan iti niebe?

Apay nga adda panagbaliwbaliw ti panawen? Iti ababa a panangibaga, maigapu dayta iti panaglikig ti dagatayo. Ti axis ti panagrikus ket naglikig iti agarup 23.5 degree mainaig iti orbital plane ti daga iti aglikmut ti init. No saan a naglikig ti axis ti daga, awan koma dagiti nadumaduma a panawen. Awan koma ti panagbalbaliw ti klima. Dayta ti mangapektar kadagiti mula ken iti siklo ti panagmula.

Ti panagsasaruno dagiti panawen ipakitana ti kaadda ti Namarsua a nangdisenio kadagita. Iti panangtukoyna ken ni Jehova a Dios, siuumiso a kinuna ti salmista: “Sika ti nangipasdek kadagiti amin a beddeng ti daga; ti kalgaw ken kalam-ekna​—sika binukelmo ida.”​—Salmo 74:17.a

Iti imatang ti maysa a tao, dagiti parsua iti tangatang agserbida kas di agkibaltang a tanda ti panawen. Idi pinarsuana ti sistema solar, imbilin ti Dios: “Ti silsilaw maadda koma iti tangatang ti langlangit . . . , ket agserbida koma kas dagiti pagilasinan ken maipaay iti pampanawen ken maipaay iti al-aldaw ken tawtawen.” (Genesis 1:14) Iti makatawen, adda dua a posision iti panagrikus ti daga a kasla adda ti init iti ngatuen ti ekuador iti malem. Dagitoy a pasamak ket naawagan equinox, ket iti adu a pagilian agserbida a tanda ti panangrugi ti primavera ken otonio. Bayat dagiti equinox, dandani agpada ti kapaut dagiti aldaw ken rabii iti intero a daga.

Ti kaadda ken panangrugi dagiti paniempo ket saan laeng a maigapu iti panaggunay dagiti banag iti law-ang. Dagiti panawen, klima, ken paniempo ket naisinggalut iti maysa a narikut a sistema a mangsustiner iti biag. Iti pannakisaoda kadagiti tattao idiay Asia Menor​—nga adu kadagitoy ti pamiliar unay iti agrikultura ken panagpataud iti taraon​—kinuna da Kristiano nga apostol Pablo ken ti kaduana a ni Bernabe a ti Dios ‘ik-ikkannakayo kadagiti tudo manipud langit ken kadagiti nabunga a panawen, a pinunnona a naan-anay dagiti pusoyo iti taraon ken ragsak.’​—Aramid 14:14-17.

Ti nakaskasdaaw a proseso ti photosynthesis sustinerenda dagiti mulmula iti daga ken ti phytoplankton kadagiti taaw. Gapu iti daytoy, ti agdama a food chain ken ti sistema ti nadumaduma a biag ket nainaigda iti paniempo ken klima iti komplikado a pamay-an. Husto ti kuna ni Pablo nga aramid amin dagitoy ni Jehova: “Ti daga a mangagsep iti tudo a masansan a dumteng iti dayta, ket kalpasanna mangpataud iti mulmula a maikanatad kadagidiay pakaipaayan ti pannakatalonna met, umawat iti bendision manipud iti Dios kas supapak.”​—Hebreo 6:7.

Addaan iti baro a kaipapanan ti sao a “bendision” no mennamennaenyo ti maipapan kadagiti pasamak kadagiti lugar a ti primavera mangyeg iti kalalainganna a temperatura, napapaut nga aldaw, ad-adu a lawag, ken paborable a tudo. Agsabong dagiti mula ken rummuar dagiti insekto manipud kadagiti nagpaknianda bayat ti tiempo ti lam-ek, a nakasaganada a mangpolinar kadagiti mula. Dagiti tumatayab, kas iti blue jay a makitayo ditoy, punuenda ti kabakiran iti maris ken kanta, ket mamagbalin a makaay-ayo ti buya ti daga. Maparayray ti biag, ken dagiti organismo agtultuloy ti siklo ti panagaduda. (Kanta ni Solomon 2:12, 13) Dayta ti pangrugian ti panagani iti arinunos ti kalgaw wenno iti otonio.​—Exodo 23:16.

Nagsayaat dagiti aramid ni Jehova kas ipakita ti insaadna a posision ti daga, a mangipaay iti aldaw ken rabii, pampanawen, ken tiempo ti panagmula ken panagapit. Masiguradotayo a ti kalgaw sarunuenna ti panawen ti lam-ek. Iti kinapudnona, ti Dios ti nangikari: “Iti amin nga al-aldaw a panagtultuloy ti daga, ti panagimula iti bin-i ken panagani, ken ti lamiis ken pudot, ken ti kalgaw ken kalam-ekna, ken ti aldaw ken rabii, saanto a pulos agsarday.”​—Genesis 8:22.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 9]

Ti Satellite a Nagpateg iti Biag

Iti adun a tiempo, ti bulan ket nangted iti inspirasion ken namagsiddaaw kadagiti tattao. Ngem ammoyo kadi a ti bulan adda epektona kadagiti panawen? Ti presensia ti bulan tumulong a mangtimbeng iti panaglikig ti daga iti pagrikusanna. Adda “nagpateg a paset daytoy iti panangpataud kadagiti kasasaad iti daga a mabalin a mangsustiner iti biag,” kuna ni Andrew Hill nga autor ti siensia. No awan ti dakkel a natural a satellite a mangpatalged iti panaglikig ti planetatayo, ngumato ti temperatura ken agbalin nga imposible ti biag ditoy daga. Gapuna, kuna ti maysa a bunggoy dagiti astronomo: “Maibilang ti Bulan kas maysa a potensial a mangkontrol iti klima para iti Daga.”​—Salmo 104:19.

[Credit Line]

Bulan: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Bart O’Gara

[Ladawan iti panid 9]

Dagiti kamelio iti Makin-amianan nga Africa ken Arabian Peninsula