IDI kaub-ubingam, ania dagiti planom? Siguro kayatmo ti agpamilia, maaddaan iti naragsak a trabaho, wenno kayatmo a maasa pay ti talentom. Ngem saan a kanayon a masurot dagiti implanotayo. Mabalin a mamimpinsan nga agbaliw ti biagtayo gapu kadagiti di mapakpakadaan a problema. Kasta ti napasamak kada Anja, Delina, ken Gregory.

• Ni Anja a taga-Germany ket nadayagnos nga adda kanserna idi 21 ti tawenna, ken saanen a makapanaw iti balayda.

• Ni Delina a taga-United States ket adda sakitna a dystonia (saan a makontrol a panaggaraw dagiti masel). Ay-aywananna pay ti 3 a manongna nga adda depektona.

• Ni Gregory a taga-Canada ket adda sakitna a nakaro a panagdandanag.

Ngem uray no kasta ti situasionda, saanda nga impalubos a dayta ti mangkontrol iti biagda. Kasano?

Kuna ti maysa a pagsasao iti Biblia: “Impakitam kadi a naupayka iti aldaw ti rigat? Kurangto ti bilegmo.” (Proverbio 24:10) Nalawag ti punto: Dakkel ti epektona no ania ti panangkitam kadagiti bambanag. No negatiboka, saanka no kua a makaaramid kadagiti desision a makatulong koma kenka. Ngem no positiboka, nalaklakaka a makaaramid kadagiti nasayaat a desision a makatulong tapno agbalinka a naragsak uray narigat ti situasionmo.

Kitaem no kasano a pimmudno dayta kada Anja, Delina, ken Gregory.

MARIKNAM kadi nga awanen kontrolmo iti biagmo ta nakaro ti sakitmo? nagsinakayo iti asawam? natay ti maysa nga ipatpategmo? No addaka iti situasion a saanen a mabalbaliwan, mabalin a mariknam a ti laengen maaramidam ket idawat nga agbaliw koma dayta. Ania ti maaramidam iti situasionmo?

PAGTULADAN ITI BIBLIA: PABLO

Adu a luglugar ti napanan ti naregta a misionero a ni apostol Pablo idi umuna a siglo. Ngem nagsardeng ti panagbisbisitana idi saan a nainkalintegan a naaresto ken dua a tawen a naibalud iti balay a guarguardiaan ti soldado. Imbes a maawanan iti namnama, impamaysana ti panunotna iti maaramidanna. Inusarna ti Biblia a nangtulong ken nangliwliwa iti amin a nangbisita kenkuana. Insuratna pay sadiay ti dadduma a libro a paset itan ti Biblia.—Aramid 28:30, 31.

TI INARAMID NI ANJA

Kas naibaga iti umuna nga artikulo, saanen a makapanaw ni Anja iti balayda. “Nagbaliw nga interamente ti biagko gapu iti sakitko a kanser,” kunana. “Alistoak a maakaran iti sakit isu a diak mabalin ti sumrek iti trabaho ken diak makipulpulapol kadagiti tattao.” Kasano a sinango ni Anja ti situasionna? “Nakatulong ti panangbalbaliwko iti eskediulko,” kunana. “Inyun-unak dagiti kapatgan kaniak ken inkabilangak dagiti limitasionko. Gapu iti dayta, nariknak nga adda pay la maar-aramidak.”

TI MAARAMIDAM

No addaka iti situasion a saanmon a mabalbaliwan ket kasla saanmon a kontrolado ti biagmo, padasem dagitoy:

• Agpokuska iti kayam nga aramiden. Kas pagarigan, mabalin a saanmon a mabalbaliwan ti kondision ti salun-atmo, ngem baka mabalinmo met ti agehersisio, mangan iti nasustansia, ken maturog a naimbag.

• Panunotem no ania ti planom iti biag. Ammuem dagiti maaramidam tapno in-inut a maibanagmo dayta. Ikagumaam ti mangiwaya iti uray bassit la a tiempo iti kada aldaw a mangaramid kadagita.

• Aramidem uray dagiti babassit laeng a bambanag tapno mariknam nga adda pay la maar-aramidam. Dalusam ti lamisaan iti kusinayo, ken aginnawka. Urnosem ti panagbadbadom. Unaem nga aramiden iti bigat dagiti kapatgan a bambanag.

• Kitaem dagiti mabalin a pagimbagan ti situasionmo. Kas pagarigan, tulongannaka kadi dayta tapno mas maawatam no kasano a sanguen dagiti narigat a situasion? Mausarmo kadi dayta a pannakaawat a mangtulong iti dadduma?

Konklusion: Uray no saanmo a kontrolado ti situasionmo, mabalin a makontrolmo ti reaksionmo.

KASAPULANDAKA dagiti annakmo itan. Ken uray ti boss-mo. Sa adda pay ipapaaramid ti asawam. Ay-aywanam pay ti masakit a nanangmo. Saan a kasta ti biag nga inarapaapmo, ngem kada aldaw a kastoy lattan ti mapaspasamak. “Awan met ti maaramidak ta kasapulandak,” naibagam. Ngem saanmo a pagsayaatan, wenno uray isuda, no aramidem ti amin nga ipapaaramidda. Ania ti maaramidam iti situasionmo?

PAGTULADAN ITI BIBLIA: MOISES

Ni Moises laeng ti ukom iti Israel idi panawen ti Biblia. Mabalin a pampanunotenna nga ar-aramidenna laeng no ania ti kasapulan. Ngem kuna ti katuganganna a lalaki: ‘Saan a husto ti ar-aramidem. Parparigatem laeng ta bagim.’ Inrekomendana nga ited ni Moises kadagiti kualipikado a lallaki ti kaaduan a trabaho ti maysa nga ukom, ket dagiti laeng nadadagsen a kaso ti iyulida ken Moises. Impasiguradona: ‘No aramidem daytoy dikanto marigatan ket agawidto dagiti tattao a naibanag dagiti parikutda.’—Exodo 18:17-23, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

TI INARAMID NI DELINA

Kas naibaga iti umuna nga artikulo, adda sakit ni Delina a dystonia. Ay-aywananna pay ti tallo a manongna nga adda depektona. “Nakitak a maksayan ti stress no dagiti laeng trabaho iti agmalem ti sanguek ken saanak nga agitantan,” kunana. “Ibagbagak iti dadduma ti situasionko, isu nga adda dagiti naawatko a tulong kadakuada, pati ken lakayko. Mangiwayaak met iti bassit a tiempo kada bigat tapno ag-garden, a talaga a mangparparagsak kaniak.”

TI MAARAMIDAM

No nakaad-adu ti trabahom a kasla saanmon a kontrolado ti biagmo, padasem dagitoy:

• Agpatulongka iti sabsabali. Kas pagarigan, adda kadi annakmo nga adda pay la iti podermo a makatulong? Adda kadi kaarrubam a kapamilia wenno gayyemmo a mabalin a tumulong?

• Ibagam iti dadduma no ania ti kasapulam. Kas pagarigan, makitungtongka iti boss-mo no adu unayen ti ipatpatrabahona. Ngem dina met kayat a sawen a kasla butbutngem nga agikkatkan iti trabahom. Basta ibagam laeng dagiti problemam. Baka met kayatna a kissayan ti trabahom.

• Ilistam dagiti aramidem iti makadomingo. Mabalinmo kadi nga ipaaramid ti dadduma kadagita iti sabsabali?

• Saanmo nga awaten ti amin nga awis. No dikan makapan gapu ta awan tiempom wenno nabannogka, ibagam dayta iti nasayaat a pamay-an.

Konklusion: No padasem nga aramiden ti amin, baka awan maileppasmo.

MALAPLAPUNOSKA kadi iti nakaro a negatibo a rikna—nalabit iti liday, pungtot, wenno sakit ti nakem? No wen, mabalin a maib-ibusen ti tiempo ken pigsam a para koma iti bambanag a talaga a napateg kenka. Ania ti maaramidam?a

PAGTULADAN ITI BIBLIA: DAVID

Adu a nagduduma nga emosion ti narikna ni David a kas iti panagdandanag ken ladingit. Ania ti nakatulong kenkuana tapno saan a sumuko? Impabiangna ti amin iti Dios. (1 Samuel 24:12, 15) Insuratna met ti rikriknana. Ken gapu ta natibker ti pammatina, kanayon a nagkarkararag.b

TI INARAMID NI GREGORY

Kas naibaga iti umuna nga artikulo, adda nakaro nga anxiety disorder ni Gregory. “Saanen a normal ken diak idin makontrol ti nakaro a panagdandanagko,” kunana. Ania ti nakatulong tapno malabananna ti nakaro a panagdandanagna? Kunana: “Inawatko ti naayat a tulong ni baketko ken dagiti gagayyemko. Nagkonsultaak met iti doktor ket adu ti naammuak maipapan iti kondisionko. Idi adda dagiti binalbaliwak iti estilo ti panagbiagko, nangrugi a mariknak nga adda latta maaramidak iti situasionko, ket saan a dayta ti mangkonkontrol kaniak. No dadduma, sumro latta ti panagdandanagko, ngem mas ammok itan no ania dagiti makagapu. Ken ammokon no ania ti aramidek tapno kumalma ti riknak.”

TI MAARAMIDAM

No dagiti negatibo a rikrikna ti kasla mangkonkontrol kenkan, padasem dagitoy:

• Isuratmo ti rikriknam iti maysa a notebook.

• Iyebkasmo ti riknam iti maysa a nadekket a kabagian wenno gayyemmo.

• Saanka a dagus nga agpaapekto iti negatibo a riknam. Kas pagarigan, isaludsodmo iti bagim, ‘Talaga kadi nga adda nakaibatayan ti negatibo a panagkitak iti bagik?’

• Dimo ipalubos a ti panagdandanag, pungtot, wenno sakit ti nakem ti mangibus iti pigsam. Usarem ketdi dayta iti napatpateg a bambanag.c

Konklusion: Kaaduanna a dagiti negatibo a rikriknatayo ket saan a maigapu iti situasiontayo, no di ket nakadepende no kasano ti panangkitatayo iti situasiontayo.

ITI agdama, awan ti tao a perpekto ti kasasaadna. Tapno naragsakka latta uray adu ti problema, kaaduanna a makatulong no akseptarem ti situasionmo ken aramidem laeng dagiti ipalubos ti kasasaadmo. No makitam nga adda pay maaramidam iti agdama a narigat a situasionmo, mayat. No sumayaatto ti situasionmo, maymayat manen. Ngem ti talaga a kasayaatan ket mapasamak pay laeng iti masanguanan.

Ikarkari ti Biblia nga iti masanguanan, awanton dagiti narigat a situasion a kasla mangkontrol iti biagtayo. Maitedtayton ti kasayaatan iti amin nga aramidentayo. Awanton dagiti kasla makaibalud a narigat a situasion, inaldaw a pakaaburiduan, ken negatibo a rikrikna. (Isaias 65:21, 22) Aw-awagan ti Biblia daytoy kas “ti pudpudno a biag.”—1 Timoteo 6:19.