Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasanot’ Aramidek Tapno Baybay-annak nga Agmaymaysa?

Ni David ti kalatakan nga ubing a lalaki idiay eskuelaan. Ket kellaat, iti panagimon ti tunggal ubing a babai iti eskuelaan, isut’ naginteres kadakayo! Namin-anon a dinawatna a rummuarkayo a kaduana, ket kankanayon a nagkedkedkayo. Ngem ibaga ni David kadakayo nga awanen sabali a babai a nangipaay iti kastoy a rikna kenkuana ket dina awaten ti sungbat a saan. Dikay kayat a saktan ti riknana, ngem ammoyo no aniat’ pampanunotenna. Apay a dinakay mabaybay-an nga agmaymaysa?

DAGITI agtutubo a babbai iti sadinoman (ken masansan dagiti agtutubo a lallaki itatta) ti rirriribuken dagiti kaeskuelada ken katrabahoda a mangipaay kadakuada iti sangkabassit a di matarigagayan a romantiko nga atension. Masansan dagiti singasing ket nalawag a panangawis a makiraman iti seksual nga imoralidad. Kasanot’ panagtignayyo no mapasamak dayta kadakayo?

Kuna ti maysa nga artikulo iti Psychology Today: “No ipakaammo ti maysa a lalaki ti seksualidad, babaen ti panangiparipirip wenno pisikal a panagtignay, masapul a sumungbatkay a dagus. No saan, ti panagulimekyo ti mangparegta kenkuana nga agtultuloy.” Gapuna masapul nga adda aramidenyo—ngem ania?

Apay Narigat ti Mangibaga iti Saan

Maysa nga agtutubo a babai a managan Sherron direkta nga inaminna: “Gagangay a nalaka ti mangibaga iti saan no di naguapo ti lalaki.” Ti parikut ket, datay amin kayattay ti atension. Ket no daytat’ aggapu iti daydayawentayo wenno pakaawisantayo, saan a nalaka a paayen dayta. Ngem imtuodenyo ti bagiyo: ‘Makipada kadi dagiti kalatko, ti naespirituan a panangmatmatko, dagiti kababalinko itoy a tao?’ (2 Corinto 6:14) No saan, ti panangawat kadagiti singasingna mabalin nga iturongnakayo iti dalan nga agturong iti didigra.

Nupay kasta, mabalin a sanguenyo met ti nakaro a panangpilit dagiti kapatadan a manglabsing iti relihiuso a pagalagadanyo. Kuna ni agtutubo a Dana: “Dagiti babbai iti pagtrabahuak pilitendak a rummuar a makisala a kaduada; saludsodenda no apay a diak mangi-“date” iti asinoman.” No ages-eskuelakay pay, dagiti kaeskuelaan mabalin a pilitendakayo a rummuar a kadua dagiti dadduma a lallaki sadiay. Daytoy a kita ti panangpilit nalaka laeng a pakapuyenna ti pangngeddengyo. Aniat’ maaramidanyo a mangpabileg iti dayta?

Mangipasdekkay kadagiti Beddeng

Kuna ti maysa a daanen a pagsasao, “Ti bassit a panagannad iyadayunaka iti adu a parikut.” Umanamong ni Maria. Kunana: “Ipakaammok a maysaak a Saksi ni Jehova.” No ammo dagiti lallaki nga addaanka iti nangato a pagalagadan iti moral, mabalin a didaka unay rirriribuken.

Ti umiso a panagay-ayus dakkel met ti pategna iti panangupay iti di tarigagayan nga atension. Nasursuro ti maysa nga ehekutibo iti Nueva York daytoy idi isut’ nangrugi a nagparikut kadagiti lallaki iti pagtrabahuanna. Kunana: “Nupay seriosoak iti trabahok, di nagparang a kasta kadagiti dadduma. Gapuna pinusodko ti buokko, ket rinugiakon ti nangisuot iti kamiseta a cotton ken dadakkel nga antipara ken simple a kawes iti trabaho. Aglanglangaakon a serioso, a kas addaak sadiay nga agtrabaho, saan nga agalembong.” Siempre, mabalin a di kasapulan ti kasta a langa iti kasasaadyo, ngem pudno nga ipakitana ti pannakasapul a siguraduenyo a ti kawesyo ken ti panagay-ayusyo mangipaayda iti umiso nga impresion.—1 Timoteo 2:9.

Sabali pay a napateg a banag isu ti panangpiliyo kadagiti gagayyemyo. Kuna ti Biblia: “Makikuyogka kadagiti masirib ket masiribkanto, ngem ti makikuyog kadagiti maag [iti moral] pagsikorannanto.” (Proverbio 13:20) Gapuna dikay makilanglangen kadagiti—wenno dumngeg—kadagiti tattao a mangisawang kadagiti berde nga angaw wenno mangitangtangsit kadagiti seksual nga ar-aramidda. No makikaduakayo kadakuada, mabalin a di umiso ti pagarupen dagiti dadduma kadakayo. Kuna ni agtutubo nga Erica a no di nasayaat ti panagsasarita, ibagana kadakuada, “Tiempon ti panagpakadak,” ket maawatandak.

Panagbalin a “Maysa a Bakud”

Nupay kasta, no dadduma, uray ti panangibaga a maysakay a Kristiano di umdas a mangupay kadagiti dadduma a lallaki. (“Aniat’ nakaidumaanna no Kristianoka?” kuna ti maysa a napinget a lalaki. “Babaika pay met laeng ket lalakiak pay met laeng.”) Kasanot’ panangtamingyo iti kasta a kasasaad? Bueno, usigenyo ti ulidan ti balasang a Sulamita. Isut’ inar-arem ti maysa kadagiti kabaknangan, kasisiriban, ken kabibilgan a lalaki a nagbiag pay laeng ditoy daga—ni Ari Salomon. Nupay kasta, ti babai agay-ayaten iti nanumo a pastor a kailianna. Gapuna aniat’ aramidenna tapno isut’ baybay-anen ni Salomon?

Umuna, isut’ naaddaan iti umiso a panangipapan iti bagina. Kinunana: “Maysaak a rosa iti Saron, maysa a lirio dagiti tanap.” (Canta ni Salomon 2:1) Ti kaadda iti umasping a napakumbaba a disposision ket nasken agsipud ta ti kangrunaan nga alikamen nga usaren dagiti mananggargari isu ti panangpasablog. Ti Sulamita napakumbaba unay tapno agbalin a biktima dayta. Ket idi inusar dagiti “annak a babbai ti Jerusalem” ti panangpilit ti kapatadan a mangpilit kenkuana a mangawat ken Salomon, pinagsapatana ida a ‘saanda a riingen ni ay-ayatenna agingga iti pagayatanna.’ (Canta ni Salomon 3:5) Ti panangipakaammo kadagiti kakaduayo no ania ti takderyo mabalin a pabassitenna ti panangpilpilitda.

Ti kapapatgan iti isuamin, determinado ti Sulamita a manglapped iti tunggal panangikagumaan ti ari a mangbalbaliw iti panunotna. “Maysaak a bakud,” sipapannakkel a kinunana. (Canta ni Salomon 8:10) Masapul nga ipakitam a natibkerka no maipapan iti di umiso a panangallukoy. Kas iti Sulamita, masapul a nasigokayo a mangibaga iti saan. No agparigatkayo a mangibaga iti kasta, sanayenyo ti mangibaga iti saan kadagiti saan unay a serioso a kasasaad. Mairuamkayo koma a mangidepensa iti pammatiyo. Ket no dumteng dagiti serioso a kasasaad, nakasaganakayonton a mangtaming kadakuada.

Lapdanyo Dayta Makagargari a Tignay!

Itan usigentayon ti dadduma a gagangay a pakagargarian nga us-usaren dagiti lallaki ken no kasano ti panangmatmatyo koma kadakuada:

‘Ar-aramiden ti isuamin dayta.’ Dikay patpatien dayta! Maysa a surbey ti organisasion a Planned Parenthood ipalgakna a 53 porsiento kadagiti 17-años nga ubbing a babbai idiay Estados Unidos nakiramandan iti imoral a sekso. Nupay kasta, dayta mangibati pay laeng iti 47 porsiento a di nakiraman—agraman dakayo! Malaksid iti dayta, dagiti Kristiano dida ‘suroten ti bunggoy’ no malabsing dagiti prinsipio ti Biblia.—Exodo 23:2.

‘Saanka a nataengan.’ Nikanoman! Dagiti nataengan a tattao dipinaren ida ti Biblia a kas “dagidiay a gapu iti pannakaasaasda dagiti riknada nairuamdan a mangilasin ti naimbag ken dakes.”—Hebreo 5:14.

‘Utangmo dayta kaniak.’ Saanyo nga utang ti sekso iti siasinoman—dayta man ti kaeskuelaan, maysa nga amo, maysa a gayyem, wenno siasinoman! Ket awan ti uray maysa nga addaan kalintegan a mangpilit kadakayo a mangipaay iti dayta.

‘Ay, agbiagka maipaay itoy a kanito. Mabalin a mataytayon inton bigat!’ Kas Kristiano, inanamaentayo ti biag nga agnanayon. Ditay mapalubosan ti uray maysa a kanito a maiparit a seksual a pagragsakan a mangdadael iti agnanayon a ragsak.—1 Corinto 15:32-34.

Dagita a makaallilaw a tigtignay sapulenna ti prangka—no dadduma direkta—a sungbat. Ket no adda ti napinget, mabalin a kasapulanyo ti ad-adu a panagpanunot no kasanoyo a sungbatan ti tao a siepektibo. (Proverbio 15:28) Aniaman ti ibagayo, ipakitayo a seriosokayo a di mangawat kadagiti panangallukoyna; dikay agtignay a maragsakan wenno mabainan.

Ti autor a ni Joyce Jillson isingasingna pay: “No pudno a kayatyo nga upayen nga agnanayon dagiti bambanag, makisaritakayo maipapan iti relihion.” Adu a Kristiano nga agtutubo ti nakasarak a pudno daytoy. Kuna ti maysa nga ubing a babai: “No adda asinoman a mangipaay iti makagargari a tignay kaniak, iruarko Ti Pagwanawanan.” Wen, maysa kadagiti kasayaatan a depensa isut’ panangilawlawagyo iti pammatiyo. Ipakaammoyo iti tao no apay a dikay awaten dagiti panangallukoyna. Isut’ diyo laklaksiden kas maysa a tao a kas iti pananglaksidyo iti panagtigtignayna. Ti kasta a panagrasrason makatulong a nangnangruna no ti tao ket inaldaw a kalanglangenyo. No mangipakita iti interes iti mensahe ti Biblia, maysa a lalaki a miembro ti kongregasion Kristiano ti mangituloyto iti dayta.

Daksanggasat, addada dadduma a di mabalin a pakirinnasonan. Ti laeng maaramidanyo isut’ panangibagayo iti takderyo a silalawag, ken di umis-isem—ket pumanawkayon. No agtultuloy ti panangrirriribuk wenno nakarikrikut ti kasasaad a tamingenyo, pakisaritaanyo dayta kadagiti dadakkelyo. Mabalin nga addaanda kadagiti singasing—wenno mabalin nga ikeddengda ti makibiang. Kadagiti dadduma a kaso, mabalin pay nga adaywanyo ti kasasaad!—Idiligyo ti Genesis 39:12.

Itan, mabalin nga agsagabakayo iti panangsasao wenno panangsursuron kas banag iti takderyo, ngem dikay maupay. Kas iti Sulamita, tagiragsakenyonto ti talna ti isip gapu iti panagaramid iti naimbag. (Canta ni Salomon 8:10) Malaksid iti dayta, saan nga amin a lallaki mangabusoda. Ni Ari Salomon, nupay linaksid ti balasang, di nagpanunot ti dakes kenkuana. Kinapudnona, insuratna ti maysa kadagiti kapipintasan a kanta iti ayat a naputar pay laeng, a mangidaydayaw kenkuana! Umasping iti dayta, kaaduan a lallaki raemendanto ti natured a takderyo. Ket no ngay saan? Itultuloyyo ti agbalin a natibker a kas ti Sulamita. Agbalinkay a “maysa a bakud” ket saan a kas iti nalaka a malukatan a “ruangan.” (Canta ni Salomon 8:9) Laglagipenyo: Ti agnanayon a pagimbaganyo ken panagraemyo iti bagiyo ket nakataya!

[Ladawan iti panid 13]

Kasanot’ panangtamingyo kadagiti lallaki a di umawat iti sungbat a saan?