SALSALUDSOD DAGITI AGBASBASA
Ania ti kayat a sawen ni Jeremias idi kinunana nga agsangsangit ni Raquel gapu iti annakna?
Kastoy ti mabasatayo iti Jeremias 31:15: “Daytoy ti kinuna ni Jehova, ‘Idiay Rama mangmangngegan ti maysa a timek, un-unnoy ken napait a panagsangit; ni Raquel agsangsangit gapu iti annakna. Nagkitakit a maliwliwa maipuon iti annakna, gapu ta awandan.’”
Immun-una a natay ni Raquel ngem iti dua nga annakna. Isu nga agparang a kasla saan nga umiso ti insurat ni Jeremias 1,000 a tawen kalpasan ti ipapatay ni Raquel.
Ti inauna nga anak ni Raquel ket ni Jose. (Gen. 30:22-24) Naaddaan idi agangay iti sabali pay nga anak, a napanaganan iti Benjamin. Ngem natay ni Raquel idi impasngayna dayta a maikadua nga anakna. Ngarud, mabalin a maisaludsodtayo: Apay a dakamaten ti Jeremias 31:15 nga agsangsangit ni Raquel gapu ta ‘awanen’ dagiti annakna?
Dua ti annak ni Jose, da Manases ken Efraim. (Gen. 41:50-52; 48:13-20) Idi agangay, ti Efraim ti nagbalin a kalatakan ken kaimpluensiaan a tribu iti intero a makin-amianan a pagarian ti Israel ken dayta ti nangirepresentar iti amin a sangapulo a tribu. Iti sabali a bangir, ti tribu a nagtaud iti maikadua nga anak ni Raquel a ni Benjamin ket nagbalin a paset ti makin-abagatan a pagarian, a pakairamanan ti Juda. Maikuna ngarud a ni Raquel ti nagbalin a simbolo ti amin nga inna iti Israel, iti makin-amianan ken makin-abagatan a pagarian.
Idi maisurat ti libro a Jeremias, nasakupen dagiti Asirio ti makin-amianan a sangapulo-tribu a pagarian ken adu kadagiti umilina ti nakautibo. Ngem dadduma kadagiti kaputotan ni Efraim ti mabalin a nagkamang iti teritoria ti Juda. Idi 607 B.C.E., pinarmek dagiti Babilonio ti makin-abagatan a dua-tribu a pagarian ti Juda. Mabalin nga adu kadagiti nakautibo ket naummong iti Rama, 8 kilometro (5 milia) iti amianan ti Jerusalem. (Jer. 40:1) Mabalin a napapatay ti dadduma iti teritoria ti Benjamin a nakaitabonan ni Raquel. (1 Sam. 10:2) Isu a ti panagsangsangit ni Raquel gapu iti annakna ket mabalin a kaipapananna ti piguratibo a panagladingitna gapu kadagiti Benjamita wenno nangnangruna kadagiti umili ti Rama. Mabalin met a kaipapanan daytoy ti panagsangsangit ti amin nga inna iti ili ti Dios gapu iti ipapatay wenno pannakaidestiero ti Israel.
Aniaman ti kaipapananna, ti dinakamat ni Jeremias a panagsangsangit ni Raquel gapu iti annakna ket maysa a padto a natungpal ginasut a tawtawen kalpasanna idi nagpeggad ti biag ti ubing a ni Jesus. Imbilin ni Ari Herodes nga amin nga ubbing a lallaki a dua ti tawenna nga agpababa iti Betlehem, abagatan ti Jerusalem, ket mapapatay. Kayatna ngarud a sawen nga awanen dagidiay nga ubbing, wenno nataydan. Panunotem ti narikna dagidiay nga inna a natayan iti annak! Arigna mangngeg ti sangitda agingga iti Rama, iti amianan ti Jerusalem.—Mat. 2:16-18.
Nupay kasta, ti panagsangsangit ni Raquel gapu iti annakna ket mayanatup a mangiladawan iti panagladingit dagiti Judio nga inna idi napapatay dagiti annakda, idi tiempo ni Jeremias ken idi tiempo ni Jesus. Siempre, dagidiay a napapatay ken napan iti “daga ti kabusor” a ni patay mabalin nga agsublida inton mapagungarda.—Jer. 31:16; 1 Cor. 15:26.