Ni Jonatan​—“Iti Dios a Nakipagaramid”

TI ANAK ti umuna nga ari iti Israel sinarungkaranna ti maysa a pugante. Kinunana kenkuana: “Dika agbuteng; ta saannakanto a masarakan ti ima ni Saul nga amak, ket sika agarikanto iti Israel, ket siak agbalinakto a maikadua kenka.”​—1 Samuel 23:17.

Ni David ti pugante a sinarungkaran ni Jonatan. No saan a natay ni Jonatan di nagbayag kalpasan dayta, nalabit nga isu koma ti nagbalin a kangrunaan a katalek ni David.

Naisangsangayan ti pannakigayyem ni Jonatan kenni David. Kinapudnona, nagpaiduma a lalaki ni Jonatan. Kasta met laeng ti panangmatmat dagiti kapatadanna, ta kinunada maipapan kenkuana: “Iti Dios a nakipagaramid.” (1 Samuel 14:45) Apay a nasaoda ti kasta? Ania dagiti galad ni Jonatan? Ken ania ti maadalmo iti pakasaritaan ti biagna?

“Nakaro a Pakarigatan” Dagiti Israelita

Iti damo a panangdakamat ti Biblia ken Jonatan, dagiti Israelita ket agsagsagaba iti “nakaro a pakarigatan.” Kinamkam dagiti Filisteo ti dagada ken saanda ida nga inikkan iti gundaway a mangidepensa iti bagida.​—1 Samuel 13:5, 6, 17-19.

Nupay kasta, imbaga ni Jehova a dina baybay-an ti ilina, ket ninamnama ni Jonatan dayta. Maipapan ken Saul nga amana, kastoy ti kinuna ti Dios: “Masapul nga isalakanna ti ilik iti ima dagiti Filisteo.” Nagtalek ni Jonatan iti dayta. Isu a mismo ti nangidaulo iti 1,000 nga Israelita a nakigubat kadagiti Filisteo. Nagballigida nupay kurang ti armasda. Ita kayatnan a naan-anay a pagpatinggaen ti pangta dagiti Filisteo.​—1 Samuel 9:16; 12:22; 13:2, 3, 22.

Natured nga Iraraut

Pinuntiria ni Jonatan ti maysa a kampo dagiti Filisteo iti narangkis a bantay ti Micmas. (1 Samuel 13:23) Tapno masang-atna dayta, masapul a kumalay-at, babaen “ti im-imana ken saksakana.” Ngem saan a dayta ti nanglapped kenkuana. Inkeddeng ni Jonatan ti rumaut a ti laeng agaw-awit iti armasna ti kaduana ket imbagana kenkuana: “Nalabit agaramidto ni Jehova maipaay kadata, ta awan ti makalapped ken Jehova a mangisalakan babaen ti adu wenno babaen ti bassit.”​—1 Samuel 14:6, 13.

Dimmawat dagitoy dua nga Israelita iti pagilasinan manipud ken Jehova. Pinanggepda ti agpakita kadagiti soldado iti kampo dagiti Filisteo. Saanda nga ituloy ti rumaut no kuna dagiti Filisteo: “Agintekkayo agingga a makaasidegkami kadakayo!” Ngem no kunaen dagiti kabusor: “Sumang-atkayo a maibusor kadakami!” pagilasinan dayta a pagballigien ni Jehova ti iraraut ni Jonatan ken ti agaw-awit ti armasna. Siempre, tapno masierto ni Jonatan ti tulong ti Dios, masapul a sumang-at idiay kampo tapno makidangadang.​—1 Samuel 14:8-10.

Ania koma ti gawgaway ti dua a lallaki a maibusor kadagiti soldado ti intero a kampo? Ala ket, saan kadi a tinulongan ni Jehova ni Ukom Ehud idi nga indauluanna ti Israel maibusor iti Moab? Saan kadi a sinuportaran ti Dios ni Samgar isu a nabaelanna a kinabil ti 600 a Filisteo babaen ti maysa a tirad a pagabug iti baka? Ken saan kadi a ni Jehova inikkanna ni Samson iti naisangsangayan a pigsa idi pinapatayna dagiti Filisteo? Nagtalek ni Jonatan nga isu ket tulongan met ti Dios.​—Uk-ukom 3:12-31; 15:6-8, 15; 16:29, 30.

Idi nakitada ti dua nga Israelita, impukkaw dagiti Filisteo: “Sumang-atkayo nga umay kadakami, ket ipakaammominto kadakayo ti maysa a banag!” Simmang-at ni Jonatan ken ti agaw-awit iti armasna. Situtured a rimmautda ken pinapatayda ti agarup 20 a kabusor a soldado, isu a nabuak ti kampo. Nalabit impagarup dagiti Filisteo nga adu ti sumarsaruno a soldado a kadua da Jonatan. Kalpasanna, “napasamak ti panagpigerger . . . iti amin a tattao ti kampo,” kuna ti salaysay, “ket nangrugi a nagkintayeg ti daga, ket nagbalin dayta a panagpigerger manipud iti Dios.” Gapu iti ginggined a gapuanan ti Dios, nariribuk dagiti Filisteo, agingga a “ti kampilan ti tunggal maysa bimmusor iti padana a tao.” Timmured ti buyot ti Israel idi nakitada dayta. Idi nakikadua kadakuada dagiti aglemlemmeng nga Israelita agraman dagidiay nakidasig kadagiti Filisteo, “intultuloyda a kinabil dagiti Filisteo manipud Micmas agingga iti Ajalon.”​—1 Samuel 14:11-23, 31.

Inispal Dagiti Tattao

Sidadarasudos nga imbilin ni Ari Saul a mailunod ti asinoman kadagiti soldadona a mangan sakbay a mangabakda iti dangadang. Ngem iti saan a naibaga a rason, saan nga ammo ni Jonatan dayta isu a nangan. Insawsawna ti murdong ti sarukodna iti rara ket nangan iti diro. Nabatad a dayta ti nangpapigsa kenkuana tapno maileppasna ti dangadang.​—1 Samuel 14:24-27.

Idi naammuan ni Saul a nangan ni Jonatan, inkeddengna a mapapatay ti anakna. Saan a mabuteng ni Jonatan a matay. “Adtoyak! Bay-annak a matay!” kinunana. “Ngem dagiti tattao kinunada ken Saul: ‘Matay kadi ni Jonatan, a nangaramid itoy naindaklan a pannakaisalakan iti Israel? Narigat a pagarupen! Kas sibibiag ni Jehova, awanto ti matnag iti daga nga uray maysa a buok ti ulona; ta iti Dios a nakipagaramid itoy nga aldaw.’ Iti kasta dagiti tattao sinubbotda ni Jonatan, ket saan a natay.”​—1 Samuel 14:38-45.

Dagiti adipen ti Dios ita ket saandan a makipaspaset iti literal a gubat. Ngem mabalin nga addada dagiti tiempo iti biagmo a kasapulam met ti pammati ken tured. Mabalin a marigatanka nga agaramid iti umiso no amin a kakaduam ket dakes ti ar-aramidenda. Ngem pakirdennaka ni Jehova ken bendisionanna ti tarigagaymo a mangitandudo kadagiti nalinteg a pagalagadanna. Nalabit kasapulam ti tured tapno maibaklaymo dagiti annongem iti uneg ti organisasion ni Jehova, kas iti panangpalawa iti ministeriom, panangawat kadagiti kanayonan nga annongen, wenno iyaakar iti lugar nga agkasapulan iti ad-adu a manangiwaragawag iti Pagarian. Nalabit pampanunotem no kabaelam dayta nga annongen. Ngem sigurado a makomendaranka no sidadaan nga agpausarka ken Jehova iti pamay-an a kayatna. Laglagipem ni Jonatan! “Iti Dios a nakipagaramid.”

Da Jonatan ken David

Agarup 20 a tawen kalpasanna, ni Goliat a bannuar dagiti Filisteo linaisna ti buyot ti Israel, ngem isu ket pinapatay ni David. Nupay posible a 30 a tawen nga in-inauna ni Jonatan ngem ni David, adu ti pagpadaanda.a Kas pagarigan, imparangarang ni David ti kinatured nga impakita ni Jonatan idiay Micmas. Kangrunaan iti amin, addaan met ni David iti umasping a pammati iti pannakabalin ni Jehova a mangispal, isu a nabaelanna a sinaranget a simamaingel ni Goliat idi nga awan Israelita a makaitured a sumango. Isu a “ti mismo a kararua ni Jonatan naisinggalut iti kararua ni David, ket nangrugi nga ayaten ni Jonatan a kas iti bukodna a kararua.”​—1 Samuel 17:1–18:4.

Gapu iti kinamaingel ni David, isu ket imbilang ni Saul a karibalna. Ngem di pulos nagimon ni Jonatan ken David. Nagbalinda ketdi a nasinged nga aggayyem. Isu nga iti nalimed a panagpatangda, naammuan la ketdi ni Jonatan a ni David ti napulotan kas sumaruno nga ari ti Israel. Rinaem ni Jonatan ti pangngeddeng ti Dios.

Idi imbaga ni Ari Saul iti anakna ken kadagiti adipenna a panggepna a papatayen ni David, pinakdaaran ni Jonatan ni David. Kinombinsir ni Jonatan ni Saul nga awan ti pagbutnganna kenni David. Kinapudnona, awan a pulos ti nagbasolan ni David ken Saul! Saan kadi nga inrisgo ni David ti biagna idi sinangona ni Goliat? Kimmalma ni Saul gapu iti napasnek a panagpakpakaasi ni Jonatan para iti maikuskuspil a gayyemna. Ngem di nagbayag, simmidir manen ti dakes panggep ti ari ket namin-ano a ginandatna a papatayen ni David, isu a napilitan nga agtalaw.​—1 Samuel 19:1-18.

Sisusungdo a sinuportaran ni Jonatan ni David. Nagsarak ti aggayyem tapno iplanoda ti aramidenda. Gapu ta nasungdo iti gayyemna ken ikagkagumaanna met ti agtalinaed a nasungdo ken amana, kinuna ni Jonatan ken David: “Narigat a pagarupen a kasta! Saankanto a matay.” Ngem kinuna ni David ken Jonatan: “Adda laeng maysa nga addang iti nagbaetanmi ken patay!”​—1 Samuel 20:1-3.

Nangbukel da Jonatan ken David iti maysa a plano tapno maammuanda ti panggep ni Saul. No madlaw ti kaawan ni David iti lamisaan ti ari, ibaganto ni Jonatan ken amana a dimmawat ni David iti pammalubos a lumangan tapno makipaset iti tinawen a sakripisio maipaay iti pamiliana. No makapungtot ni Saul, pagilasinan dayta nga adda dakes a panggepna kenni David. Binendisionan ni Jonatan ti gayyemna ket impasimudaagna a bigbigbigenna ti masanguanan a panagarina, a kunana: “Ket adda koma kenka ni Jehova, a kas ti kaaddana idi ken amak.” Insapatada nga agtalinaedda a nasungdo iti maysa ken maysa ket nagtulaganda no kasano nga ipakaammonto ni Jonatan ken David ti pagbanagan ti planoda.​—1 Samuel 20:5-24.

Idi nakita ni Saul nga awan ni David, inlawlawag ni Jonatan nga impakaasi ni David kenkuana: “No nakasarakak iti pabor kadagita matam, palusposannak, pangngaasim, tapno makitak ti kakabsatko.” Saan a nagbuteng ni Jonatan a nangibaga a pinalubosanna ni David. Nakapungtot ti ari! Ininsultona ni Jonatan ket imbugkawna a ni David ket pangta iti panagarinto ni Jonatan. Imbilin ni Saul nga iyeg ni Jonatan ni David kas maysa a naikeddeng a mapapatay. Simmungbat ni Jonatan: “Apay koma a mapapatay? Ania ti inaramidna?” Gapu iti rurodna, ginayang ni Saul ti anakna. Nakalisi ni Jonatan ngem nasaktan unay ti riknana para ken David.​—1 Samuel 20:25-34.

Anian a kinasungdo ni Jonatan! No iti panangmatmat ti tao, bassit ti magunggonana ken dakkel ti pukawna iti pannakigayyemna ken David. Ngem dinutokan ni Jehova ni David kas ari a kasukat ni Saul, ket pagsayaatan a mismo ni Jonatan ken dagiti sabsabali dayta a panggep ti Dios.

Naladingit a Panagpinnakada

Sililimed a nakisinnarak ni Jonatan ken David tapno idanonna ti damag. Nabatad a pulos a din makastrek ni David iti palasio ni Saul. Nagsinnangit ken naginnarakupda. Kalpasanna, napanen naglemmeng ni David.​—1 Samuel 20:35-42.

Naminsan pay a nagkita ti aggayyem, idi aglemlemmeng ni David “idiay let-ang ti Zif idiay Hores.” Idiay a pinabileg ni Jonatan ni David kadagitoy a sasao: “Dika agbuteng; ta saannakanto a masarakan ti ima ni Saul nga amak, ket sika agarikanto iti Israel, ket siak agbalinakto a maikadua kenka; ket ni Saul nga amak ammona met nga agbanagto a kasta.” (1 Samuel 23:15-18) Di nagbayag, natay da Jonatan ken Saul iti dangadang a maibusor kadagiti Filisteo.​—1 Samuel 31:1-4.

Ti ulidan ni Jonatan ket nasayaat nga utoben dagiti amin a mangay-ayat iti Dios. Adda kadi gundaway a masapul nga ikeddengyo no siasino ti dasiganyo? No kasta, lagipenyo nga indagadag ni Saul kenni Jonatan nga iyun-unana ti bukodna a paginteresan. Ngem impaay ni Jonatan ti dayaw kenni Jehova babaen iti naimpusuan a panagpasakup ken panagraemna kenkuana ket nakipagrag-o iti daydiay pinili ti Dios a sumaruno nga ari iti Israel. Talaga a sinuportaran ni Jonatan ni David ken nagbalin a nasungdo ken Jehova.

Makaay-ayo dagiti galad ni Jonatan. Tuladenyo dagita! Iti kasta, kas iti naikuna kenni Jonatan, makunanto met dagiti tattao kadakayo nga: “Iti Dios a nakipagaramid.”​—1 Samuel 14:45.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 19]

Saan a nagimon ni Jonatan kenni David