TULONG PARA ITI PAMILIA | PANANGPADAKKEL ITI ANNAK
Ilawlawag Kadagiti Annak ti Maipapan iti Panangidumduma iti Puli
Uray ubing pay ti anakmo, mabalin a madlawnan nga adda dagidiay mangidumduma gapu iti kolor ti kudil wenno nasionalidad ti sabali. Kasano a matulongam ti anakmo tapno saanna a tuladen dagidiay mangidumduma iti puli? Ania ti aramidem no biktima ti anakmo iti kasta a diskriminasion?
Iti daytoy nga artikulo
No kasano ti makisarita kadagiti ubbing maipapan iti puli
Ti mabalinmo nga ilawlawag. Agduduma ti itsura ken kultura dagiti tattao iti intero a lubong. Gapu iti daytoy, saan a nasayaat ti panangtrato ti dadduma iti padada a tao gapu iti itsura wenno tigtignayda.
Ngem isursuro ti Biblia a maymaysa ti kapuonan ti amin a tao. Kayatna a sawen, agkakabagiantayo amin.
“Inaramid [ti Dios] ti tunggal nasion dagiti tattao manipud iti maysa a tao.”—Aramid 17:26.
“Nakitami a no makikadkadua dagiti annakmi kadagiti sabali ti pulida, masursuroda a mismo a maikari ti tunggal tao iti ayat ken respeto.”—Karen.
No kasano a mailawlawag kadagiti ubbing ti panangidumduma iti puli
Adda nga addanto tiempo a makangngeg ti anakmo iti damdamag maipapan iti saan a patas a pannakatrato wenno krimen gapu iti panangidumduma iti puli. Kasanom a mailawlawag dayta? Nakadepende dayta iti edad ti anakmo.
Di pay ages-eskuela nga ubbing. “Ammo unay dagiti babassit nga ubbing no ania ti patas ken saan a patas,” kuna ni Dr. Allison Briscoe-Smith, iti magasin a Parents. “Nagsayaat a tiempo daytoy tapno mailawlawagmo ti maipapan iti di kinahustisia.”
“Saan a mangidumduma ti Dios, no di ket awatenna ti tao iti tunggal nasion nga agbuteng kenkuana ken agaramid iti umiso.”—Aramid 10:34, 35.
Sakbay nga agtin-edyer nga ubbing. Nausioso dagiti ubbing nga agtawen iti 6 agingga iti 12 ken no dadduma, nagririgat dagiti saludsodda. Ikagumaam a sungbatan dagita. Damagem kadagiti annakmo no ania dagiti makitkitada idiay eskuelaan ken iti TV ken Internet, sa usarem dagita nga oportunidad a mangilawlawag a di umiso ti panangidumduma iti puli.
“Addaankayo koma amin iti nagkaykaysa a panunot, simpatia, nainkabsatan nga ayat, nadungngo a pannakipagrikna, ken kinapakumbaba.”—1 Pedro 3:8.
Tin-edyer. Kadagitoy a tawtawen a mas maawatan dagiti agtutubo dagiti komplikado nga isyu. Nagsayaat daytoy a gundaway tapno pagsaritaanyo iti agtutubo nga anakmo ti maipapan iti mabuybuyana a panangidumduma iti puli.
‘Dagiti nataengan a tattao us-usarenda ti abilidadda nga agpanunot, nasursurodan nga ilasin ti umiso ken di umiso.’—Hebreo 5:14.
“Pakisarsaritaanmi kadagiti annakmi ti maipapan iti diskriminasion iti puli ta mabalin a makita ken maipasangodanto kadagita, sadinoman ti pagyananda. No saanmi nga isuro dayta kadakuada, mabalin a matuladdanto ti kapanunotan ti dadduma. Nakaad-adu a peke nga impormasion ti mabalin a maisuro kadagiti annaktayo kas umiso.”—Tanya.
No kasano nga iyulidan
Makasursuro dagiti ubbing iti ulidan dagiti nagannakda, isu nga importante a siputam a naimbag ti panagsasao ken ar-aramidem. Kas pagarigan:
Pagang-angawam kadi dagiti tattao a sabali ti pulida wenno tagtagibassitem ida? “Buybuyaen ken dengdenggendaka dagiti annakmo ken natural laeng a tuladenda ti ar-aramidem,” kuna ti American Academy of Child and Adolescent Psychiatry.
Maen-enjoy-mo kadi ti makikadua kadagiti tattao a naggapu iti nadumaduma a nasion? Kuna ti pediatrician a ni Alanna Nzoma: “No kayatmo a . . . [nasayaat] ti relasion dagiti annakmo kadagiti sabali ti pulida, masapul a makitada nga ar-aramidem dayta.”
“Raemenyo amin a kita ti tattao.”—1 Pedro 2:17.
“Adun a tawen a mangpadpadaguskami kadagiti naggapu iti nagduduma a nasion. Naammuanmi ti maipapan iti makan ken musikada ken naisuotmi pay dagiti tradisional a badoda. No tattao ti pagtutungtonganmi, saanmi a pagsasaritaan ti pulida. Ken saanmi nga ipangpangas ti kulturami.”—Katarina.
No biktima ti anakmo iti panangidumduma
Nupay kanayon a mapagsasaritaan ti maipapan iti patas a pannakatrato, nakasaksaknap latta ti panangidumduma iti puli. Kayatna a sawen a mabalin a matratonto a saan a patas ti anakmo, aglalo no ibilangda a paset isuna ti bassit nga etniko a grupo. No mapasamak dayta . . .
Ammuem ti agpayso. Naigagara kadi wenno saan laeng a napagpanunotan ti naibaga iti anakmo? (Santiago 3:2) Masapul kadi a kasaritam ti nagkamali, wenno palabsem lattan?
Kasapulan ti agbalin a balanse. Mangted ti Biblia iti nainsiriban a balakad: “Saanka nga alisto nga agpungtot.” (Eclesiastes 7:9) Serioso a banag ti panangidumduma iti puli, ngem saanmo koma a kanayon a panunoten a kada insultuendaka wenno saan a patas ti panangtratoda kenka ket gapu daytan iti pananggurada iti puli.
Siempre, agduduma ti tunggal situasion, isu nga ammuem no ania a talaga ti napasamak sakbay nga agdesisionka no ania ti aramidem.
“Ti sumungbat a dagus a di pay dimngegket maag ken maibabain.”—Proverbio 18:13.
No ammomon no ania ti talaga a napasamak, isaludsodmo iti bagim:
‘Pagimbagan kadi ti anakko no panunotenna nga amin a tao ket manangidumduma ken tunggal mainsulto panunotenna a gapu dayta iti pulina?’
‘Pagsayaatan kadi ti anakko ti balakad ti Biblia a: “Saanmo . . . nga ipapuso ti amin a sawen ti tao”?’—Eclesiastes 7:21.
“Maammuan koma ti amin a tattao a nainkalintegankayo.”—Filipos 4:5.
Kasanon no kasla naigagara ti naaramid? Tulongam ti anakmo a mangpanunot a mabalin a sumayaat wenno kumaro ti situasion depende iti aramidenna. No dadduma, ti tao a manguy-uyaw, mangbul-bully, wenno mangin-insulto iti sabali ket kayatna laeng a makita ti reaksion ti maysa. Kadagiti kasta a situasion, baka ti kasayaatan nga aramidem ket awan ti aramidem.
“Maiddep ti apuy no awan ti sungrod.”—Proverbio 26:20.
No dadduma, no saan a delikado para iti anakmo, mabalin a kasaritana ti nangaramid kenkuana iti di nasayaat. Mabalin nga ibaga ti anakmo (iti naalumamay a pamay-an), “Ammom, saan a nasayaat ti imbagam (wenno inaramidmo).”
Kasanon no kayatmo nga ireport ti napasamak? No panagkunam ket delikado ti anakmo wenno panagriknam a saan a masapul a palabsen ti napasamak, makisaritaka kadagiti opisial ti eskuelaan wenno kadagiti polis no kasapulan.