Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok iti Libro a Ruth
MAYSA daytoy a makapainteres a pakasaritaan ti dua a babbai a nasungdo iti maysa ken maysa. Daytoy ket salaysay maipapan iti dakkel a panangipateg ken ni Jehova a Dios ken panagtalek iti urnosna. Maysa daytoy nga estoria a mangitampok iti nasged nga interes ni Jehova iti kapuonan ti Mesias. Daytoy ket makapikapik a salaysay maipapan kadagiti rag-o ken liday ti maysa a pamilia. Mabasa amin dayta iti libro ti Biblia a Ruth.
Saklawen ti libro a Ruth ti agarup 11 a tawen “kadagidi aldaw a dagiti ukom nangipakatda iti hustisia” iti Israel. (Ruth 1:1) Dagiti pagteng a nairekord mabalin a napasamakda idi rugrugi ti tiempo dagiti Ukom, yantangay ni Boaz a makinkukua iti daga, a maysa kadagiti karakter iti daytoy a pudno a pasamak, ket anak ni Rahab a nagbiag idi kaaldawan ni Josue. (Josue 2:1, 2; Ruth 2:1; Mateo 1:5) Ti salaysay ket mabalin nga insurat ni mammadto a Samuel idi 1090 K.K.P. Daytoy laeng ti libro iti Biblia a naipanagan iti maysa a babai a saan nga Israelita. Ti mensahe a linaonna ket “nabiag ken adda bilegna.”—Hebreo 4:12.
“NO SADINO TI PAPANAM MAPANAKTO”
Idi dimteng da Noemi ken Ruth idiay Betlehem, nagbalinda a sentro ti atension. Iti panangtukoyda iti bakbaket, nagtultuloy nga inyimtuod dagiti lumugar a babbai: “Isu kadi daytoy ni Noemi?” Kas sungbat, kinuna ni Noemi: “Saandak nga awagan iti Noemi. Awagandak iti Mara, ta ti Mannakabalin-amin pinagbalinna a napait unay kaniak. Napanak idi a sipupunno, ket ima-ima a pinagsublinak ni Jehova.”—Ruth 1:19-21.
Idi immakar ti pamiliana idiay Moab manipud Betlehem gapu iti bisin, “sipupunno” ni Noemi iti anag nga adda asawana ken dua ti annakna. Ngem bayat ti panagnaedda idiay Moab, natay ni Elimelec nga asawana. Idi agangay, nakiasawa dagiti dua nga annakna kadagiti Moabita a babbai a da Orpa ken Ruth. Kalpasan ti agarup sangapulo a tawen, natay dagiti annakna a dida nakaputot, isu nga agpapada a nabalo dagiti tallo a babbai. Idi a ti katuganganda a ni Noemi inkeddengna ti agsubli idiay Juda, simmurot kenkuana dagiti balo a manugangna. Iti dalanda, indagadag ni Noemi kadagiti manugangna nga agsublida idiay Moab tapno makasarakda kadagiti kailianda a mabalinda a pakiasawaan. Nagtulnog ni Orpa. Nupay kasta, impetteng ni Ruth ti sumurot ken Noemi, a kunkunana: “No sadino ti papanam mapanakto, ket no sadino ti pangbusbosam iti rabii busbosekto ti rabii. Dagiti kailiam isudanto dagiti kailiak, ket ti Diosmo Diosko.”—Ruth 1:16.
Ti dua a balo, da Noemi ken Ruth, dimtengda idiay Betlehem idi rugrugi ti panagani iti sebada. Ginundawayan ni Ruth ti probision a sagudayen ti Linteg ti Dios, isu a nagadas iti talon a nairana a kukua ti kabagian ni Elimelec—maysa a lakayen a Judio nga agnagan Boaz. Nagun-od ni Ruth ti anamong ni Boaz ket nagtultuloy a nagadas iti talonna “agingga a nagngudo ti panagani iti sebada ken ti panagani iti trigo.”—Ruth 2:23.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
1:8—Apay a kinuna ni Noemi kadagiti manugangna nga agsublida “tunggal maysa iti balay ni inana” imbes nga iti balay ni amana? Saan a nadakamat no sibibiag pay idi ti ama ni Orpa. Nupay kasta, sibibiag pay ti ama ni Ruth. (Ruth 2:11) Idi dinakamat ni Noemi ti balay dagiti innada, nalabit pampanunotenna a ti panangdakamatna kadagiti innada ipalagipna kadakuada ti bang-ar nga iyeg ti panagayat ti ina. Nangnangruna a makaliwliwa dayta kadagiti annak a babbai a linapunos ti liday gapu iti pannakayadayo iti dungdungnguenda a katugangan. Iti dayta a kinuna ni Noemi, mabalin met nga ipampamatmatna a saan a kas kenkuana, adda natalged a pagtaengan dagiti inna da Ruth ken Orpa.
1:13, 21—Ni Jehova kadi ti pakaigapuan ti saem ken rigat a napasaran ni Noemi? Saan. Di met pinabasol ni Noemi ti Dios iti aniaman a dakes nga aramid. Ngem iti laksid dagiti amin a napasamak kenkuana, impagarupna a saan a naay-ayo kenkuana ni Jehova. Nasakit ti nakemna ken naupay. Maysa pay, kadagidi a panawen, ti bunga ti aanakan ket naibilang a bendision manipud iti Dios idinto a maysa a lunod ti kinalupes. Gapu iti kinaawan iti appo ken iti ipapatay ti dua nga annakna a lallaki, nalabit a narikna ni Noemi a nainrasonan a panunotenna nga isu ket imbabain ni Jehova.
2:12—Ania a “naan-anay a tangdan” ti inawat ni Ruth manipud ken Jehova? Naaddaan ni Ruth iti anak a lalaki ket natagiragsakna ti pribilehio nga agbalin a paset ti kapatgan a kapuonan—ti kapuonan ni Jesu-Kristo.—Ruth 4:13-17; Mateo 1:5, 16.
Dagiti Masursurotayo:
1:8; 2:20. Iti laksid dagiti trahedia a napasaranna, nagtalinaed ti panagtalek ni Noemi iti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova. Kastatay met koma, nangnangruna no agpaspasartayo kadagiti nakaro a pakasuotan.
1:9. Ti pagtaengan ket saan laeng a lugar a panganan ken pagturogan dagiti miembro ti pamilia. Maysa koma dayta a natalna a lugar a paginanaan ken pakabang-aran.
1:14-16. ‘Nagsubli ni Orpa kadagiti kailianna ken kadagiti diosna.’ Saan a kasta ti inaramid ni Ruth. Pinanawanna ti nanam-ay ken natalged a lugar a dimmakkelanna ket nagtalinaed a nasungdo ken ni Jehova. Ti panangsukay iti nasungdo a panagayat iti Dios ken panangiparangarang iti espiritu ti panagsakripisio ket tumulong kadatayo a di tumulok kadagiti managimbubukodan a tarigagay ken di “agsanud nga agturong iti pannakadadael.”—Hebreo 10:39.
2:2. Kayat a gundawayan ni Ruth ti panagadas a probision kadagiti ganggannaet ken marigrigat. Napakumbaba ni Ruth. Saan koma a napangato unay ti maysa nga agkasapulan a Kristiano. Imbes ketdi, awatenna ti naayat a tulong dagiti kapammatianna wenno aniaman a tulong ti gobierno a pakakualipikaranna.
2:7. Nupay adda kalinteganna nga agadas, nagkiddaw nga umuna ni Ruth iti pammalubos. (Levitico 19:9, 10) Maysa dayta a tanda ti kinaemma. Nainsiriban no ‘sapulentayo ti kinaemma,’ ta “dagidiay naemma tagikuaendanto ti daga, ket pudno a maragsakandanto iti napalalo iti kinaruay ti talna.”—Sofonias 2:3; Salmo 37:11.
2:11. Impakita ni Ruth nga isu ket saan laeng a kabagian ni Noemi no di ket maysa a pudno a gayyem. (Proverbio 17:17) Nalagda ti panaggayyemda gapu ta naibatay dayta kadagiti galad a kas iti ayat, kinasungdo, empatia, kinaimbag, ken kinamanagsakripisio. Kangrunaan iti amin, naibatay dayta iti espiritualidadda—ti tarigagayda nga agserbi ken ni Jehova ken maibilang kadagidiay agdaydayaw kenkuana. Addaantayo met kadagiti agkakaimbag a gundaway a maaddaan iti pudpudno a pannakigayyem kadagiti pudno nga agdaydayaw.
2:15-17. Uray idi pinalag-an ni Boaz ti trabaho ni Ruth, ‘nagtultuloy a nagadas iti talon agingga iti rabii.’ Nagaget ni Ruth. Kasta met koma ti reputasion ti maysa a Kristiano.
2:19-22. Kaay-ayo da Noemi ken Ruth ti naragsak a panagpatang iti rabii, a ti bakbaket paginteresanna ti aktibidad ti ub-ubing, nga agpada nga iyebkasda ti pampanunoten ken riknada. Saan kadi a kasta met koma dagiti Kristiano a pamilia?
2:22, 23. Saan a kas ken Dina a balasang ni Jacob, nakitimpuyog ni Ruth kadagiti agdaydayaw ken ni Jehova. Anian a nagsayaat nga ulidan kadatayo!—Genesis 34:1, 2; 1 Corinto 15:33.
‘NAPUNNO’ NI NOEMI
Saanen a makaanak ni Noemi ta baketen. Gapuna, binilinna ni Ruth nga isu ti sumuno kenkuana iti urnos ti mangsaka a panagasawa, wenno pannakiasawa iti kayong. Kas panagtulnog iti bilin ni Noemi, kiniddaw ni Ruth ken ni Boaz nga isu koma ti mangsaka kenkuana. Sidadaan nga immannugot ni Boaz. Ngem adda maysa nga as-asideg a kabagian a rumbeng nga umun-una koma iti dayta a pribilehio.
Dagus a rinisut ni Boaz dayta a banag. Iti simmaruno nga aldaw, inummongna ti sangapulo a lallakay ti Betlehem iti imatang dayta a kabagian ket inimtuodna kenkuana no isu ket sidadaan a mangaramid iti panangsaka. Nagkedked ti lalaki. Gapuna, ni Boaz ti nangsaka ket inasawana ni Ruth. Naaddaanda iti anak a lalaki, ni Obed, ti apong ni Ari David. Dagiti babbai iti Betlehem kinunada ita ken Noemi: “Bendito koma ni Jehova . . . Isu nagbalin a manangisubli iti kararuam ken maysa a mangtaraon iti kinabaketmo, agsipud ta ti manugangmo a mangay-ayat kenka, a nasaysayaat kenka ngem iti pito nga annak a lallaki, nangipasngay kenkuana.” (Ruth 4:14, 15) Ti babai a nagsubli nga “ima-ima” idiay Betlehem ket nagbalin manen a “sipupunno”!—Ruth 1:21.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
3:11—Apay a naaddaan ni Ruth iti reputasion kas ‘nakasaysayaat a babai’? Naay-ayo ti dadduma ken Ruth saan a gapu iti “makinruar a panangsallapid iti buok” wenno “ti panangikapet kadagiti balitok a pagarkos wenno ti panangikawes kadagiti makinruar a kawes.” Imbes ketdi, naay-ayoda iti “nalimed a kinatao ti puso”— ti kinasungdo ken ayatna, ti kinapakumbaba ken kinaemmana, ti kinagaget ken kinamanagsakripisiona. Dagitoy dagiti galad a nasken a patanoren ti asinoman a babai a managbuteng iti Dios ken agtarigagay a maaddaan iti reputasion a kas ken Ruth.—1 Pedro 3:3, 4; Proverbio 31:28-31.
3:14—Apay a bimmangon da Ruth ken Boaz sakbay nga agbannawag? Saan a gapu ta adda imoral nga inaramidda iti rabii ket kayatda nga ilimed dayta. Ti tignay ni Ruth iti dayta a rabii ket agparang a maitunos iti kaugalian nga ar-aramiden ti babai a mangaprobetsar iti kalintegan a makiasawa iti kayong. Nagtignay ni Ruth maitunos iti bilin ni Noemi. Maysa pay, nalawag nga ipamatmat ti tignay ni Boaz nga awan ti nakitana a dakes iti inaramid ni Ruth. (Ruth 3:2-13) Nasapa a bimmangon da Ruth ken Boaz nalabit tapno awan ti panggapuan ti asinoman a mangirugi iti awan pakaibatayanna a sayangguseng.
3:15—Ania ti napateg nga ipasimudaag ti panangted ni Boaz iti innem a kasukat ti sebada ken ni Ruth? Mabalin nga ipasimudaag dayta nga asidegen ti aldaw nga aginana ni Ruth, no kasano a ti aldaw ti panaginana sarunuenna ti innem nga aldaw ti panagtrabaho. Sinigurado ni Boaz nga adda “lugar a paginanaan” ti asawana iti balayna. (Ruth 1:9; 3:1) Mabalin met a gapu ta innem la a kasukat ti sebada ti maiggaman ni Ruth.
3:16—Apay a ni Noemi inimtuodna ken Ruth: “Siasinoka anakko?” Saanna kadi a nabigbig ti manugangna? Mabalin a kasta yantangay idi nagsubli ni Ruth iti ayan ni Noemi, nalabit a nariwet pay. Ngem dayta a saludsod mabalin met a kaipapananna nga agim-imtuod ni Noemi maipapan iti baro a kasasaad ni Ruth mainaig iti pannakasakana.
4:6—Iti ania a pamay-an a ti maysa a manangsaka ‘madadaelna’ ti tawidna babaen ti panangsakana? Umuna iti amin, no ti maysa a pimmanglaw ilakona ti tawidna a daga, mabalin a gatangen dayta ti maysa a manangsaka iti gatad a maibatay iti bilang dagiti nabatbati a tawen sakbay ti sumaruno a Jubileo. (Levitico 25:25-27) Maksayan ti mismo a sanikuana no aramidenna dayta. Maysa pay, no mangipasngay ni Ruth iti lalaki, dayta nga anak ti mangtawid iti nasaka a talon, saan a dagiti asideg a kabagian ti nangsaka.
Dagiti Masursurotayo:
3:12; 4:1-6. Siiinget a sinurot ni Boaz ti urnos ni Jehova. Sursurotentayo kadi a naimbag dagiti nateokratikuan nga instruksion?—1 Corinto 14:40.
3:18. Agtalek ni Noemi ken ni Boaz. Saantay kadi met a pagtalkan dagiti matalek a kapammatiantayo? Situtulok ni Ruth a mangaramid iti agkayong a pannakiasawa iti maysa a lalaki a dina am-ammo, a di pulos nainaganan iti Biblia. (Ruth 4:1) Apay? Gapu ta agtalek iti urnos ti Dios. Addaantay met kadi iti kasta a panagtalek? No maipapan iti panagbirok iti pakiasawaan, kas pagarigan, ipangagtayo kadi ti balakad a makiasawa laeng mayalubog “iti Apo”?—1 Corinto 7:39.
4:13-16. Anian a pribilehio ti tinagiragsak ni Ruth nupay isu ket maysa a Moabita ken dati nga agdaydayaw iti dios a ni Kemos! Paneknekanna ti prinsipio nga “agpannuray dayta, saan nga iti daydiay agtartarigagay wenno uray iti daydiay agtartaray, no di ket iti Dios, nga addaan asi.”—Roma 9:16.
Ti Dios “Itan-oknakayo iti Naikeddeng a Tiempo”
Ti libro a Ruth iladawanna ni Jehova kas maysa a Dios ti naayat a kinamanangngaasi, nga agtignay maipaay kadagiti nasungdo nga adipenna. (2 Cronicas 16:9) No utobentayo no kasano a nabendisionan ni Ruth, makitatayo ti pateg ti panagtalek iti Dios buyogen ti di agduadua a pammati, a naan-anay a mangnamnama nga “isu agbalin a mananggunggona kadagidiay sipapasnek a mangsapsapul kenkuana.”—Hebreo 11:6.
Da Ruth, Noemi, ken Boaz naan-anay a nagtalekda iti urnos ni Jehova, ket nagsayaat dagiti nagunggonada. Umasping iti dayta, “ti Dios pagtitinnulongenna a sangsangkamaysa ti amin nga ar-aramidna maipaay iti pagimbagan dagidiay agayat iti Dios, dagidiay naayaban maitunos iti panggepna.” (Roma 8:28) Ipapusotay ngarud koma ti balakad ni apostol Pedro: “Agpakumbabakayo, ngarud, iti sidong ti mannakabalin nga ima ti Dios, tapno itan-oknakayo iti naikeddeng a tiempo; bayat nga iyallatiwyo kenkuana ti isuamin a pakaringgoranyo, agsipud ta isu maseknan kadakayo.”—1 Pedro 5:6, 7.
[Ladawan iti panid 26]
Ammoyo kadi no apay a di pinanawan ni Ruth ni Noemi?
[Ladawan iti panid 27]
Apay a naaddaan ni Ruth iti reputasion kas ‘nakasaysayaat a babai’?
[Ladawan iti panid 28]
Ania ti “naan-anay a tangdan” ni Ruth manipud ken Jehova?