Dagiti Pudno a Kristiano Dayawenda ti Natataengan!

“DAGITI natataengan,” kuna ti managsirarak a ni Suzanne Steinmetz, “ket addadan iti ngudo ti nabunga a panagbiagda nga ekonomiko, nga isut’ pakaibatayan ti pangipatpateg iti kulturatayo kadagiti indibidual ken mangipapaay kadakuada iti panagraem, sasaaden, panangrespeto ken pananggunggona.” Gapuna ti panangmatmat iti moderno a kagimongan kadagiti natataengan ti nakalidlidem, maysa negatibo. Ngarud, bassiten ti panagsiddaaw, no apay masansan a mabasbasatayo ti pannakaliwliway ken pannakaabusoda.

Nupay kasta, ania a panangmatmat ti al-alaen ti Biblia kadagiti natataengan? Sirerealistiko a bigbigen ti Sao ti Dios a ti panagbalin a nataengan ket saan a nalaka. Inkararag ti salmista: “Dinak kadi pagtalawen iti tiempo ti kinalakay; dinak kadi baybay-an intono umawanen ti pigsak.” (Salmo 71:9) Iti kinalakayna, ad-adda a nariknana ti pannakasapul ti panangsuportar ni Jehova. Ket positibo ti panangmatmat ti Biblia iti panangipakita nga uray datayo met, rebbengtayo ti mangted iti atension kadagiti kasapulan dagiti natataengan.

Pudno, inawagan ni Salomon ti panaglakay kas “dagiti dakes nga al-aldaw” a sadiay ti maysa ket “awan ti panagragsakna.” (Eclesiastes 12:1-3) Ngem “ti kaatiddog dagiti aldaw ken tawtawen ti panagbiag” nainaigda met iti Biblia kadagiti pammendision nga aggapu iti Dios. (Proverbio 3:1, 2) Tapno maiyilustrar, ni Jehova inkarina ken ni Abraham: “Ngem sika, . . . maipomponkanto iti naimbag a kinalakay.” (Genesis 15:15) Nalawag, ti Dios saanna a sinentensiaan ni matalek nga Abraham iti nakalkaldaang, “dagiti dakes nga al-aldaw” a sadiay isut’ “awananto ti ragsak.” Nasarakan ni Abraham ti talna ken kinatalinaay kadagiti maud-udi a tawtawenna, a mabalinna a taliawen nga addaan pannakapnek iti biag a nabusbos iti serbisio ken ni Jehova. Mabalinna met ti kumita iti masanguanan iti maysa a “siudad nga addaan pudpudno a pundasionna,” ti Pagarian ti Dios. (Hebreo 11:10) Gapuna mabalinna ti matay iti “naimbag a kinalakay ken napnuan kadagiti tawtawen.”​—Genesis 25:8.

Apay, ngarud, nga inawagan ni Salomon ti kinalakay kas “dagiti dakes nga al-aldaw”? Ti tuktukoyen ni Salomon isu ti di malaplapdan a panagdadael ti salun-at a mapasamak iti kinalakay. Nupay kasta, daydiay saanna a ‘linagip ti Naindaklan a Namarsuana iti aldaw ti kinaagtutubona’ masarakannanto dagiti agpabpababa a tawtawen a nangnangruna a dakesda. (Eclesiastes 12:1) Agsipud ta sinaysayangna ti biagna, ti kasta a nataengan a tao ‘awan ragsakna’ kadagiti maud-udi nga aldaw ti panagbiagna. Ti nadangkes nga estilo ti panagbiagna ti mabalin pay ketdi a mangibunga kadagiti pisikal a parikut a mangpadegdeg iti pakarigatanna iti kinalakay. (Idiligyo iti Proverbio 5:3-11.) Gapuna no kumitkita iti masanguanan, awan makitkitana a masanguanan no di ti tanem. Ti maysa a tao a nangbusbos ti biagna a nagserserbi iti Dios ti aglak-am met kadagiti “dakes nga aldaw” bayat a kumapsut ti bagina. Ngem kas ken ni Abraham, isut’ agrag-o ken mapnek iti biag a nabusbos a naimbag ken ti panangusarna kadagiti natda a pigsana iti serbisio ti Dios. “Ti ubanan nga ulo balangat ti kinadayag no masarakanto iti dalan ti kinalinteg,” kuna ti Biblia.​—Proverbio 16:31.

Kinaagpaysuanna, uray ti kinalakay ket addaan pay kadagiti bentahe. “Ti kinaagtutubo ken panagbannawag ti biag ubbawda,” kuna ni Salomon. Nupay tagiragsaken dagiti agtutubo ti napigsa a salun-at, masansan nga agkurangda ti kapadasan ken ti pangngeddeng. Ti kinalakay, nupay kasta, kakkakuyogna ti kapaumpaut ti panagbiag a kapadasan. Ti nataengan ‘ikkatenna ti kinadakes,’ saan a kas iti nadarasudos nga agtutubo a masansan nga aggarasugas nga agturong iti dayta. (Eclesiastes 11:10; 2 Timoteo 2:22) Gapuna, maikuna ni Salomon: “Ti kinapintas dagiti lallakay isu ti ulo nga ubanan.”​—Proverbio 20:29.

Ngarud ti Biblia padpadayawanna dagiti natataengan. Kasanot’ panangapektar daytoy iti wagas a pannakilangen dagiti Kristiano kadakuada?

‘Panagtakder’ iti Sango dagiti Natataengan

Ti Dios pinagbalinna ti panagraem kadagiti natataengan kas nasional a pagannurotan iti Israel. Kuna ti Linteg Mosaiko: “Tumakderkanto iti sango ti ubanan nga ulo, ket dayawemto ti langa ti lakay.” (Levitico 19:32) Dagiti Judio nalawag nga innalada daytoy a linteg kadagiti maud-udi a tawtawen iti literal a pamay-an. Kuna ni Dr. Samuel Burder iti librona nga Oriental Customs: “Kuna dagiti mannurat a Judio a ti paglintegan, isut’ panagtakderda no dagitoy ti adda iti distansia nga uppat a kasiko; ket apaman nga isudat’ nakalabasen, agtugawda manen, tapno agparang a timmakderda kas panagraem kadakuada.” Ti kasta a panagraem ti saan a limitado kadagiti natatan-ok laeng a tattao. “Pagraeman uray ti lakayen a napukawnan ti pannakaammona,” kuna ti Talmud. Maysa a rabbi inrupirna a daytoy a panagraem ti rebbeng a ramanenna met ti uray nakuneng ken awan ad-adalda a lakay. “Ti kinapudno nga isut’ limmakayen,” inrasonna ti “mabalin a gapu iti sumagmamano a merito.”​—The Jewish Encyclopedia.

Dagiti Kristiano itatta awandan iti sidong dagiti pannusa ti Linteg Mosaiko. (Roma 7:6) Ngem di kaipapanan daytoy a saandan nga obligado a mangipakita iti naisangsangayan a panagraem kadagiti natataengan. Nabatad daytoy manipud kadagiti pannursuro nga inted ni apostol Pablo iti Kristiano a manangaywan a ni Timoteo: “Dika ungtan ti maysa a lakay. No di ket bagbagaam, a kasla amam, . . . dagiti babbaket a kasla inam.” (1 Timoteo 5:1, 2) Imbaga ni Pablo ken ni agtutubo a Timoteo nga isut’ addaan autoridad nga ‘agbilin.’ (1 Timoteo 1:3) Nupay kasta, no adda asinoman a natataengan ngem isu​—nangnangruna daydiay agserserbi kas manangaywan​—ket agerrado iti pangngeddeng wenno agaramid iti di umiso a panagsao, ni Timoteo saanna nga “ungtan” dayta kas maysa a nababbaba. Imbes ketdi, isu ti ‘siraraem a mangbagbaga a kasla amana.’ Ni Timoteo ti mangipakita ti umas-asping met a panagraem kadagiti babbaket iti kongregasion. Wen, isut’ kaskasdi, a kasla, ‘agtakder iti sango ti ubanan nga ulo.’

Ti kinakristiano ngarud ket maysa a relihion a pagraemanna dagiti natataengan. Ngem iti kasunganina, kaaduan kadagiti di umiso a pannakatrato dagiti natataengan ti mapaspasamak kadagiti nasnasion nga agkunkuna a Kristianoda. Addada pay, nupay kasta, managdaydayaw a kaskasdi salsalimetmetanda dagiti pagalagadan ti Biblia. Dagiti Saksi ni Jehova, kas pangarigan, tagtagiragsakenda ti kaadda dagiti adu ribo a natataengan iti nagbabaetanda; saanda ida a matmatmatan kas babantot wenno kas padagsen. Nupay ti narasi a salun-at ti mabalin a manglapped kadagita a natataengan iti panagbalinda nga aktibo a kas idi, adu kadakuada ti addaan naunday a rekord iti matalek a serbisio kas Kristiano, ket daytoy ti mangparegta kadagiti agtutubo a Saksi a mangtulad iti pammatida.​—Idilig iti Hebreo 13:7.

Dagiti natataengan, nupay kasta, saanda a manamnama a mangala iti paspasaray lattan nga akem idiay kongregasion. Maigunamgunam kadakuada ti panangipakitada ti nasayaat nga ulidan iti panagbalinda a “managparbeng, manakem, nasalun-at iti pammati, . . . nasingpetda iti panagbiagda,” a sibubulos nga iranudda ti kinasirib ken kapadasanda kadagiti dadduma. (Tito 2:2, 3) Impadto ni Joel a nairaman kadagidiay makiraman iti panangiwaragawag ti mensahe ti Biblia, ket isu dagiti “lallakay.” (Joel 2:28) Awan duadua a mabalin a personal a napaliiwyo nga adu kadagiti natataengan a Saksi ti kaskasdi a maragsakan a makiramraman a siaaktibo iti trabaho a panangaskasaba iti binalaybalay.

Panangipakita iti Dayaw Kadakuada “a Naan-anay”

Pagregreggetan dagiti Saksi ni Jehova nga ikkan dagiti natataengan ti naisangsangayan a konsiderasion kadagiti adu a pamay-an. Kadagiti tinawen a narelihiusuan a kumbension, kas pangarigan, masansan iyur-urnosda dagiti pagtugawan a mailasin nga agpaay kadagiti natataengan. Maipakpakita met ti konsiderasion kadakuada iti indibidual a pamay-an. Idiay Japan maysa a Saksi intedna ti pagtugawanna iti kotse ti pamilia tapno ti maysa nga 87-años a baket ket maaddaan ti pagluganan a mapan iti panaggigimong ti kongregasion. Kasano ngay ti pannakagtengna a mismo kadagiti gimong? Babaen ti bisekleta. Idiay Brazil adda ti amin-tiempo a managebanghelio a 92-añosnan. Kuna dagiti managpaliiw a dagiti Saksi sadiay “ti mangtartrato kenkuana a siraraem, makisasaoda kenkuana . . . Isut’ maysa a nakapatpateg a paset iti kongregasion.”

Di kayat a sawen daytoy nga awanen ti lugar a pangparang-ayan iti panangdayaw kadagiti natataengan. Nagsurat ni Pablo kadagiti Kristiano idiay Tesalonica: “Ngem no maipapan iti ayat nga inkakabsatan, . . . aramidenyo a kasta kadagiti isuamin a kakabsat nga adda iti amin a Macedonia. Ngem dawatenmi kadakayo, kakabsat, nga itultuloyyo nga aramiden dayta a naan-anay.” (1 Tesalonica 4:9, 10) Ti umas-asping a balakad no maminsan kasapulan itatta no maipapan iti panangtratotayo kadagiti natataengan. Maysa nga 85-añosnan a Kristiano, kas pangarigan, ti naupay unay idi saan nga immawat ti maysa a kopia ti baro a pagbasaan a naibatay iti Biblia. Ti problema? Isut’ ngangngani matulengen ket dina nangngeg ti anunsio a nangipalagip iti tunggal maysa nga agpedido iti libro ket awan met asinoman idiay kongregasion ti nakapanunot nga agpedido iti dayta para kenkuana. Ti kasasaad, siempre ti dagdagus a napalinteg. Nupay kasta iyilustrar dayta nga adda ti pannakasapul ti panagbalin a nangnangruna a silalagip kadagiti kasapulan dagiti natataengan.

Adu dagiti pamay-an a ti ili ti Dios ket maaramidanda daytoy “a naan-anay.” Ti Nakristianuan a panaggigimong ti mangted gundaway a “mangparegta” kadagiti natataengan “iti ayat ken kadagiti naimbag nga ar-aramid.” (Hebreo 10:24, 25) Ket nupay dagiti agtutubo ken natataengan ti siwayawaya nga aglalangen kadagiti Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova, nalabit ti ad-adu pay a panagregget ti maaramid kadagitoy a bambanag. Kas pangarigan, dadduma a nagannak ti mangparparegta kadagiti annakda a sidadayaw nga umasideg ken makisarita kadagiti natataengan a kamkameng ti kongregasion.

Ti panangdayaw ti agtultuloy a maipakita met kadagiti natataengan iti di pormal a pamay-an. Maitunos iti prinsipio nga impaay ni Jesus idiay Lucas 14:12-14, dakdakkel a panagregget ti maaramidan pay iti panangawis kadagiti natataengan kadagiti sosial a panagtataripnong. Uray no didanto makaatender, apresiarendanto ti pannakalagip kadakuada. Dagiti Kristiano mabagbagaanda pay met a “managpadagusda koma.” (Roma 12:13) Di kasapulan daytoy a nalabor wenno sobra ti kinapintasna. Insingasing ti maysa a Saksi a taga Alemania: “Awisenyo dagiti natataengan a maipaay iti sangatasa a tsa, ket bay-anyo ida a mangisalaysay kadagiti kapadasanda kadagiti napalpalabas.”

Kuna ni apostol Pablo: “No maipapan iti panagpipinnadayaw ipangpangrunayo ti sabali.” (Roma 12:10) Kadagiti Saksi ni Jehova, dagiti nadutokan a panglakayen ti kongregasion ti nangnangruna a mangidadaulo ti panangipakita ti pammadayaw kadagiti natataengan a Kristiano. Masansan dagiti panglakayen mabalinda a tudingan dagiti natataengan kadagiti maiyanatup a trabahoda, kas ti panangsanay kadagiti kabbaro kas managebanghelio wenno tumulongda iti pannakamentenar dagiti lugar a paggigimongan dagiti Kristiano. Dagiti agtutubo a lallaki nga agserserbi kas papanglakayen ti kongregasion mangipakitada kadagiti natataengan a manangaywan ti pammadayaw babaen ti sipapakumbaba nga iyaadani kadakuada a maipaay iti pammagbaga, nga usarenda ti pannakaawat tapno magun-odan dagiti natataengan a panangmatmatda. (Proverbio 20:5) Iti panagmimiting dagita a papanglakayen, surotenda ti ulidan ti Biblia maipapan ken agtutubo nga Eliu ken pagraeman dagiti natataengan, ad-adut’ kapadasanna a lallaki, nga ikkan ida ti naan-anay a gundaway a mangiyebkas nga umun-una ti bagbagida.​—Job 32:4.

Aminentayon, nakalaklaka ti agbalin a di makaan-anus kadagiti natataengan agsipud ta saandan a makapagtignay wenno makapagpanunot a sipapardas a kas kadagiti agtutubo. Nagsayaat ti panangisalaysay ni Dr. Robert N. Butler ti sumagmamano kadagiti problema nga iyeg ti panaglakay: “Ti maysa mapukawnan ti pisikal a pigsana, ti abilidadna a makigiddan, ket dayta a mismo ti nakaro a nakabutbuteng. Mabalin a ti maysa mapukawna ti nakapatpateg nga elemento ti panagriknana kas ti panagdengngeg wenno panagkitana.” Iti panangapresiar iti daytoy, di aya rebbeng a dagiti agtutubo mangipakitada iti pannakipagrikna ken iti dungngoda?​—1 Pedro 3:8.

Wen, dagiti Kristiano itatta obligadoda a mangipakita iti pudno nga ayat, pannakaseknan, ken panagraem kadagiti natataengan nga adda iti tengngada. Ken kadagiti Saksi ni Jehova, maar-aramidan daytoy iti mapagulidanan a pamay-an. Ngem, aniat’ mapasamak, no dagiti natataengan a Kristiano​—wenno dagiti nagannak kadagiti Kristiano​—agsakitda wenno pumanglawda? Makin-responsabilidad ti panangaywan kadakuada? Dagiti sumaganad nga artikulo ilawlawagna no kasanot’ panangsungbat ti Biblia kadagitoy a salsaludsod.

[Dagiti ladawan iti panid 7]

Kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova, adut’ masarakan dagiti natataengan a makapnek a trabaho nga aramiden

Panangaywan kadagiti Intereses dagiti Natataengan

“Kitaenyo, saan laeng a ti personal nga interesesyo, no di ket dagiti met personal nga intereses dagiti dadduma.”​—FILIPOS 2:4.

1, 2. (a) Kasanot’ panangidemostrar ti bagi a manarawidwid idi umuna a siglo ti interesda iti kasapulan dagiti natataengan? (b) Aniat’ adda a pammaneknek a ti trabaho a panangasaba ket saan a naliwayan?

DI NAGBAYAG kalpasan ti Pentecostes 33 K.P. “nagtanabutob dagiti Judio a Griego [iti kongregasion Kristiano] a maikanniwas kadagiti Hebreo, ta dagiti baloda a babbai saanda a naikankano iti panagbibingay nga inaldaw [iti taraon kadagiti napanglaw].” Awan duadua sumagmamano kadagitoy balo a babbai ti natataengandan ket saanda a masustentuanen ti bagbagida. Aniaman ti kasasaad, dagiti apostoles a mismo bimmalaetda, a kunkunada: “Sumapulkayo ngarud kadagiti kakabsat kadakayo iti pito a lallaki a naimbag ti damagda, a napnoda iti espiritu ken sirib, nga isuda ti isaadtayo itoy a nasken nga aramid.”​—Aramid 6:1-3.

² Ngarud minatmatan dagiti immuna a Kristiano ti panangaywan kadagiti napanglaw kas “nasken nga aramid.” Adu a tawen ti kamaudiananna insurat ni adalan a Santiago: “Ti panagdaydayaw a nadalus ken awan tulawna iti imatang ti Diostayo ken Ama isu daytoy: sarungkaran dagiti awan ti ammada ken dagiti balo a babbai iti ladingitda.” (Santiago 1:27) Kaipapanan kadi daytoy, ngarud, a ti kapapatgan a trabaho a panangaskasaba ti maliwayanen? Saan, ta ti salaysay idiay Aramid kunana a kalpasan ti pannakaorganisar a siuumiso ti trabaho a panangtulong kadagiti balo a babbai, rimmangrang-ay “ti sao ti Dios, ket ti bilang dagiti agsursuro umadu unay sadi Jerusalem.”​—Aramid 6:7.

3. Ania a pammaregta ti naipaay idiay Filipos 2:4, ket apay a daytoy nangnangruna a maiyanatup itatta?

³ Ita maipasangotayo “kadagiti aldaw a napeggad.” (2 Timoteo 3:1) Ti panangaywan kadagiti kasapulan ti panagbiag ti pamilia ken ti sekular a panggedan ti mabalin a mangibati laeng ti bassit a pigsa kadatayo​—wenno tarigagay​—tapno maseknantay pay kadagiti kasapulan dagiti natataenganen. Ngarud, maiyanatup unay, igunamgunam ti Filipos 2:4 kadatayo a “saan a kitaen ti tunggal maysa [kadatayo] ti personal nga interesesna laeng, no di ket kasta met ti personal nga intereses dagiti dadduma.” Kasano a maaramidan daytoy iti natimbeng, praktikal a pamay-an?

Panangipaay ti Dayaw kadagiti Balo a Babbai

4. (a) Apay ken kasano a ti kongregasion idi umuna a siglo “pinadayawanna” dagiti balo a babbai? (b) Kanayon aya a nasesita dagita a sagana?

⁴ Idiay 1 Timoteo kapitulo 5, impakita ni Pablo no kasano nga inaywanan dagiti immuna a Kristiano dagiti natataenganen a balo a babbai iti kongregasion. Ingunamgunamna ken ni Timoteo: “Padayawam dagiti babbai a balo a pudnoda a balo.” (1 Timoteo 5 Bersikulo 3) Dagiti natataenganen a babbai a balo ti nailasin a nangnangruna a maikari nga umawat iti panangpadayaw iti langa ti regular a pinansial a panangtulong. Dagiti kakasta nagessatda manipud amin a makitkita a pamay-an ti panangsuporta ket ‘manginanamada laeng iti Dios ken agtalinaed kadagiti ar-araraw ken dawdawat iti rabii ken aldaw.’ (1 Timoteo 5 Bersikulo 5) Kasano a dagiti karkararagda a maipaay iti pagbiagda masungbatan? Babaen iti kongregasion. Iti organisado a pamay-an, dagiti maikari a balo a babbai maipaayanda iti nanumo a panagbiag. Siempre, no ti maysa a balo a babai addaan iti pinansial a kabaelan,wenno kakabagyan a makabael a mangsuportar kenkuana, ti kasta a sagana ket saanen a kasapulan.​—1 Timoteo 5 Bersikulo 4, 16.

5. (a) Kasano a mabalin a dadduma kadagiti balo a babbai ‘agbibiagda kadagiti ragragsak’? (b) Obligado aya idi ti kongregasion a mangsuportar kadagiti kakasta?

⁵ “Ngem ti [balo a babai] nga agbibiag kadagiti ragragsak,” imballaag ni Pablo, “idinto a sibibiag adda a natay iti [naespirituan].” (1 Timoteo 5 Bersikulo 6) Saan nga inlawlawag ni Pablo no kasano a dagiti dadduma, kas literal a panangipaulog ti Kingdom Interlinear iti dayta, ket “agtigtignay a sibubuslon.” Dadduma ti mabalin a makidangdangadang kadagiti “seksual a rikriknada.” (1 Timoteo 5 Bersikulo 11) Nupay kasta, sigun iti Liddell & Scott’s Greek-English Lexicon, ti “panagtignay a sibubuslon” mabalin a ramanenna met ti ‘nakalaklaka a panagbibiag wenno iti aglablabes a kinanam-ay.’ Nalabit, ngarud, dadduma tarigagayanda a ti kongregasion ti mangpabaknang kadakuada, a gastuan ti nakabusbuslon, aglablabes a panagbiag, nga awan kinatimbengna. Aniaman ti kaso, impamatmat ni Pablo a dagiti kakasta ket saanda a kualipikado nga umawat ti tulong ti kongregasion.

6, 7, ken ti footnote. (a) Ania “ti listaan”? (b) Apay a dagidiay nababbaba ngem 60 ti edadda saanda a kualipikado nga umawat iti tulong? (c) Kasano a tinulongan ni Pablo dagiti balo nga ub-ubing iti panangawatda iti dakes a “pannakaukom”?

⁶ Ngarud kinuna ni Pablo: “Saan koma a pailista ti uray siasino a kas balo [kadagidiay umawat ti pinansial a tulong] no awan pay innem a pulo a tawenna.” Idi kaaldawan ni Pablo ti babai a nalabesen a 60 ti tawenna ti kaawatan mamatmatmatanen a kas din makabael a mangsustento ti bagbagina ken din mabalin a makiasawa manen.a “Ngem,” kinuna ni Pablo, “dika awaten dagiti balo nga ub-ubing [a maipailista], ta inton agbalinda a naalas a maisalungasing ken Kristo, tarigagayanda ti makiasawa, a makabasolda gapu ta tinallikudanda di immuna a karida.”​—1 Timoteo 5 Bersikulo 9, 11, 12.

⁷ No koma “ti listaan” silulukat kadagiti balo nga ub-ubing, mabalin a dadduma ti sidadarasudos nga ideklarada ti intensionda nga agtalinaed nga agmaymaysa. Bayat ti panaglabas ti panawen, nupay kasta, mabalin a marigatanda a mangtengngel kadagiti “seksual a tartarigagayda” ket kayatda ti makiasawa manen, ‘a makabasolda gapu ta tinallikudanda ti immuna a karida’ nga agtalinaed a maymaysa. (Idiligyo iti Eclesiastes 5:2-6.) Linapdan ni Pablo dagiti kakasta a parikut babaen ti pananginayonna, “tarigagayak ngarud dagiti ub-ubing a balo a makiasawada koma, agipasngayda kadagiti annak.”​—1 Timoteo 5 Bersikulo 14.

8. (a) Kasano a dagiti pagannurotan ni Pablo sinalaknibanna ti kongregasion? (b) Naaywanan met aya dagiti agkasapulan a balo nga ub-ubing wenno dagiti lallakay?

⁸ Linimitaran met ti apostol ti listaan dagidiay addaan naundayen a rekord ti nasayaat a Nakristianuan nga ar-aramid. (1 Timoteo 5 Bersikulo 10) Gapuna ti kongregasion ket saan a maysa a “welfare state” a maipaay kadagiti nasadut wenno naagum. (2 Tesalonica 3:10, 11) Ngem ania ngay ti maipapan kadagiti natataengan a lallaki wenno balo nga ubbing? No dagita ket pumanglawda, awan duadua a ti kongregasion ti mangaywan kadakuada iti indibidual a pamay-an.​—Idiligyo iti 1 Juan 3:17, 18.

9. (a) Apay a dagiti urnos a panangtaraken kadagiti natataengan itatta naiduma kadagidiay naaramid idi umuna a siglo? (b) Ti panangisalaysay ni Pablo kadagiti balo a babbai idiay 1 Timoteo kapitulo 5 tulongannatayo a mangapresiar iti ania itatta?

⁹ Dagita nga urnos ti mabalbalin a nawadwadda a maipaay kadagiti kasapulan dagiti kongregasion idi umuna a siglo. Ngem kas kinuna ti The Expositor’s Bible Commentary: “Itatta, babaen iti ganansia ti insurance, social security, ken dagiti gundaway ti panggedan, naiduma ti adda a kasasaad.” Kas resulta iti nagbalbaliw a kasasaad iti kagimongan ken iti panagbiag, natakkon iti pannakasapul kadagiti kongregasion itatta a mangsalimetmet iti listaan dagiti natataengan a tutulongan. Nupay kasta, dagiti sasao ni Pablo ken ni Timoteo tulongannatayo a mangapresiar: (1) Dagiti parparikut dagiti natataengan isudat’ pakaseknan ti intero a kongregasion​—nangnangruna kadagiti papanglakayen. (2) Ti panangaywan kadagiti natataengan ti masapul nga umiso ti pannakaorganisarna. (3) Ti kasta a panangaywan ket makedngan laeng kadagidiay pudpudno nga addaan pakasapulan.

Kas Papanglakayen a Mangkita kadagiti Interesesda

10. Kasano a makaidaulo itatta dagiti panglakayen iti panangipakita ti interes kadagiti natataengan?

¹⁰ Kasano ti panangidaulo ita dagiti manangaywan iti panangipakita ti interes kadagiti natataengan? Sagpaminsan mabalinda nga itampok dagiti kasapulan dagiti natataengan iti agenda ti panagmimitingda. No kasapulan ti espisipiko a tulong, mabalinda nga iyurnos ti pannakaited dayta. Mabalin a saan nga isuda ti personal a mangipaay iti panangaywan, yantangay masansan nga adu met dagiti situtulok​—agraman dagiti agtutubo​—idiay kongregasion a makatulong. Nupay kasta, mabalinda nga aywanan a sisisinged ti kasta a panangaywan, nalabit babaen ti panangdutokda ti maysa a kabsat a lalaki a mangiyurnos iti pannakaited ti panangtaripato iti maysa nga indibidual.

11. Kasano a mapakaammuan dagiti panglakayen dagiti bagbagida kadagiti kasapulan dagiti natataengan?

¹¹ Imbalakad ni Salomon: “Imatangam a naimbag dagiti arbanmo.” (Proverbio 27:23) Iti kasta mabalin a personal a sarungkaran dagiti manangaywan dagiti natataengan tapno madeterminar no kasano ti kasayaatan “pannakitinnulong . . . kadagiti kasapulanda.” (Roma 12:13) Kastoy ti panangiyebkas ti maysa nga agdaldaliasat a manangaywan: “Dadduma kadagiti natataengan managwaywayasda, ket ti basta panangsalsaludsod laeng kadakuada no ania dagiti kasapulan nga aramiden awan pagimbaganna. Nasaysayaat ti panangtarus no ania dagiti kasapulan nga aramiden ket aramidenen dayta a trabaho!” Idiay Japan nakita ti sumagmamano a manangaywan a ti maysa a 80-años a kabsat a babai ti makasapul iti adu nga atension. Kinunada: “Itan kitkitaenmin nga adda maysa a mangkita kenkuana a mamindua iti maysa nga aldaw, iti agsapa ken iti rabii, babaen ti isasarungkar wenno panagtelepono.”​—Idiligyo iti Mateo 25:36.

12. (a) Kasano a maaywanan dagiti panglakayen a dagiti natataengan magunggonaanda kadagiti panaggigimong ti kongregasion? (b) Ania a naimbag a pakausaran ti maaramidan dagiti tapes nga inaramid ti Sosiedad?

¹² Dagiti manangaywan maseknanda met a dagiti natataengan ket magunggonaanda met koma kadagiti gimong ti kongregasion. (Hebreo 10:24, 25) Adda aya dadduma nga agkasapulan ti mapagluganan? Dagiti dadduma kadi saanda “dumngeg ken makaawat” kadagiti gimong gapu iti saan a pannakangngeg? (Mateo 15:10) Nalabit praktikal ti panangikabil kadagiti headphones a para kadakuada. Umas-asping iti dayta, sumagmamano a kongregasion ti addaanen kadagiti linea ti telepono iti panaggigimongda tapno dagiti masakit ket makangngegda kadagiti pagtaenganda. Dadduma irekordda ti panaggigimongda kadagiti tapes nga agpaay kadagidiay masakit unay tapno tumabuno​—iti sumagmamano a kaso gumatgatangda kadagiti tape recorders para kadakuada. Ket no maipapan kadagiti tapes, kuna ti maysa a panglakayen idiay Alemania: “Nagbisbisitaakon ti sumagmamano kadagiti natataengan nga agtugtugawda laengen iti sanguanan ti telebision ket buybuyaen dagiti programa a narigat payen nga iladawan kas makapabileg iti naespirituan.” Apay a dikay paregtaen ida nga agdengngeg laengen kadagiti tapes nga ar-aramiden ti Sosiedad, kas dagidiay naglaon kadagiti kankanta ti Pagarian ken panagbasa ti Biblia?

13. Kasano a matulongan dagiti nataengan nga agtalinaed nga aktibo kas manangiwaragawag ti Pagarian?

¹³ Dadduma kadagiti lallakay a miembro ti kongregasion nagbalindan nga iregular wenno inaktibo kas manangaskasaba. Ti edad, nupay kasta, ket saan a nasesita a manglapped iti maysa iti panangiwaragawag ti “naimbag a damag ti pagarian.” (Mateo 24:14) Mabalin a sumagmamano ti agtignay iti simple a panangawisyo a makipagtrabaho a kaduayo iti tay-ak ti serbisio. Nalabit mabalinyo a biagen ti ayatda iti panangaskasaba babaen ti panangiranud kadakuada kadagiti kapadasan iti tay-ak ti serbisio. No ti panaguli kadagiti agdan ket maysa a parikut, iyurnosyo ti panagtrabahoda kadagiti apartments nga addaan elebeytor wenno kadagiti lugar a dagiti pagtaengan ket awan dagiti tuktukadda. Dadduma kadagiti agibumbunannag mabalinda met nga ikuyog dagiti natataengan kadagiti iyad-adalanda ti Biblia​—wenno aramiden ti panagadal iti pagtaengan dagiti natataengan.

14 ken kahon. (a) Aniat’ maaramidan dagiti panglakayen no ti maysa a nataenganen a kabsat a lalaki agbanag iti nakaro unay a pinansial a panagrigat? (b) Kasano a nagtignay ti sumagmamano a kongregasion kadagiti kasapulan dagiti natataengan nga agibumbunannag?

¹⁴ ‘Ti kuarta ket maysa a salaknib.’ (Eclesiastes 7:12) Kaskasdi nga adu kadagiti natataengan a kakabsattayo a lalaki wenno babai ti adda kadagiti narigat a pinansial a kasasaad ket awan dagiti kakabagianda a situtulok a tumulong kadakuada. Dagiti indibidual iti kongregasion nupay kasta, ti masansan a maragsakan a mangbadang no mapakaammuanda iti pakasapulan. (Santiago 2:15-17) Mabalin met a kitaen dagiti panglakayen dagiti adda a maipaay ti gobierno wenno social services, insurance policies, dagiti pension, ken dadduma pay. Iti dadduma a dagdaga, nupay kasta, dagita a serbisio narigatda a magun-odan, ket awanen ti mabalin a pagpilian no di suroten ti padron idiay 1 Timoteo kapitulo 5 ket iyurnos a ti intero a kongregasion ti mangted iti tulong. (Kitaenyo ti Organisado a Mangitungpal ti Ministeriotayo, panid 122-3.)

Dagiti agibumbunannag idiay Nigeria ti regular a mangbadbadang iti maysa nga 82-años a regular a payunir ken ti asawana kadagiti material a regregalo. Kalpasan ti panangeskediol ti gobierno a marakrak ti patakder a pagtataenganda, ti kongregasion ti nangawis kadakuada nga umakar iti maysa a siled a naisilpo iti Kingdom Hall aginggana a maiyurnos dagiti dadduma a pagdagusanda.

Idiay Brazil maysa a kongregasion ti nangtangdan ti maysa a nars a mangtaripato iti pagassawaan a natataengan. Maigiddato iti dayta, maysa a kabsat a babai ti naituding nga agdalus iti balayda, agsagana ti taraonda, ken aywanan dagiti dadduma a pisikal a kasapulanda. Kada bulan ti kongregasion ti mangilaslasin iti kuarta a mausarda.

15. (a) Adda kadi pagpatinggaan ti tulong a maipaay iti kongregasion? (b) Kasano a ti balakad iti Lucas 11:34 maiyanatup kadagiti dadduma nga aglablabes ti panagdawatda?

¹⁵ Kas idi umuna a siglo, dagita a sagana ti agpaay kadagidiay maikari a pudpudno nga agkasapulan kadakuada. Dagiti manangaywan saanda nga obligado a mangipaay kadagiti aglablabes a kalikagum wenno ipaay dagiti di nainkalintegan a panagdawat. Dagiti met natataengan, masapul a salimetmetanda ti ‘simple wenno naipamaysa a mata.’​—Lucas 11:34.

Kas Indibidual a Manangkita kadagiti Interesesda

16, 17. (a) Apay nga importante met kadagiti dadduma malaksid kadagiti panglakayen ti maaddaan iti interes kadagiti natataengan? (b) Kasano a dagiti okupado nga agibumbunannag ‘magundawayanda ti panawen’ nga agpaay kadagiti natataengan?

¹⁶ Di pay unay nabayag maysa a nataenganen a kabsat a babai ti naipan iti maysa nga ospital. Ti diagnosis ket isu ti malnutrision. “No koma ad-adu idiay kongregasion ti nangipakita iti personal nga interes kenkuana,” insurat ti maysa a panglakayen, “nalabit di koma napaspasamak daytoy.” Wen, dagiti panglakayen saan nga is-isuda laeng ti mangipaay iti interes kadagiti natataengan. Kuna ni Pablo: “Datayo agkikinnamkamengtayo ti maysa ken maysa.”​—Efeso 4:25.

¹⁷ Nalabit dadduma kadatayon ti madagdagsenan kadagiti personal a responsabilidad. Ngem ‘kitaen tunggal maysa, saan a ti personal nga interesna laeng.’ (Filipos 2:4) Babaen iti umiso a personal nga organisasion, masansan a mabalinyo a ‘gundawayan ti panawen.’ (Efeso 5:16) Kas pangarigan, mabalinyo kadi a sarungkaran ti maysa a nataengan kalpasan ti panagserbiyo iti tay-ak? Dagiti al-aldaw ti lawas ti nangnangruna a panawen a nakalidliday para kadagiti dadduma. Uray met dagiti tin-edyer, mabalinda ti makiraman iti panagsarungkar kadagiti nataengan ken panagaramid iti trabaho a para kadakuada. Inkararag ti maysa a babai a tinulongan ti maysa nga agtutubo: “Pagyamanan Jehova gapu ken ni agtutubo a Kabsat John. Anian a nagimbagan a tao dayta.”

18. (a) Apay a ti pannakipatpatang iti maysa a nataengan narigat no maminsan? (b) Kasano a maaramidan ti maysa ti panagsarungkar wenno ti pannakipatpatang iti nataengan a tao a makapabileg kadakuada a dua?

¹⁸ Kadagiti panaggigimong, mangipapaaytay laeng aya iti simple a panangkablaaw kadagiti natataengan? Ikabilyon, mabalin a saan a nalaka ti pannakipatpatang iti maysa a narigaten a makangngeg wenno marigatan a mangiyebkas iti bagina. Ket yantangay gapu ta ti kumapkapsut a salun-at ti mabalin a makaparigat, saan nga amin a natataengan ket addaanda ti naragsak a disposision. Nupay kasta, “ti naanus iti espirituna naim-imbag.” (Eclesiastes 7:8) Babaen ti bassit pay a panagregget, ti pudpudno a “panaglilinniwanliwa” ti mabalin a sumaruno. (Roma 1:12) Padasenyo ti mangisalaysay ti maysa a kapadasan iti tay-ak iti serbisio. Iramanyo ti punto a nabasayo idiay Ti Pagwanawanan wenno Agriingkayo! Wenno nasaysayaat pay, dakayo ti agimdeng. (Idiligyo ti Job 32:7.) Adu dagiti banag a mairanud dagiti natataengan kadakayo no palubosanyo ida. Inamin ti maysa a panglakayen: “Ti panangsarungkar iti dayta a nataengan a kabsat ti dakkel pagimbaganna a maipaay kaniak.”

19. (a) Ti pannakaseknantayo kadagiti natataengan ti dumanon met kadagiti siasino? (b) Aniat’ sumagmamano a pamay-an a mabalintayo a maitulong kadagiti pamilia a mangtartaripato kadagiti natataengan a nagannak?

¹⁹ Saan aya a ti pannakaseknanyo kadagiti natataengan rebbeng a maidanon met kadagiti pamilia a mangay-aywan kadakuada? Maysa a pagassawaan a mangtartaripato kadagiti lumakay ken bumaketen a nagannak kadakuada ti nangibaga: “Imbes a paregtaendakami, dadduma iti kongregasion nagbalinda pay a manangbabalaw. Kuna ti maysa a kabsat a babai: ‘No kanayon a lumanglangankayo kadagiti gimong, agbalinkayo a masakit iti naespirituan!’ Ngem daytoy a kabsat a babai saan met a situtulok a mangaramid iti aniaman a mangtulong kadakami a makaatender iti ad-adu pay a panaggigimong.” Ti ad-adda pay met a makaupay isu dagiti di nalawag a karkari a kas iti, ‘No kasapulanyo ti tulong, pakaammuannak.’ Masansan umas-asping dayta iti panangikuna, “Aginudokayo ket agbussogkayo.” (Santiago 2:16) Anian a nasaysayaat koma no ti pannakaseknanyo ket maipakita babaen ti panagtignay! Kuna ti maysa a pagassawaan: “Dagiti gagayyem ti nakaskasdaaw ken manangtulongda unay! Dadduma ti mangaywan ken ni Nanang iti dua nga aldaw nga agsaruno tapno maaddaankami met ti sagpaminsan a panaginana. Dadduma ti mangikuykuyog kenkuana kadagiti panangiyadal iti Biblia. Ket daytat’ pudpudno a mangparegta kadakami no dagiti dadduma agsaludsodda maipapan iti kasasaadna.”

20, 21. Aniat’ maaramidan dagiti natataengan a mangbadang met kadagidiay mangtartaraken kadakuada?

²⁰ Iti kaaduanna dagiti natataengantayo ti nasayaat pannakaay-aywanda. Nupay kasta, ania met ngay ti maar-aramidan dagiti natataengan a Saksi a mismo tapno dagita nga aramid ket maaramidan met a buyogen ti rag-o a saan a sililiday? (Idiligyo iti Hebreo 13:17.) Makitunoskayo kadagiti urnos nga ar-aramiden dagiti panglakayen a maipaay iti pannakaaywanyo. Iyebkasyo ti panagyaman ken panangipateg iti aniaman nga aramid a panangipakita iti kinamanangngaasi, ken liklikanyo ti panagdawat nga aglablabes wenno ti panagbalin a nalabes a manangbabalaw. Ket nupay dagiti panagpaut-ot ken saksakit ti panaglakay wenno panagbaket ket pudnoda, padpadasenyo ti mangipamatmat iti naragsak, positibo a kababalin.​—Proverbio 15:13.

²¹ ‘Nagsayaat dagiti kakabsat. Diak ammo no aniat’ maaramidak no awanda,’ daytat’ mangmangngegan a kunkuna dagiti adu kadagiti natataengan. Nupay kasta, ti kangrunaan a responsabilidad a panangaywan kadagiti natataengan ti naipabaklay kadagiti annakda. Ania ti ramanen daytoy, ket kasanot’ kasayaatan a panangsaranget iti daytoy a karit?

[Dagiti Footnote]

Malagipyo Pay aya?

◻ Ania a sagana ti naaramid idi umuna a siglo a maipaay kadagiti natataenganen a balo a babbai?

◻ Kasano a maorganisar dagiti manangaywan ti panangtaripato kadagiti natataengan idiay kongregasion?

◻ Kasano a maipamatmat dagiti indibidual idiay kongregasion ti interes kadagiti natataenganen a kakabsat a lallaki ken babbai?

◻ Aniat’ maaramidan dagiti natataengan a mangbadang kadagidiay mangipapaay iti tulong kadakuada?

[Kahon iti panid 11]

Panangtulong kadagiti Natataengan​—Aniat’ Ar-aramiden dagiti Dadduma

Maysa a kongregasion idiay Brazil ti nakasarak iti kumbiniente a pamay-an a panangaywan kadagiti pisikal a kasapulan ti maysa a kabsat a lalaki nga agtataeng iti asideg ti Kingdom Hall da: Ti grupo ti panagadal ti libro a naituding nga agdalus iti hall ti mangdalus met iti pagtataenganna.

Ti sabali pay a kongregasion sadiay ti nakasarak iti nalaka a pamay-an tapno agtalinaed ti maysa a kabsat a lalaki nga addaan an-anayen nga aktibo iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. No umayen ti batangna a mangted ti palawag, maysa a kabsat a lalaki ti naituding a mangikuyog ti dua wenno tallo nga agibumbunannag a kaduana a mangsarungkar iti kabsat. Malukatan ti ababa a panagtataripnongda babaen iti kararag, ket ti kabsat ipalawagna ti naituding a palawagna. Maited met ti nasesita a pammalakad. Anian a makaparegta daytoy nga isasarungkar!

Dagiti agdaldaliasat a manangaywan ti mangipakpakita ti nasayaat nga ulidan iti panangidaulo. Iti maysa a kongregasion maysa a lakayen a kabsat a situtugawen iti wheelchair ti nagbalin a managalimuteng ket kas resultana mammano ti pannakabisitana. Nupay kasta, ti agdaldaliasat a manangaywan, inyurnosna nga ikkan daytoy a kabsat ti pribado a panangipabuya ti palawagna babaen iti slide. Ti kabsat a lakay makasangit pay iti inna nakita. Kuna ti manangaywan: “Mariknak a dakkel ti pannakagunggonak iti pannakakitak no kasano a ti bassit nga atension ken ayat ket makaiyeg iti kasta a resulta.”

Dadduma a panglakayen idiay Nigeria ti nagaramid ti panangipastor a panagsarungkar iti maysa a kabsat a lakay ket nakitada nga isu ti masakit unay. Isut’ dagdagus a naipan iti ospital. Ti kabsat a lakay ti nasarakan a makasapul iti nawadwad a medikal a pannakaagas, ngem, saanna a kabaelan a bayadan dayta. Idi napakaammuan ti kongregasion iti kasapulanna, dagiti agibumbunannag nakaurnongda ti nawadwad a kuarta a mangaywan iti gastosna. Dua a panglakayen ti nagsinsinnublat a mangisublisubli kenkuana iti ospital, nupay daytoy kasapulanna ti panangala ti panawenda manipud trabahoda. Addaanda ti ragsak, nupay kasta, nga immimbag ti kabsat manipud an-anayenna ket nakapag-auxiliary payunir agingga iti ipapatayna uppat a tawen iti kamaudiananna.

Idiay Filipinas maysa a baket a kabsat ti awan pamiliana. Nangaramid ti kongregasion ti urnos ti pannakaaywanna bayat dagiti tallo a tawen ti panagsakitna. Isu ti impaayanda ti bassit a lugar a pagtaenganna, inyeganda ti taraonna iti kada aldaw, ken tinaripatoda pay ti kinadalusna.

[Ladawan iti panid 10]

Amin mabalinda ti makiraman iti pammadayaw kadagiti natataengan iti kongregasion

Panangipakita iti Nadiosan a Debosion Kadagiti Natataenganen a Nagannak

“Ammuen koma [dagiti annak wenno appo] nga umuna nga ipakitada ti nadiosan a debosion kadagiti kabbalayda met laeng ken ipaay ti maiparbeng a pannupapak kadagiti nagannakda ken apongda, ta daytoy makaay-ayo iti imatang ti Dios.”​—1 TIMOTEO 5:4.

1, 2. (a) Asinot’ pagsungsungbaten ti Biblia iti panangtaraken kadagiti nataenganen a nagannak? (b) Apay a serioso a banag ti panangbaybay-a ti Kristiano iti daytoy nga annongen?

KAS maysa nga ubing, datayo ti pinadakkel ken sinalaknibanda. Kas maysa a nataenganen, sinapulyo ti pammagbaga ken panangsuportarda. Ngem itan limmakay ken bimmaketdan ket kasapulandan ti mangsuportar kadakuada. Kuna ni apostol Pablo: “Ngem no adda balo nga adda annakna wenno appona, ammuen koma dagitoy nga umuna nga ipakitada ti nadiosan a debosion kadagiti kabbalayda met laeng ken panangliwliwada kadagiti nagannak kadakuada ken ap-apongda, ta daytoy makaay-ayo iti imatang ti Dios. Ngem no adda saan a mangtaraon kadagiti adda iti aywanna, ket nangruna kadagiti kabbalayna met laeng, naglikudanna ti pammati ket dakdakes ngem ti saan a mammati.”​—1 Timoteo 5:4, 8.

² Rinibo kadagiti Saksi ni Jehova itatta ti mangtartaraken kadagiti natataenganen a nagannak kadakuada. Ar-aramidenda dayta saan la a gapu iti “kinamanangngaasi” (The Living Bible) wenno kas “annongen” (The Jerusalem Bible) no di ket gapu iti “nadiosan a debosion,” kayatna a sawen, panangidaydayaw iti Dios. Bigbigenda a ti panangtallikud kadagiti nagannak iti maysa idi panawen iti pannakasapul ket kaipapananna ti ‘panangtallikud iti [Nakristianuan] a pammati.’​—Idiligyo iti Tito 1:16.

‘Ibaklayyo ti Awityo’ a Panangtaraken

3. Apay a mabalin a ti panangtaraken kadagiti nagannak ket maysa a pudpudno a karit?

³ Ti panangasikaso kadagiti natataenganen a nagannak nagbalinen a pudpudno a karit, nangnangruna kadagiti dagdaga iti Laud. Dagiti pamilia masansan a masinasinada. Ti ngina ti panagbiag ngimmato a saanen a makontrol. Dagiti assawa a babbai kanayonda metten kadagiti panggedan. Ti panangtaraken kadagiti nataenganen a nagannak ngarud ti nagbalin a dakkel nga annongen, nangnangruna no ti mangtartaraken ket saan metten nga agtutubo a mismo. “Addakami metten kadagiti edad a 50’s nga addaan kadagiti natataenganen nga annak ken appokomi nga agkasapulan met ti tulong,” kuna ti maysa a kabsat a babai a pagregreggetanna a taraknen ti naganak kenkuana.

4, 5. (a) Iti siasino ti ipamatmat ti Biblia a masansan mabalin a pakaipabaklayan ti panangaywan? (b) Kasanot’ pananglisi dagiti dadduma iti responsabilidadda kadagiti dadakkelda idi kaaldawan ni Jesus?

⁴ Impamatmat ni Pablo a ti responsabilidad mabalin a pakiramanan dagiti “annak wenno appoko.” (1 Timoteo 5:4) No maminsan, nupay kasta, dagiti annak madida a ‘mangibaklay iti awitda’ a panangtaraken. (Idilig iti Galacia 6:5.) “Ni manangko naglikudanna pay laeng ti adda a kasasaad,” inreklamo ti maysa a panglakayen. Ngem makaay-ayo aya ti kasta a kurso ken ni Jehova? Lagipenyo ti naminsan nga imbaga ni Jesus kadagiti Pariseo: “Ta ni Moises kinunana, ‘Dayawem ni amam ken ni inam’ . . . Ngem kunayo, ‘No adda agkunanto iti ama ken iti ina: “Naidatonen (corban, kayatna a sawen, maysa a sagut a naidedikaren iti Dios,) daydiay mabalinko koma a pagserbi kenka,”’​—ket dikay ipalubosen kenkuana nga agaramid pay ti aniaman a maipaay iti ama wenno iti ina, nga ikkatenyo ti kapapaayan ti sao ti Dios gapu iti ugali nga inyawatyo.”​—Marcos 7:10-13.

⁵ No ti maysa a Judio dina pagan-ano a badangan dagiti marigrigatan a dadakkelna kasapulanna laeng ti panangideklara kadagiti sanikuana a “corban”​—maysa a sagut a nailasin a mausar idiay templo. (Idiligyo iti Levitico 27:1-24.) Nupay kasta, kaawatan nga isut’ saan nga insigida a mapilit, a mangiyawat iti daytoy maikuna a sagut wenno daton. Gapuna mabalinna a petpetan (ken awan duadua usaren) ti sanikuana iti nakedngan a panawen. Ngem no dagiti nagannak kenkuana kasapulanda ti pinansial a tulong mabalinna ti aglisi iti daytoy nga annongenna babaen ti sisasanto a panangideklararna nga amin a sanikuana ket “corban.” Kinondenar ni Jesus daytoy a kinasuitik.

6. Aniat’ mabalin a mangtignay kadagiti dadduma itatta a mangliklik met kadagiti annongenda kadagiti dadakkelda, ken makaay-ayo aya daytoy iti Dios?

⁶ Ti Kristiano nga agus-usar kadagitoy kawaw a pambar tapno maliklikan ti annongenna ket saanna nga al-allilawen ti Dios. (Jeremias 17:9, 10) Pudno, dagiti parikut a pinansial, nakapuy a salun-at, wenno dagiti umas-asping a kasasaad ti mabalin a dakkel ti pananglimitarna no kasano kadakkel ti maaramidan ti maysa kadagiti nagannakna. Ngem dadduma mabalin nga ipatpategda laeng dagiti kinabaknangda, panawenda, ken panagbukbukodda a nangnangruna ngem ti pagimbagan dagiti nagannak kadakuada. Ngem, anian a kinamanaginsisingpet, ti panangikasaba ti Sao ti Dios ngem pagbalinen nga “awan mamaayna” dayta babaen ti ditay panagtignay a maipaay kadagiti dadakkeltayo!

Panagtutunos ti Pamilia

7. Kasano a makapagtutunos ti pamilia iti panangipaay iti panangaywan iti lakayen wenno baketen a naganak?

⁷ Dadduma nga eksperto irekrekomendarda a no rumsua ti maysa a krisis a nakairamanan ti maysa a nataenganen a nagannak, mabalin a maangay ti kumperensia ti pamilia. Maysa a miembro ti pamilia ti mabalin a mangibaklay iti kadakkelan iti responsabilidad. Ngem babaen iti sikakalma ken addaan panggep a panangangay iti “nalimed a panagsasarita,” masansan a dagiti pamilia makaiyurnosda kadagiti pamay-an a pagraranudan ti adda nga annongen. (Proverbio 15:22) Dadduma kadagiti adayo ti pagtataenganda mabalinda ti tumulong iti pinansial ken ti sagpaminsan nga isasarungkar. Dadduma mabalin a kabaelanda a tamingen dagiti trabaho wenno mangted ti transportasion. Ta, uray ti laeng iyaanamong a mangsarungkar a regular kadagiti nagannak ket mabalinen a maysa a nagpateg a tulong. Kuna ti maysa a kabsat a babai nga addan kadagiti 80 a tawtawenna maipapan iti panagsarungkar dagiti annakna, “Kaiyarigan dayta ti maysa nga agas a mangpapigsa!”

8. (a) Nailaksid aya dagiti kameng ti pamilia nga adda iti amin-tiempo a serbisio iti panangaywan kadagiti dadakkelda? (b) Aginggat’ ania ti nagtengan dagiti dadduma nga adda iti amin-tiempo a serbisio tapno maay-wananda dagiti obligasionda kadagiti nagannak kadakuada?

⁸ Nupay kasta, mabalin a maipasango dagiti pamilia iti delikado a parikut, no ti maysa a miembro ket adda iti amin-tiempo a serbisio. Dagiti amin-tiempo a ministro saanda nga ilaklaksid ti bagbagida manipud kadagita nga obligasion, ket adu ti nagaramiden kadagiti naisangsangayan a panagregget a mangipaay iti panangaywan kadagiti nagannak kadakuada. Kuna ti maysa a manangaywan iti sirkito: “Dikam pulos pinampanunot no kasano karigat iti pisikal ken iti emosional ti panangtaraken kadagiti nagannak kadakami, nangnangruna no maigiddato iti dayta pagregreggetanmi a maragpat dagiti pagkasapulan iti amin-tiempo a serbisio. Kinapudnona, naiyegkami iti pagpatinggaan iti panagibturmi ket nariknami ti pannakasapul iti ‘pannakabalin a nalablabes ngem iti gagangay.’” (2 Corinto 4:7) Sapay koma ta itultuloy a sustentuan ni Jehova dagiti kakasta.

9. Ania a pammaregta ti mabalin a maipaay kadagidiay awan maaramidanda no di panawan ti amin-tiempo a serbisio tapno taraknen dagiti dadakkelda?

⁹ No maminsan, nupay kasta, kalpasan a masukimat amin dagiti dadduma a posibilidad, ti maysa a kameng ti pamilia awan mapagpilianna no di aglusulos iti amin-tiempo a serbisio. Kaawatan, ti maysa a kasta ti addaan aglalaok a rikna maipapan iti panangibbetna iti pribilehiona iti serbisio. ‘Ammomi a Nakristianuan a responsabilidadmi ti panangtaraken iti baketen ken masaksakit a nanangmi,’ kuna ti maysa a dati a misionera. ‘Ngem no maminsan daytat’ kasla karkarna a rikna.’ Laglagipenyo, nupay kasta, a ti ‘panangalagad iti nadiosan a debosion idiay pagtaengan ket makaay-ayo iti imatang ti Dios.’ (1 Timoteo 5:4) Laglagipenyo met, a “saan a nakillo ti Dios tapno lipatenna ti aramidyo ken ti ayat nga impakitayo iti naganna, gapu iti panangtulongyo kadagiti sasanto ken iti panangtultulongyo pay ita kadakuada.” (Hebreo 6:10) Maysa a pagassawaan a pinanawanda ti adu a tawen nga amin-tiempo a serbisio ti nagkuna: “Ti inkam panangmatmat itatta iti dayta, ket napateg kadakami itatta ti panagtaraken kadagiti dadakkelmi a kas met ti kaaddami iti amin-tiempo a serbisio.”

10. (a) Apay a dadduma nga adda iti amin-tiempo a serbisio pimmanawda a di naintiempuan? (b) Kasanot’ rebbeng a panangmatmat dagiti pamilia iti amin-tiempo a serbisio?

¹⁰ Ngem, nalabit, dadduma pinanawanda ti amin-tiempo a serbisio iti di umiso a tiempo gapu ta inrason dagiti kakabagianda: ‘Saankay a naigalut kadagiti panggedan ken pamilia. Apay a saan a dakayo ti mangaywan kada Tatang ken Nanang?’ Nupay kasta, saan kadi a ti trabaho a panangaskasaba ti ad-adda a naganat a trabaho a maar-aramiden itatta? (Mateo 24:14; 28:19, 20) Dagidiay adda iti amin-tiempo a serbisio ngarud ti mangar-aramid iti nagpateg a trabaho. (1 Timoteo 4:16) Kasta met impamatmat ni Jesus a, kadagiti dadduma a kasasaad, ti serbisio iti Dios ti mabalin a maipangpangruna ngem kadagiti dadduma a bambanag iti pamilia.

11, 12. (a) Apay a binagbagaan ni Jesus ti maysa a lalaki a “bay-am dagiti natay nga ipomponda dagiti minatayda”? (b) Ania dagiti urnos nga inaramid dagiti dadduma a pamilia no adda ti maysa a miembro nga adda iti amin-tiempo a serbisio?

¹¹ Kas pangarigan, idi ti lalaki saanna nga inawat ti panangawis ni Jesus nga agbalin a pasurotna, a kunkunana: “Palubosannak pay a mapan ken mangipompon ken amak,” simmungbat ni Jesus: “Bay-am dagiti natay [a naespirituan] a mangipompon kadagiti minatayda, ngem sika mapanka ket ipakaammom ti pagarian ti Dios.” (Lucas 9:59, 60) Gapu ta itabtabon dagiti Judio dagiti minatayda iti dayta met laeng aldaw ti ipapatay, kaawatan a ti ama daydiay a lalaki ket saan pay nga aktual a natay. Mabalin a daydiay a lalaki tarigagayanna laeng ti makikadua iti lakayen nga amana agingga iti ipapatay ti amana. Nupay kasta, yantangay dadduma kadagiti kakabagianna ti kaawatan nga addada pay met laeng a mangipaay iti daytoy a panangtaraken, pinaregta ni Jesus ti lalaki nga “ipakaammona ti pagarian ti Dios.”

¹² Umas-asping iti dayta dadduma a pamilia nakitada a no amin a kameng agtutunosda, masansan a maiyurnos a makiraman ti adda iti amin-tiempo a serbisio iti panangtaraken kadagiti nagannak uray no dina pampanawan ti amin-tiempo a serbisio. Kas pangarigan, dadduma kadagiti amin-tiempo a ministro tultulonganda dagiti nagannak kadakuada no ngudot’ lawas wenno bayat dagiti panawen ti bakasion. Makapainteres, ta adu kadagiti natataenganen a nagannak ipapilitda a dagiti annakda agtalinaedda iti amin-tiempo a serbisio, uray no addada iti kalalainganna a panagsakripisio iti biang ti nagannak kadakuada. Sibabaknang a bendisionan ni Jehova dagidiay mangipangpangruna kadagiti intereses ti Pagarian.​—Mateo 6:33.

Ti “Kinasirib” ken “Pannakaawat” No Tumipon dagiti Nagannak

13. Ania dagiti parparikut a mabalin a rumsua no ti maysa a naganak maawis a tumipon a kadua dagiti annakna?

¹³ Inyurnos ni Jesus a ni nabalon nga inana ti makipagtaeng kadagiti manamati a kakabagianna. (Juan 19:25-27) Adu kadagiti Saksi ti nangawis met kadagiti nagannak kadakuada a tumipon kadakuada​—ket naglak-amda kadagiti adu a makaparagsak a tiempo ken bendision kas resulta daytoy. Nupay kasta, dagiti di agkabagayan nga estilo ti panagbiag, ti limitado a panagbukbukod, ken ti dagsen ti panangipaay iti inaldaw-aldaw a panangtaraken ti masansan a mamagbalin iti panangala iti maysa a naganak iti pagtaengan ti maysa a makapaupay kadagiti isuamin a maseknan. “Ti panangaywan ken ni Nanang ti ad-adda a mangpanerbios kaniak,” kuna ni Ann, a ni katuganganna a babai ti agsagsagaba manipud iti sakit nga Alzheimer. “No maminsan mapukawko payen ti aanusak ket makapagsaoak ti di naimbag ken ni Nanang​—ket dayta ti mangted iti riknak a makabasol unay.”

14, 15. Kasano a ti “kinasirib” ken “pannakaawat” makatulong a ‘mangpabileg’ iti maysa a pamilia iti sidong dagitoy a kasasaad?

¹⁴ Kuna ni Salomon a “gapu iti kinasirib mapatakder ti balay, ket gapu iti pannakaawat mapasingkedan.” (Proverbio 24:3) Ni Ann, kas pangarigan, pinadpadasna ti agbalin a mannakaawat kadagiti parikut ti katuganganna a babai. “Kanayon nga isut’ laglagipek nga isut’ masakit ket saanna a gaggagaraen ti panagtigtignayna.” Kaskasdi, “maitibkoltayo amin kadagiti adu a bambanag. No adda saan a maitibkol iti sao, daytoy a tao ti perpekto.” (Santiago 3:2) Ngem no rumsua dagiti panagsusuppiat, ipakitayo ti kinasirib babaen ti dikay panangipalubos a dumakkel ti sakit ti nakem wenno bumtak dagiti pudot ti ulo. (Efeso 4:31, 32) Pagsasaritaanyo dagiti bambanag kas maysa a pamilia, ket sapulen dagiti pamay-an tapno makaaramid kadagiti pannakikompromiso wenno panagbalbaliw.

¹⁵ Ti pannakaawat tulonganna met ti maysa a makikomunikar a siepektibo. (Proverbio 20:5) Nalabit marigatan ti maysa a naganak nga agbalbaliw a maitunos kadagiti ar-aramid ti maysa a baro a pagtaengan. Wenno nalabit gapu iti nakapuyen a pangngeddeng isut’ saan a mannakitunos. Kadagiti dadduma a kasasaad, mabalin nga awan ti maaramidan no di ti panagsao a siiinget bassit. (Idiligyo iti Genesis 43:6-11.) “No diak kunaen ti saan ken ni nanangko,” kuna ti maysa a kabsat a babai, “gastuenna aminen a kuartana.” Maysa a panglakayen, nupay kasta, makitana no maminsan a mabalinna a pagpannurayan ti dungngo ni nanangna kenkuana. “Masansan no ti panagrason ti di agballigi, basta kunaek lattan, ‘Nanang, pangngaasim man laeng ta aramidem dayta para kaniak?’ ket isu ti mangipangag.”

16. Apay a rebbeng a mangipakita ti naayat nga asawa a lalaki ti “pannakaawat” ken baketna? Kasano a maaramidanna daytoy?

¹⁶ Gapu ta ti asawa a babai masansan nga isu ti mangibakbaklay iti kaaduan a trabaho a panangtaraken, ti mannakaawat nga asawa a lalaki siputanna koma a ti asawana ket saan koma met a mabannog unay​—iti emosional, pisikal, wenno iti naespirituan. Kuna ti Proverbio 24:10: “Naipakitam aya ti bagim a kumapsutka iti aldaw ti pagpaglan? Ti pigsam ti bumassit.” Aniat’ maaramidan ti maysa nga asawa a lalaki tapno mapabaro ti ganaygay ni baketna? “Ni lakayko ti agawid,” kuna ti maysa a kabsat a babai, “ket isallabayna ti takkiagna kaniak ket ibagana no kasano ti panangipategna kaniak. Diak koma nagballigi no isu ti awan!” (Efeso 5:25, 28, 29) Ti lalaki mabalinna met ti makipagadal iti Biblia asawana ken regular a makipagkararag kenkuana. Wen, uray pay iti sidong dagitoy narigat a kasasaad, mabalin a ti maysa a pamilia ket “mapabileg.”

Panangtaraken iti “Nursing-Home”

17, 18. (a) Ania nga addang ti inkapilitan nga innala dagiti dadduma a pamilia? (b) Kadagita a kaso, kasano a dagiti nataenganen nga annak matulonganda dagiti nagannakda a bumagay?

¹⁷ Kuna ti maysa a gerontologo (mangad-adal iti panaglakay ken dagiti parikutna): “Umay ti punto a sadiay ti pamilia ket awananda iti kinalaing wenno ti kuarta a mangaywan iti [naganak] idiay pagtaengan.” Kas kinuna ti maysa nga asawa a lalaki: “Daytat dimmanon iti punto a ti salun-at ni baketko ti narba manipud panangpadpadasna nga ikkan ni Nanang iti 24-oras a panangaywan. Awanen ti mabalinmi no di ikabil ni Nanang iti maysa a nursing home. Ngem nasakit dagiti puspusomi iti panangaramid iti daytoy.”

¹⁸ Ti panangaywan idiay nursing home mabalin nga isu ti kasayaatan a panangtaraken nga adda iti sidong dagitoy a kasasaad. Kaskasdi, dagiti natataenganen a maikabil kadagita a luglugar ti masansan a dida maaw-awatan ket mariribukanda, a pagarupenda nga isudan ti nabaybay-an. “Siaannad nga ilawlawagmi ken ni Nanang no apay nga aramidenmi daytoy,” kuna ti maysa a kabsat a babai a panaganantayo ti Greta. “Naadalna metten ti makitunos ket itan matmatmatannan ti lugar kas pagtaenganna.” Ti regular nga isasarungkar ti mangpalag-an met iti rikna dagiti nagannak a lumasat iti kasta a panagbalbaliw ken paneknekan ti kinapudno ti ayatyo kadakuada. (Idiligyo iti 2 Corinto 8:8.) No ti distansia ti parikut, umumankayo babaen iti iyaawag ti telepono, sursurat, ken ti sagpaminsan nga isasarungkar. (Idiligyo iti 2 Juan 12.) Nupay kasta, ti panagtaeng iti tengnga dagiti taga lubong ti addaan iti nalawag a pagkapuyanna. Agbalintay koma a ‘silalagip kadagiti naespirituan a kasapulanda.’ (Mateo 5:3) “Ik-ikkanmi ni Nanang kadagiti material a basaenna, ken padpadasenmi nga isalaysay dagiti naespirituan a bambanag aginggat’ kabaelanmi,” kuna ni Greta.

19. (a) Ania a panagannad ti rebbeng nga alaen iti panangpili ken panangsiput iti panangaywan ti nursing home? (b) Kasano a magunggonaan ti maysa a Kristiano a mangaramid iti inggat’ kabaelanna a mangaywan iti maysa a naganak?

¹⁹ Ti The Wall Street Journal ti nangipadamag iti maysa a panagadal kadagiti 406 a nursing homes idiay E.U. nga “agarup kakalima ti makunkuna a napeggad kadagiti agtataeng ken ngangngani kagudua laeng ti nakaragpat iti kababaan a pangrukodan.” Nakalkaldaang a kunaen, a ti kakasta a report ket makapaladingitda. Gapuna no nasesita ti panangtaraken iti nursing home, agannadkayo koma ti inkay panangpili iti maysa. Sarungkaranyo a personal tapno makita no dayta ti nadalus, umiso ti pannakataripatona, ken addaan kadagiti kualipikado a kamkamengna nga agtartrabaho sadiay, no ti atmospera sadiay ket kas iti pagtaengan, ken adda dagiti nawadwad a makanda. Sipsiputanyo a naimbag ti panangaywan a maipapaay kadagiti nagannak kadakayo. Agbalinkayo a kas ti manangidepensada, a tultulonganyo ida a mangliklik kadagiti nakakatkatawa a kasasaad a mabalin a rumsua, nalabit maipapan kadagiti nainlubongan a pipiesta wenno panaglinglingay. Babaen ti panangaramidyo iti inggat’ kabaelanyo a mangipaay iti kasayaatan a panangtaripato kadagiti dadakkelyo iti sidong dagita a kasasaad, mapalag-ananyo ti bagiyo iti pannakarikna iti pannakabasol a mabalinto a mangriribuk kadakayo.​—Idiligyo iti 2 Corinto 1:12.

Dagiti Naragsak a Mannangted, Nararagsak nga Umawat

20. Apay a nasken a dagiti annak agbalinda a naragsak a manangted?

²⁰ “Daytat’ nakarigrigat,” kuna ti maysa a Kristiano a babai maipapan iti panangtaraken kadagiti dadakkelna. “Siak ti agluto para kadakuada, agdalus, mangtaming kadagiti panagsangsangitda, mangsukat iti ap-ap dagiti pagiddaanda no daytat’ maisbuanda.” “Ngem aniaman a naaramidanmi para kadakuada,” kuna ni lakayna, “naaramidanmi dayta a siraragsak​—addaan rag-o. Nagregreggetanmi unay a dikam iparparikna kadagiti dadakkelmi a kasla sakiten ti nakemmi ti panangtartaraken kadakuada.” (2 Corinto 9:7) Masansan a dagiti natataengan agkitakitda nga umawat iti tulong ket dida kayat ti agbalin a dadagsen kadagiti dadduma. Ngarud ti kababalin nga ipakpakitayo ti pudno a delikado.

21. (a) Kasano met nga agbalin dagiti nagannak a naragsak nga umawat? (b) Apay a nainsiriban para iti naganak nga agplano a nasapa iti kinalakayna?

²¹ Maigiddato iti dayta, ti kababalin nga iparangarang dagiti nagannak nasken met. Malaglagip pay met ti maysa a kabsat a babai: “Aniaman a naaramidak para ken ni Nanang, kasla di umdas dayta.” Gapuna, dakayo a nagannak, dikay koma agbalin a di nainkalintegan wenno nalabes ti panagdawatna. Ta, kuna ti Biblia “a dagiti annak saanda a rebbeng ti agurnong ti sanikua a maipaay kadagiti ammada, no di ket dagiti amma agurnongda ti maipaay kadagiti annak.” (2 Corinto 12:14) Dadduma a nagannak gasgastuenda dagiti kinabaknangda ket agbalinda a di kasapulan a babantot kadagiti annakda. Ti Proverbio 13:22, nupay kasta, kunana: “Ti naimbag a tao makaibati iti tawid kadagiti annak dagiti annakna.” Agingganat’ mabalin, dagiti nagannak agplanoda koma a nasapsapa a maipaay iti kinalakay ken kinabaketda, a mangilasinda iti pundo ken mangaramid kadagiti urnos a maipaay iti pannakaaywanda.​—Proverbio 21:5.

22. Kasanot’ rebbeng a panangmatmat ti maysa a tao iti panagreggetna a mangaywan kadagiti lumakayen a nagannakna?

²² Nagsayaat ti panangibaga ni Pablo idi kinunana a ti panangtaraken kadagiti nagannak ti maysa ket katupag ti “maiparbeng a panangsupapak.” (1 Timoteo 5:4) Kas kinuna ti maysa a kabsat a lalaki: “Inaywanannak ni Nanang iti 20 a tawen. Aniat’ naaramidak a katupag dayta?” Sapay koma ta amin a Kristiano nga addaan kadagiti natataenganen a nagannak ti matignay met a ‘mangalagad iti nadiosan a debosion idiay pagtaenganda,’ a pagaammo nga isudanto ti sibabaknang a supapakan ti Dios a nagkari kadagidiay mangpadayaw kadagiti dadakkelda: “Tapno naimbag ti lak-ammo ket atiddog[to] ti biagmo iti rabaw ti daga.”​—Efeso 6:3.

Dagiti Punto a Laglagipen

◻ Kasanot’ pananglisi dagiti dadduma idi kaaldawan ni Jesus ti responsabilidadda kadagiti dadakkelda?

◻ Asinot’ rebbeng a mangtaraken kadagiti nataenganen a nagannak, ken apay?

◻ Ania dagiti parikut a mabalin a lak-amen dagiti pamilia no tumipon ti maysa a naganak, ken kasanoda a maparmek?

◻ Apay a mabalin a nasesita ti panangtaripato ti nursing home, ken kasano a makatulong dagiti nagannak a makibagay iti panagtaeng sadiay?

[Ladawan iti panid 15]

Ti kumperensia ti pamilia mabalin a maangay tapno mapagsasaritaan no kasano ti panagririnnanudda iti panangtaripato iti naganak

[Ladawan iti panid 17]

No nasesita ti panangaywan ti nursing home, nasken ti regular a panagsarungkar a maipaay iti emosional ken naespirituan a salun-at dagiti lallakay ken babbaketen