Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Seksual a Panangriribuk​—Kasano a Masalaknibak ti Bagik?

NI Anita ket maysa a naganaygay nga agtawen iti 16 ken naisem. Ngem agmisuot no iladawanna dagiti nabiit pay a pasamak idiay eskuelaanna. “Maysa a nalatak unay a baro ti nangipideg kaniak idiay pasilio sa rinugiannak nga arikapen,” malagipna. “Naaramidnan daytoy iti sumagmamano a babbalasang a kimmanunong iti kayatna​—kaykayatda ti atensionna, ngem diak la kayat! Saan a nagkurri ti naanat a panagkiddawko nga ibbatannak. Dina patien nga agpayso ti ibagbagak.”

Talaga a saan a karkarna ti problema ni Anita. Agparang nga idi tiempo ti Biblia, kadawyan ti seksual a panangriribuk. (Idiligyo ti Ruth 2:8, 9, 15.) Ket nakadadanag ti kinasaknapna itatta. “Naalas ti panagkomkomento ti dadduma a lallaki idiay pagtrabahuan maipapan iti pammagik,” kuna ti maysa a tin-edyer a babai. Ngem masansan a saan laeng a sasao ti pangriribukda. “Pinadas ti dadduma a sagiden wenno iggamandak,” kunana pay. Kinuna ti maysa a tin-edyer a babai nga agnagan René iti Agriingkayo!: “Kimmaro ti [seksual a] panangriribuk idiay pagtrabahuan agingga a masapul nga agikkatakon.”

Impadamag ti maysa a nabiit pay a surbey a kinuna ti 81 porsiento kadagiti estudiante iti grado 8 agingga iti 11 a naminsan ket nariribukdan iti seksual. “Kadagidiay,” ipadamag ti U.S.News & World Report, “65 porsiento kadagiti babbai ken 42 porsiento kadagiti lallaki ti nagkuna a nasagid, naiggaman wenno napiselda iti seksual a pamay-an.” Wen, lallaki agraman babbai ti puntiria. Kas kunaen ti naganak ti maysa a tin-edyer a lalaki: “Naklaatak no kasano katured dagiti babbai idiay eskuelaan ti barok. Manipud idi ag-12 ti tawenna, kanayon a makaawatkami iti awag iti telepono, awis a panag-date, narugit a singasing​—ken dadduma pay.”

Nalaka laeng a tagilag-anen daytoy a makapasuron a kababalin. Kinuna ti maysa a balasang: “No dadduma maaramid dayta babaen iti angaw.” Ngem saan nga ang-angaw dayta kadagiti Kristiano! Ammoda a ti seksual a panangriribuk ket masansan maysa a gandat a pangsulisog iti maysa a tao iti seksual nga imoralidad, banag a kondenaren ni Jehova a Dios. (1 Corinto 6:9, 10) Kanayonanna, ibilin ti Sao ti Dios a masapul a matrato dagiti agtutubo a babbai “buyogen ti amin a kinadalus.” (1 Timoteo 5:2) Iparitna pay ti “naalas a panagang-angaw.” (Efeso 5:3, 4) Rumbeng ngarud a saan a panuynoyan dagiti Kristiano nga agtutubo ti seksual a panangriribuk! Ti saludsod ket, Kasano a masalaknibanyo ti bagiyo manipud iti panagbalin a puntiriana? Pagsasaritaantayo dagiti panglapped nga addang.

Dagiti Pamay-an a Pangliklik iti Pannakariribuk

Patanorenyo ti maysa a reputasion agpaay iti Nakristianuan a kababalin. “Agsilnag koma ti silawyo iti sanguanan dagiti tattao,” indagadag ni Jesus. (Mateo 5:16) Ti panangiranudyo iti patpatienyo kadagiti kaeskuelaan ken katrabahuanyo ti maysa a wagas a pangitungpal iti daytoy. No ammoda a maysakay a tao a nabileg ti patpatienna ken nangato ti pagalagadanna iti moral, mabalin a saankayto unay nga agbalin a puntiria ti pannakariribuk.

Annadanyo ti panagkawkawes ken panagay-ayusyo. Idi tiempo ti Biblia, adda sumagmamano a kawes a mangipabigbig iti babai no isu ket imoral. (Idiligyo ti Proverbio 7:10.) Kas met la itatta, dagiti makaparasuk nga estilo nalabit pagbalinendakayo a nalatak kadagiti kapatadanyo, ngem makaipaayda iti dakes nga impresion. Mabalin a masarakanyonto ti bagiyo a mangallukoy iti di matarigagayan a seksual nga atension ti kasungani a sekso. Rumsua ti umasping a problema no ag-make-up ti maysa a babai iti wagas a mamagbalin kenkuana a natataengan ngem iti agpayso nga edadna. Ibalakad ti Biblia nga ‘arkosanyo ti bagiyo iti naimbag-pannakaurnosna a kawes, buyogen ti kinaemma ken kinasimbeng ti panunot.’​—1 Timoteo 2:9.

Pilienyo a siaannad ti pakikadkaduaanyo. (Proverbio 13:20) Ngamin, ipatodakayo dagiti tattao babaen iti kakaduayo. Sa no dagiti gagayyemyo ket pagaammo nga adu a tiempo ti busbusbosenda nga agiinnestoria maipapan iti kasungani a sekso, mabalin a dakeston ti panangmatmat dagiti tattao kadakayo.​—Idiligyo ti Genesis 34:1, 2.

Liklikanyo ti panagalembong. Pudno nga awan dakesna ti agbalin a nainggayyeman, ngem nalaka a sabali ti panangipapan ti kasungani a sekso iti panangperreng ken di umno a panangsagid. Saan a kasapulan a sagiden ti maysa a tao tapno sumayaat ti saritaan. Iyaplikaryo ti Nabalitokan a Pammilin ket tratuenyo ti kasungani a sekso iti wagas a kayatyo a tratuendakayo​—nadalus ken buyogen iti panagraem. (Mateo 7:12) Liklikanyo ti panangpadas a mangallukoy iti atension ti kasungani a sekso tapno pagaangawanyo laeng dayta. Saan laeng a naulpit ken makaallilaw ti panangaramid iti dayta no di ket napeggad pay. “Mabalin aya ti maysa a tao ti agsaklot iti apuy, ket saan a mauram dagiti pagan-anayna?” iyimtuod ti Biblia idiay Proverbio 6:27.

No Biktimaendakayo

Siempre, uray no umiso ti panagkawkawes, panagay-ayus, wenno kababalinyo, awan ti kalintegan ti sabsabali a sagidendakayo iti makaparasuk wenno mangaramid iti dakes a singasing kadakayo. Ket nabiktiman uray pay ti sumagmamano nga agtutubo a mapaguadan iti langa ken kababalin. Aniat’ aramidenyo no mapasamak daytoy kadakayo? Adtoy ti sumagmamano a singasing.

Agkedkedkayo a sititibker. Pagaammo a di kayat ti dadduma a tattao ti seksual a singasing idinto ta ti kinaagpaysuanna ket awatenda met dayta. Mabalin ngarud nga ipapan ti mananggundaway a ti aginmamadi ket kinaagpaysuanna agmayat​—wenno uray kaskasano adda panagmayatna​—agingga a makumbinsirda. Ti balakad ti Jesus a ti koma latta saoyo a saan, saan ket talaga a praktikal iti daytoy a banag. (Mateo 5:37) Dikay agayek-ek wenno agimbabain. Rumbeng a diyo ipalubos a ti panagtigtignay, timek, wenno langa ti rupayo sumraenda ti sasaoyo.

Ipakitayo a maluksawkayo. Masansan nga agpannuray dagiti mananggundaway iti sekso iti saan a kinatulok dagiti biktimada nga agkedked. Idi tiempo ti Biblia, nupay kasta, naikkan dagiti Israelita a babbai iti kalintegan, kinapudnona obligasion, nga agkedked iti seksual a panangraut. (Deuteronomio 22:23, 24) Umasping met la itatta, rumbeng a bigbigen ti maysa a Kristiano a ti di maitutop a panangsagid wenno panangarikap ket nadagsen a problema. Dayta ket dakes, panangraut iti dignidadyo kas maysa a tao ken kas maysa a Kristiano. Rumbeng a diyo itulok dayta! “Karurodyo ti nadangkes” ibalakad ti Biblia!​—Roma 12:9.

Maysa nga epektibo a wagas tapno mapasardengyo ti di umiso a tignay isut’ panangipakita a maluksawkayo sa pabainanyo ti manggundaway kadakayo; nalabit sumardengto. Lagipenyo ti kapadasan ni Anita, a nadakamat iti pangrugian. Saan a nagkurri ti natanang a panangkiddawna iti manggundaway kenkuana nga isut’ isardengna a sagiden. Kunaen kadatayo ni Anita: “Isu a kasapulan idi a pabainak iti sanguanan dagiti gagayyemna babaen ti sipipigsa a panagkunak a DINAK sagiden iti kasta!” Ti imbungana? “Kinatawaan dagiti amin a gagayyemna. Nabainan met bassit, ngem sumagmamano nga aldaw kalpasanna, nagpadispensar iti daydi a tignayna ket idi agangay inkaluyanak pay idi adda manen sabali a mangriribuk kaniak.”

No saan nga agkurri ti sasao, mabalin a kasapulan a panawanyo laengen​—wenno itarayanyo​—ti manggundaway kadakayo. Ket no narigatkay a makalibas, adda kalinteganyo a mangusar iti aniaman a pamay-an a kasapulan a pakigubal iti pannakamolestia. Kastoy ti nabatad a panagkuna ti maysa a Kristiano a babai: “No adda lalaki a manggandat a mangiggem kaniak, danogek iti kapigsa a mabaelak, saak tumaray!” Siempre, di kaipapanan daytoy a dinto padasen manen ti mangraut. Isu a nalabit kasapulan a manggun-odkayo iti umdas a tulong.

Ipulongyo. “Talaga a kastat’ inaramidko,” aminen ti 16 ti tawenna a ni Adrienne. “Nagpabalakadak kadagiti nagannakko maipapan iti kasasaad idi a ti maysa a lalaki nga impagarupko a naimbag a gayyem sangkariribuknak metten iti seksual. No ad-adda nga agkedkedak, ad-adda a mangipapilit, a kas kettay agay-ayamkami.” Nangted dagiti nagannak ni Adrienne iti praktikal a singasing a timmulong kenkuana a sibaballigi a nangparukma iti problema.

Matulongandakay met dagiti nagannakyo tapno maparukmayo ti aniaman nga emosional a rikna a mabalin nga ibunga ti pannakabiktimayo, kas iti pannakapabain, wenno buteng. Maipasiguradoda kadakayo a ti panangraut ket saanyo a basol. Mabalin met nga isuroda kadakayo ti sumagmamano nga addang a makatulong a pangsalaknibyo iti masanguanan.

Kas pagarigan, mabalin nga ikeddengda a nasaysayaat no ipakaammoyo ti problema iti mannursuroyo wenno kadagiti opisial ti eskuelaan. Dagiti reklamo ket talaga nga aksionan ti adu nga eskuelaan idiay Estados Unidos ken addaanda kadagiti nalawag a pagalagadan no kasano a maaksionan ti seksual a pannakariribuk kadagiti estudiante.

Pudno, saan a mannakipagrikna dagiti isuamin nga opisial iti eskuelaan. “Idiay eskuelaanmi,” kuna ti 14 ti tawenna a ni Earlisha, “no dadduma, agilunod ken nakarkaro ti panagtigtignay dagiti mannursuro ngem dagiti ubbing. Dimo ammo no sadinot’ pagpatulongam.” Isu a di pakasdaawan nga idi impulongna a nariribuk, isut’ naakusar iti napalalo a kinasensitibo. Ngem, saan a simmuko ni Earlisha. Nakikaykaysa iti innem a dadduma pay a babbai a pinisel ken inarikapen ti isu met la a lalaki: “Kasapulan pay nga innemkami tapno makumbinsir ti prinsipal a talaga nga adda problema,” kunana. Kamaudiananna, nabalinanna nga impaisardeng ti di umno a kababalin.

Agpatulongkayo iti Dios. No ti kaaddayo idiay eskuelaan ket kas kettay nasiluankayo iti rukib dagiti leon no dadduma, laglagipenyo a sinalakniban ni Jehova a Dios ni mammadto Daniel iti literal a rukib dagiti leon. (Daniel 6:16-22) Ni Jehova matulongannakay met. Maawatanna dagiti pakarigatan a sarsarangtenyo idiay eskuelaan. Ket no rumigat ti kasasaad, makiddawyo ti tulongna​—sipipigsa no kasapulan! Dikay mabuteng wenno mabain a maammuanda nga adipennakayo ti pudno a Dios. Ikari ti Biblia kadagiti matalek nga adipen ni Jehova: “Salaknibanna dagiti kararua dagiti sasantona; isalakanna ida iti ima dagiti nadangkes.”​—Salmo 97:10.

Di ipatalged daytoy kadakayo ti namilagruan a pannakaispal. Masapul nga aramidenyo ti kabaelanyo a mangsalaknib iti bagiyo. Surotenyo dagiti prinsipio ti Biblia. Agbalin koma a natakneng iti sasao ken langayo. Agannadkayo iti pannakilangenyo iti kasungani a sekso. Babaen ti panangaramidyo iti dayta, adut’ maaramidanyo a pangsalaknib iti bagiyo manipud pannakaraut.

[Ladawan iti panid 18]

Dikay aginmamadi no paayenyo dagiti di maiparbeng a seksual a pananggargari; ti koma latta saoyo a saan, saan!