Paraiso​—Manamnamam Kadi?

“Adda ammok a tao a naikaykaysa ken Kristo a . . . narabsut a naipan idiay paraiso.”​—2 CORINTO 12:2-4.

1. Ania dagiti kari ti Biblia a makaay-ayo iti adu a tattao?

PARAISO. Malagipmo pay kadi ti nariknam idi damo a mangngegmo ti kari ti Dios a maysa a paraiso a daga? Mabalin a malagipmo pay idi naadalmo a ‘maluktanto ti matmata dagidiay bulsek, maluktanto ti lapayag dagidiay tuleng, ken pumsuakto ti let-ang’ iti aglaplapusanan a kinangayed. Wenno idi naadalmo ti padto nga agkaduanto ti lobo ken ti kordero ken ti ubing ken ti leopardo. Saanka kadi a nagagaran idi nabasam nga agungarto dagiti pimmusay nga ing-ingungotem buyogen ti namnama a mabalinda ti agbiag nga agnanayon iti dayta a Paraiso?​—Isaias 11:6; 35:5, 6; Juan 5:28, 29.

2, 3. (a) Apay a makuna a saan nga ubbaw ti naibatay iti Biblia a namnamam? (b) Ania ti sabali pay a nakaibatayan ti namnamatayo?

² Mapangnamnamaan dagiti kari ti Biblia maipapan iti dayta a Paraiso. Kas pagarigan, mapagtalkam ti imbaga ni Jesus iti daydiay nakalansa a managdakdakes: “Makikaduakanto kaniak idiay Paraiso.” (Lucas 23:43) Patiem ti kari nga: “Adda baro a langlangit ken baro a daga nga ur-urayentayo sigun iti karina, ket kadagitoy agtaeng ti kinalinteg.” Agtalekka met iti kari ti Dios a punasennanto dagiti luluatayo; awanton ti patay; agpatingganto ti panagleddaang, panagsangit, ken ut-ot. Kaipapananna dayta a maisublinton ti maysa a paraiso a daga!​—2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:4.

³ Ngem adda pay tagtagiragsaken ita dagiti Kristiano iti intero a lubong a mangipakita nga adda nakaibatayan ti namnama a Paraiso. Ania dayta? Impasdek ti Dios ti maysa a naespirituan a paraiso ket impanna iti dayta dagiti adipenna. Kasla narigat a tarusan ti balikas a “naespirituan a paraiso,” ngem naipadto ti kasta a paraiso, ken talaga a matagtagiragsak itan.

Nasirmata a Paraiso

4. Ania a sirmata ti tukoyen ti 2 Corinto 12:2-4, ken agparang a siasino ti nakasirmata iti dayta?

⁴ Mainaig iti dayta, imutektekam ti insurat ni apostol Pablo: “Adda ammok a tao a naikaykaysa ken Kristo a . . . narabsut a kastana a naipan iti maikatlo a langit. Wen, adda ammok a kasta a tao​—no adda iti bagi wenno naisina iti bagi, diak ammo, ammo ti Dios​—a narabsut a naipan idiay paraiso ket nakangngeg iti di maisawang a sasao a di maiparbeng a sawen ti tao.” (2 Corinto 12:2-4) Nailanad dagita a sasao kalpasan unay dagiti bersikulo a naglaon iti panangidepensa ni Pablo iti kinaapostolna. Kanayonanna, awan ti sabali a tinukoy ti Biblia a nakapadas iti kasta, ken ni Pablo laeng ti nangdakamat iti dayta a banag. Gapuna, agparang a nasirmata dayta ni Pablo. Iti dayta a karkarna a kapadasan, ania a “paraiso” ti napananna?​—2 Corinto 11:5, 23-31.

5. Ania ti saan a nakita ni Pablo, isu nga ania dayta a “paraiso”?

⁵ Saan nga ipasimudaag ti konteksto a “ti maikatlo a langit” ket tumukoy iti atmospera, law-ang, wenno sabali nga uniberso kas pattapatta dagiti sientista. Masansan nga usaren ti Biblia ti numero a tallo tapno mangipaganetget, mangpadegdeg, wenno mangnayon iti puersa. (Eclesiastes 4:12; Isaias 6:3; Mateo 26:34, 75; Apocalipsis 4:8) Gapuna, natan-ok ti sirmata a nakita ni Pablo. Maysa a naespirituan a sirmata.

6. Ania a historikal a pasamak ti mangted iti kanayonan nga impormasion maipapan iti nakita ni Pablo?

⁶ Dagiti immun-una a padto ti Biblia mangipaayda iti naun-uneg a kapanunotan. Idi saan a nagtalinaed a matalek dagiti adipenna, impalubos ti Dios a rauten dagiti taga Babilonia ti Juda ken Jerusalem. Nagngudo dayta iti pannakadadael idi 607 K.K.P., sigun iti kronolohia ti Biblia. Kinuna ti padto nga agtalinaed a langalang ti daga iti uneg ti 70 a tawen; kalpasanna, palubosan ti Dios nga agawid dagiti nagbabawi a Judio tapno isublida ti pudno a panagdayaw. Napasamak dayta idi 537 K.K.P. a nagtultuloy. (Deuteronomio 28:15, 62-68; 2 Ar-ari 21:10-15; 24:12-16; 25:1-4; Jeremias 29:10-14) Ngem komusta met ti mismo a daga? Kadagidi a 70 a tawen, nagtubo dagiti balang a mula, natikag ti daga, ken nagnaedan dagiti chacal. (Jeremias 4:26; 10:22) Kaskasdi, adda a naikari: “Pudno unay a liwliwaento ni Jehova ti Sion. Sigurado a liwliwaennanto amin a walangwalang a dissona, ket ti let-angna pagbalinennanto a kas iti Eden ken ti desiertona a tanap kas iti minuyongan [wenno Paraiso, Septuagint] ni Jehova.”​—Isaias 51:3.

7. Ania ti mapasamak kalpasan ti 70 a tawen a pannakalangalang?

⁷ Natungpal dayta kalpasan ti 70 a tawen a pannakalangalang. Gapu iti pamendision ti Dios, simmayaat dagiti kasasaad. Iladawanmo iti isipmo: “Ti let-ang ken ti awanan danum a rehion agragsakdanto, ket ti desierto a tanap agrag-onto ken agsabong a kas iti safron. Di bumurong nga agsabongto dayta, ket pudno nga agrag-onto buyogen ti kinarag-o ken buyogen ti naragsak a panagikkis. . . . Kumalay-atto daydiay pilay a kas iti panagkalay-at ti kalakian nga ugsa, ket ti dila daydiay umel umkisto gapu iti ragsak. Ta iti let-ang pimsuakton ti dandanum, ken ti naapres nga ayus iti desierto a tanap. Ket ti daga a tinikag ti pudot nagbalinton a kas naruno a ban-aw, ken ti mawaw a daga kas kadagiti ubbog ti danum. Iti disso a pagyanan dagiti chacal, nga agpaay a lugar a paginanaanda, addanto berde a ruot agraman runruno ken mulmula a papiro.”​—Isaias 35:1-7.

Maysa nga Ili a Naisubli ken Nabalbaliwan

8. Kasanotay nga ammo a dagiti tattao ti tuktukoyen ti Isaias kapitulo 35?

⁸ Anian a panagbalbaliw! Nagbalin a paraiso ti sigud a langalang. Ngem daytoy ken ti dadduma pay a mapagtalkan a padto ipakitada nga adda panagbalbaliw uray kadagiti tattao, a mayasping iti maysa a langalang a disso a nagbalin a nabunga. Apay a makunatayo a kasta? Sarsaritaen ngamin ni Isaias “dagidiay mismo a sinubbot ni Jehova,” nga agsublida iti dagada “buyogen ti narag-o nga ikkis” ket maragpatdanto ti ‘kinaragsak ken kinarag-o.’ (Isaias 35:10) Dagiti tattao ti tuktukoyenna, saan a ti literal a daga. Maysa pay, impadto ni Isaias ti maysa nga ili nga agsubli iti Sion: “Maawagandanto iti dadakkel a kaykayo ti kinalinteg, ti mula ni Jehova . . . Ta kas iti panangpataud ti mismo a daga iti tarubongna, . . . pagtubuento ti Soberano nga Apo Jehova ti kinalinteg ken ti panangidaydayaw iti sanguanan dagiti amin a nasion.” Kinuna pay ni Isaias maipapan iti ili ti Dios: “Siguradonto nga idalannaka a patinayon ni Jehova . . . , ket pakirdennanto dagiti mismo a tulangmo; ket agbalinkanto a kas iti nasayaat-pannakapadanumna a minuyongan.” (Isaias 58:11; 61:3, 11; Jeremias 31:10-12) Gapuna, no kasano a sumayaat ti kasasaad ti aglawlaw, addanto met panagbalbaliw iti naisubli nga ili dagiti Judio.

9. Ania a “paraiso” ti nakita ni Pablo, ken kaano a natungpal dayta?

⁹ Tumulong daytoy a historikal a padron tapno matarusantayo no ania ti nasirmata ni Pablo. Mairaman iti dayta ti kongregasion Kristiano, nga inawagan ni Pablo kas “ti talonen a daga ti Dios” ken agbalin a nabunga. (1 Corinto 3:9) Kaano a matungpal dayta a sirmata? Imbilang ni Pablo a maysa a ‘palgak’ ti nakitana, maysa a pasamak iti masanguanan. Ammona a kalpasan ti ipapatayna, tumaud ti nakaro nga apostasia. (2 Corinto 12:1; Aramid 20:29, 30; 2 Tesalonica 2:3, 7) Idi nagsaknap dagiti apostata ken agparang a rinimbawanda dagiti pudno a Kristiano, saan a mayarig dagiti Kristiano iti maysa a rumangrangpaya a minuyongan. Ngem dumteng ti panawen a maitandudo manen ti pudno a panagdayaw. Maisublinto ti ili ti Dios tapno “dagiti nalinteg agsilnagdanto a siraraniag a kas iti init iti pagarian ni Amada.” (Mateo 13:24-30, 36-43) Napasamak dayta sumagmamano a tawen kalpasan a naipasdek ti Pagarian ti Dios idiay langit. Ket iti panaglabas ti panawen, agminar a tagtagiragsaken ti ili ti Dios ti naespirituan a paraiso, nga immun-una a nakita ni Pablo iti dayta a sirmata.

10, 11. Iti laksid ti kinaimperpektotayo, apay a makuna nga addatayo iti naespirituan a paraiso?

¹⁰ Pudno, ammotayo nga imperpektotayo kas indibidual, isu a ditay pakasdaawan a pasaray tumaud dagiti parikut, no kasano a napasamak met dayta kadagiti Kristiano idi kaaldawan ni Pablo. (1 Corinto 1:10-13; Filipos 4:2, 3; 2 Tesalonica 3:6-14) Ngem panunotem ti naespirituan a paraiso a tagtagiragsakentay ita. No idilig iti arig masakit a kasasaadtayo idi, immimbagtayon iti naespirituan. Ken ikomparam ti mabisbisin a kasasaadtayo idi iti napnapnek iti naespirituan a kasasaadtayo ita. Imbes a natikag iti naespirituan, tagtagiragsaken ti ili ti Dios ti anamongna ken dagiti bumayakabak a bendisionna. (Isaias 35:1, 7) Imbes a sibubulsek nga agnaed iti arig abut a naespirituan a kinasipnget, makitatayo ti lawag ti wayawaya ken anamong ti Dios. Adu a tattao a sigud a “tuleng” kadagiti padto ti Biblia ti nakangngeg ken makatarus itan iti linaon ti Kasuratan. (Isaias 35:5) Kas pagarigan, minilion a Saksi ni Jehova iti intero a lubong ti nagadal iti padto ni Daniel, bersikulo por bersikulo. Kalpasanna, sinukimatda a naimbag ti tunggal kapitulo ti libro nga Isaias. Saan kadi a dagita a makapasalun-at a naespirituan a taraon paneknekanda a tagtagiragsakentayo ti naespirituan a paraiso?

¹¹ Panunotem met dagiti panagbalbaliw ti ugali dagiti napasnek a tattao manipud iti amin a nalikudan bayat nga ikagkagumaanda a tarusan ken iyaplikar ti Sao ti Dios. Pinagreggetanda nga inwaksi dagiti dati nga inaanimal a kababalinda. Mabalin a kasta met ti inaramidmo ket dakkel ti nagbalbaliwam, kas kadagiti kakabsatmo iti pammati. (Colosas 3:8-14) Gapuna, iti pannakitimpuyogmo iti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova, kaduam dagiti tattao a nagbalin nga ad-adda a mannakikappia ken makaay-ayo. Saanda pay a perpekto, ngem saandan a kas kadagiti narungsot a leon wenno atap nga animal. (Isaias 35:9) Ania ti ipamatmat daytoy a natalinaay a naespirituan a panagkakabsat? Nalawag a tagtagiragsakentayo ti naespirituan a kasasaad a mayanatup nga awagantayo kas naespirituan a paraiso. Ken ti naespirituan a paraisotayo iyanninawna ti maysa a paraiso a daga a tagiragsakentayto no agtalinaedtayo a nasungdo iti Dios.

12, 13. Ania ti nasken nga aramidentayo tapno makapagtalinaedtayo iti naespirituan a paraiso?

¹² Ngem adda pay ti masapul a ditay liplipatan. Kinuna ti Dios kadagiti Israelita: “Masapul a salimetmetanyo ti intero a bilin nga ibilbilinko kenka ita nga aldaw, tapno pumigsakayo ken pudno a makastrekkayo ket tagikuaenyo ti daga.” (Deuteronomio 11:8) Iti Levitico 20:22, 24, nadakamat met laeng dayta a daga: “Masapul a salimetmetanyo dagiti amin a paglintegak ken dagiti amin a hudisial a pangngeddengko ket aramidenyo ida, tapno ti daga a pangipanak kadakayo a pagnaedanyo saannakayo nga isarwa. Gapuna kinunak kadakayo: ‘Dakayo, iti biangyo, tagikuaenyonto ti dagada, ket siak, iti biangko, itedkonto dayta kadakayo tapno tagikuaenyo, maysa a daga a pagay-ayusan ti gatas ken diro.’” Wen, ti panangtagikuada iti Naikari a Daga ket nagpannuray iti nasayaat a relasionda ken ni Jehova a Dios. Ngem gapu ta saan a nagtalinaed a natulnog dagiti Israelita impalubos ti Dios a parmeken ken ikkaten ida dagiti taga Babilonia manipud iti taengda.

¹³ Mabalin met nga adu a banag ti pagragsakantayo iti naespirituan a paraisotayo. Makaay-ayo ti kasasaad, makapagin-awa iti rikna. Addaantayo iti natalna a relasion kadagiti Kristiano a nagporsegi a nangiwaksi kadagiti inaanimal nga ugali. Pagregreggetanda ti agbalin a naasi ken manangtulong. Kaskasdi, saan laeng a nasayaat a relasion kadagitoy a tattao ti makalikaguman tapno makapagtalinaedtayo iti naespirituan a paraiso. Kalikagumanna a maaddaantayo iti nasayaat a relasion ken ni Jehova ken aramidentayo ti pagayatanna. (Mikias 6:8) Boluntario a simrektayo iti naespirituan a paraiso, ngem mabalin a maiwawatayo​—wenno mailaksid​—no ditay taginayonen ti relasiontayo iti Dios.

14. Ania ti makatulong tapno makapagtalinaedtayo iti naespirituan a paraiso?

¹⁴ Ti maysa a napateg a makatulong isu ti agtultuloy a panangpabileg kadatayo ti Sao ti Dios. Imutektekam ti piguratibo a sasao iti Salmo 1:1-3: “Naragsak ti tao a saan a nagna iti pammatigmaan dagidiay nadangkes . . . Ngem ti pakaragsakanna adda iti linteg ni Jehova, ket iti lintegna agbasa iti nababa a timek iti aldaw ken rabii. Ket sigurado nga agbalinto a kas iti kayo a naimula iti igid dagiti pagayusan ti danum, a mangipaay iti bukodna a bunga iti panawenna ket dagiti bulongna saan a malaylay, ket ti isuamin nga aramidenna agballiginto.” Kanayonanna, dagiti naibatay-Biblia a publikasion ti matalek ken masirib a klase adipen mangipaayda iti naespirituan a taraon iti naespirituan a paraiso.​—Mateo 24:45-47.

Panangpabileg iti Panangmatmatmo iti Paraiso

15. Apay a saan a ni Moises ti nangidaulo kadagiti Israelita iti Naikari a Daga, ngem ania ti nakitana?

¹⁵ Usigem ti sabali pay a pannakaiparipirip ti Paraiso. Kalpasan a nagalla-alla ti Israel iti let-ang iti 40 a tawen, indauluan ida ni Moises iti Tanap ti Moab, iti daya ti Karayan Jordan. Gapu iti nagkamalian idi ni Moises, inkeddeng ni Jehova a saan a ni Moises ti mangidaulo iti panagballasiw ti Israel iti Jordan. (Numeros 20:7-12; 27:12, 13) Impakaasi ni Moises iti Dios: “Palubosannak a bumallasiw, pangngaasim, ket kitaek ti nasayaat a daga nga adda iti ballasiw ti Jordan.” Ngem uray saan a nakastrek, nakita ni Moises ti nadumaduma a paset dayta a daga idi simmang-at iti Bantay Pisga, ket sigurado a nakitana a “nasayaat a daga” dayta. Ammom kadi no ania a klase a daga dayta?​—Deuteronomio 3:25-27.

16, 17. (a) Kasano a ti Naikari a Daga idi un-unana ket naiduma iti daga iti agdama? (b) Apay a mabalintayo a patien nga arig paraiso idi ti Naikari a Daga?

¹⁶ No ti kapanunotam iti dayta a daga ket maibatay iti agdama a kasasaadna, mabalin a mailadawanmo ti maysa a natikag, nadarat, nabato a desierto, ken nadagaang a rehion. Ngem adda rason a pamatian nga iti kaaduan a pasetna, dayta a rehion ket naiduma unay idi panawen ti Biblia. Iti pagiwarnak a Scientific American, ti eksperto iti danum ken daga a ni Dr. Walter C. Lowdermilk inlawlawagna a ti daga iti dayta a rehion ket “nadadael gapu iti rinibu a tawen a pannakaabusona.” Insuratna: “Ti ‘desierto’ a nangsukat iti dati a nadam-eg a daga ket gapuanan ti tao, saan a ti nakaparsuaan.” Kinapudnona, ipakita dagiti panagsirarakna a “dati a maysa a paraiso a pagaraban daytoy a daga.” Nalawag a ti panangabuso ti tao ti nangdadael iti sigud a “paraiso a pagaraban.”a

¹⁷ No subliam ti nabasam iti Biblia, mabalin a makitam itan a husto ti konklusion a sigud a maysa a paraiso ti Naikari a Daga. Lagipem ti impanamnama ni Jehova iti ilina babaen ken Moises: “Ti daga a bumallasiwanyo tapno tagikuaenyo ket maysa a daga a bambantay ken ginget a tantanap. Iti tudo ti langlangit uminum dayta iti danum; maysa a daga a tartaripatuen ni Jehova a Diosmo.”​—Deuteronomio 11:8-12.

18. Kasano a ti Isaias 35:2 inikkanna dagiti naidestiero nga Israelita iti pamalatpatan no ania ti kasasaad ti Naikari a Daga?

¹⁸ Nakalaslasbang ken nabunga idi ti Naikari a Daga isu a no madakamat laeng ti maysa kadagiti rehionna, sumiplot iti panunot dagiti arig paraiso a kasasaad. Agminar dayta iti padto ti Isaias kapitulo 35, a naaddaan iti damo a kaitungpalan idi nagsubli dagiti Israelita manipud Babilonia. Impadto ni Isaias: “Di bumurong nga agsabongto dayta, ket pudno nga agrag-onto buyogen ti kinarag-o ken buyogen ti naragsak a panagikkis. Ti met laeng dayag ti Libano masapul a maited iti dayta, ti kinangayed ti Carmelo ken ti Saron. Addanto dagidiay makakita iti dayag ni Jehova, ti kinangayed ti Diostayo.” (Isaias 35:2) Ti pannakadakamat ti Libano, Carmelo, ken Saron mabalin nga impalagipna kadagiti Israelita ti makapnek ken makaay-ayo a buya.

19, 20. (a) Deskribirem ti nagkauna a Saron. (b) Ania ti maysa a pamay-an a mapatibkertayo ti namnamatayo iti Paraiso?

¹⁹ Usigem ti Saron, maysa a kapatadan iti nagbaetan dagiti turturod ti Samaria ken ti Dakkel a Baybay, wenno ti Mediteraneo. (Kitaenyo ti ladawan iti panid 10.) Agdindinamag dayta gapu iti kinangayed ken kinabungana. Gapu ta mayat ti pannakapadanumna, nasayaat dayta a pagaraban, ket napuskol a kaykayo ti oak ti makita kadagiti bakir iti makin-amianan a deppaar. (1 Cronicas 27:29; Kanta ni Solomon 2:1; Isaias 65:10) No kasta, impakpakauna ti Isaias 35:2 ti maysa a pannakaisubli ken maysa a nangayed a daga, nga agbalin a kasla paraiso. Ipatpatuldo met ti padto ti maysa a makaay-ayo a naespirituan a paraiso, maitunos iti nasirmata ni Pablo. Kamaudiananna, daytoy ken ti dadduma pay a padto patibkerenda ti namnamatayo iti maysa a paraiso a daga para iti sangatauan.

²⁰ Bayat nga agnanaedtayo iti naespirituan a paraiso, maparayray ti apresasiontayo iti dayta ken iti namnamatayo a Paraiso a daga. Kasano? Babaen ti panangpauneg iti pannakaawattayo kadagiti mabasbasatayo iti Biblia. Dagiti panangiladawan ken padpadto ti Biblia masansan a tukoyenda dagiti espesipiko a lugar. Kayatyo kadi a mapalawa ti pannakaammoyo no sadino ti pakasarakan kadagita ken no ania ti pakainaiganda kadagiti dadduma a rehion? Iti sumaganad nga artikulo, usigentayo no kasano a maaramidmo dayta buyogen ti gunggona.

[Footnote]

Malagipyo Kadi?

• Ania a “paraiso” ti nasirmata ni Pablo?

• No maipapan iti Isaias kapitulo 35, ania ti damo a kaitungpalanna, ken kasano a nainaig dayta iti nasirmata ni Pablo?

• Kasano a maparayray ti apresasiontayo iti naespirituan a paraiso ken iti namnamatayo mainaig iti maysa a paraiso a daga?

[Ladawan iti panid 10]

Ti Tanap ti Saron, maysa a nabunga a paset ti Naikari a Daga

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Ladawan iti panid 12]

Nakita ni Moises a “nasayaat a daga” dayta